POSTMODERN KAMU YÖNETİMİ ANLAYIŞI ÇERÇEVESİNDE BİR DENETİM PARADİGMASI: OMBUDSMAN

Yıl 2014, Sayı: 94, 73 - 96, 01.09.2014

Kadir Caner Doğan

Öz

Ombudsman, kısaca devlet ve kamu yönetimi organları karşısında hak ve yetki ihlaline uğrayana vatandaşların şikayetlerini alan, inceleyen ve sonuca ulaştıran bir devlet kurumu veya görevlisidir. İlk olarak ombudsman, 18.yy’da İsveç’te ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla ombudsmanın ilk kökleri modern dönemdeki toplum, siyaset ve kamu yönetimi anlayışına dayanmaktadır. Ancak tarihsel olarak ombudsman, 20. yy’da ve özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra dünya boyunca çeşitli devletler düzeyinde uygulanmaya başlamıştır. Çünkü bu dönemde dünya devletlerinin içerisine düşmüş oldukları sorunlar ve bunlardan kurtulmak için ombudsman bir çare olarak düşünülmüştür. Dolayısıyla ombudsmanın asıl gelişim gösterdiği aşama 1945 sonrasına ve modern dönemin sonlarına denk gelmektedir. Bu dönemden sonra tartışılmaya ve önem kazanmaya başlayan postmodernizm ve ombudsman arasında büyük bir bağlantı bulunmaktadır. Nitekim bu makalenin temel tezi de ombudsmanın postmodern kamu yönetimine özