2000 Yılı Sonrası Türk Tarım Sektöründe Yapısal Dönüşüm Politikaları

Yıl 2012, Sayı: 86, 27 - 56, 01.09.2012

E Emrah Hatunoğlu Feyza Eldeniz

Öz

Ulusların gelişmişlik düzeylerinden bağımsız bir şekilde tüm dünyada hassas ve stratejik bir sektör konumuna yükselen tarım, son yıllarda ülkemizde de politik ve ekonomik tartışmaların odağı haline gelmiştir. Sektörün Türkiye ekonomisindeki ağırlığı, istihdama katkısı ve dış ticaret rakamları incelendiğinde, geçmiş yıllara kıyasla son dönemde payı azalsa da tarım, halen ekonomi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Tarımın ülkemiz iktisadi ve sosyal yapısı içerisindeki mevcut ağırlığının yanı sıra iklim değişikliği, kuraklık, yaşanan küresel gıda krizleri, ülkelerin gıda güvenliği ve güvencesini sağlama noktasındaki kaygıları ile bu hususlara ilişkin alınan tedbirler, vazgeçilemez ve hayati bir sektör olduğunu ortaya koymuştur. Son 10 yıldır ülkemiz tarım politikalarında benimsenen temel amaç; rekabet gücünün artırılması, gelir düzeyinin yükseltilmesi ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlanarak verimliliğin artırılması olmuştur. Bu çalışma ile alınan önlemler ve uygulanan politikalar sonucunda tarım sektöründe gözlenen yapısal değişiklikler nicel ve nitel analizlerle ortaya konurken, 2000 yılı sonrası benimsenen politikalar ve bu politikaların arkasında yatan amaçlar titizlikle masaya yatırılmıştır. Sonuç olarak, tarımsal destekleme sisteminde yaşanan dönüşümün, arazi toplulaştırma faaliyetlerindeki hızlı ilerlemelerin, sulama altyapısındaki iyileşmelerin, iyi tarım, organik tarım gibi yeni uygulamalar ile kurumsal ve idari yapılarda meydana gelen değişikliklerin, tarımsal yapıyı farklılaştırdığı ve sosyo-ekonomik boyutlarda sektörü etkilediği tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Tarımsal politikalar, Tarımsal büyüme, Tarımsal destek sistemi

TRANSFORMATION POLICIES IN TURKEY’S AGRICULTURAL SECTOR AFTER 2000

Öz

Regardless of the nations’ development level, agriculture which has gained the status of sensitive and strategic sector in the globe has also become a focal point of political and economic disputes in our country recently. Looking over the weight of the sector in Turkey’s economy, its contribution to employment and foreign trade figures, although its share has been declining in recent period compared to previous years, agriculture has still great importance in the economy. Besides the current weight of agriculture in our country’ economic and social structure, climate change, drought, global food crises outbreaks and nations’ concerns for enhancing the food safety and security, and measures taken for these issues reveal that agriculture is an indispensable and vital sector. The main aim adopted in our country’s agricultural policies during the last 10 years is to increase competitiveness, to elevate income level and to raise productivity by taking into account sustainable use of natural resources. In this study, as structural changes that are observed as a result of measures taken and policies implemented in agriculture sector are revealed by means of qualitative and quantitative analysis, these policies adopted after 2000 and the aims lay behind them are painstakingly scrutinized. Consequently, it has been taken notice that the transformations in the agriculture support system, rapid progress in land consolidation activities, improvements in irrigation structure, new implementations such as good agricultural practices, organic farming, and also, changes in the institutional and administrative structure has varied the agricultural structure and have affected the sector in socio-economic dimension

Anahtar Kelimeler

Agricultural policy, Agricultural growth, Agriculture support system

Kaynakça

• Akder, Halis (2007), ‘Policy Formation in the Process of Implementing Agricultural Reform in Turkey’, International Journal of Agricultural Resources, Governance and Ecology, Vol. 6, 4-5, pp.514-32.
• Aerni, Philipp (2007), ‘Editorial: agriculture in Turkey – structural change, sustainability and EU-compatibility’, International Journal of Agricultural Resources, Governance and Ecology, Vol. 6,4/5, pp.429-439.
• AB (Avrupa Birliği ) Bakanlığı, Komisyonu, Türkiye Düzenli İlerleme Raporu 2011, http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=113&l=1, erişim tarihi: 28.05.2012.
• Çakmak, Erol (2007), ‘Trade Liberalization and Turkish Agriculture: Threat or Opportunity’, Cal-Med Workshop IIII (Mediterranean Products in a Global Market Place Place), Barcelona.
• Çakmak Erol, Dudu Hasan, Öcal Nadir (2008), Türk Tarımında Etkinlik: Hane Halkı Düzeyinde Nicel Analiz, TEPAV Yayınları, Ankara.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2001), Sekizinci Kalkınma Planı 2007-2013, Ankara.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2006), Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013, Ankara.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2007), Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013: Bitkisel Üretim Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Yayın No:2737, Ankara.
• Dünya Ticaret Örgütü (WTO) (2012) Ticaret Sisteminin İlkeleri, http://www.wto.org/ english/thewto_e/whatis_e/tif_e/fact2_e.htm
• Dünya Ticaret Örgütü (WTO) (2008), Trade Policy Review, Report by the Secretariat, Turkey, Revision 1:WT/TPR/S/192/Rev.1, WTO, Geneva.Ekonomi Bakanlığı, İthalat Rejim Kararı Eki, I Sayılı Cetvel, (2012). http://www.ekonomi.gov.tr/index. cfm?sayfa=mevzuat&bolum=73AF3DE5-19DB-2C7D erişim tarihi: 15.06.2012. 3DFF459E9C4519A9
• DSİ Genel Müdürlüğü, (2012).
• EUROSTAT, (2011) Agriculture and Fishery Statistics.
• European Commission (2001), “Commission Regulation (EC) No 69/2001 of 12 January 2001 on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to de minimis aid”.
• GTHB (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) 2012 Yılı Bütçe Konuşması Kitapçığı, http://www.tarim.gov.tr/Files/duyurular/SGB/PlanButceKonuşmasi211111.pdf
• GTHB (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) (2004), ‘Tarımsal Yapıda Değişme ve Gelişmeler’, II. Tarım Şurası, II. Komisyon Raporu, Ankara.
• GTHB (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı), (2007), “Havza Projesi ve Yeni Beklentiler 2007-2012” Sunumu.
• GTHB (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) (2010), “Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli Kapsamında Destek Bütçesi Değerlendirme Çalışması” Sunumu, 2010.
• Günaydın, Gökhan (2009), ‘Türkiye Tarım Politikalarında ‘Yapısal Uyum’: 2000’li Yıllar” Mülkiye Dergisi, sayı: 262, Ankara.
• IMF, Stand-By Antlaşması (2012), http://www.imf.org/external/np/loi/1999/120999. HTM, erişim tarihi: 12.05.2012.
• Kalkınma Bakanlığı (2012), 2012 Yılı Programı, Ankara.
• Kıymaz Taylan, Saçlı Yurdakul (2008), Tarım ve Gıda Ürünleri Fiyatlarında Yaşanan Sorunlar ve Önerileri, Devlet Planlama Teşkilatı, DPT Yayın No.2767, Ankara.
• OECD (2011), Evaluation of Agricultural Policy Reforms in Turkey.
• Saçlı, Yurdakul (2010), Ekonomik Göstergeler Çerçevesinde Türkiye’de Tarım Sektörünün Durumu, Türktarım Dergisi.
• Süslü Bora, Yanardağ Özgür (2002), İç Ticaret Hadleri Kavramı ve Türkiye’de 1980 Sonrası İç Ticaret Hadlerindeki Gelişmeler, Mevzuat Dergisi, Sayı:56, Ankara.
• Tarım Strateji Belgesi 2006-2010 (2004), Yüksek Planlama Kurulu Sekretaryası.
• Topçu, Pınar (2012), ‘Tarım Arazilerinin Korunması ve Etkin Kullanılmasına Yönelik Politikalar’, Kalkınma Bakanlığı Uzmanlık Tezi.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2012a), 2011 yılı Ulusal Hesaplar, Ankara http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=55
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2012b), 2011 yılı Nüfus, Demografi, Konut, Toplumsal Yapı İstatistikleri, Ankara. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=39
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2012c), 2011 yılı İstihdam, İşsizlik ve Ücret İstatistikleri, Ankara. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=25
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2012d), 2011 yılı Dış Ticaret İstatistikleri, Ankara http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=12
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2012e), 2011 yılı Bitkisel Üretim İstatistikleri, Ankara http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=45
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2012f), 2011 yılı Hayvancılık İstatistikleri, Ankara http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=46
• T.C. Maliye Bakanlığı (2012), Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü.
• T.C. Merkez Bankası (2012), İstatistik Genel Müdürlüğü, Parasal ve Finansal Veriler Müdürlüğü.
• T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü (2012), Tarımsal Kredi Mekanizması.
• TÜSİAD (2008), Türkiye’de Tarım ve Gıda: Gelişmeler, Politikalar ve Öneriler.
• TÜSİAD (2005), DTÖ ve AB’deki Gelişmeler Işığında 21. Yüzyılda Türkiye Tarımı.
• World Bank (2004), Turkey– A Review of the Impact of the Reform of Agricultural Sector Subsidization.
• World Bank (2009), Agricultural Reform Implementation Project: Implementation, Completion and Results Report, Report No. icr00001155, The World Bank, Washington, D.C., 23 November.
• Yaşarlar, Yaşar (2011), ‘AB Ortak Tarım Politikasına Uyum Sürecinde Türkiye’de Uygulanan Tarım Politikalarının Ekonomiye Etkisi’, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Yüksek Planlama Kurulunun 30.11.2004 kararıyla onaylanan 2006-2010 Tarım Strateji Belgesi.
• 04.2006 tarih ve 5488 sayılı Tarım Kanunu.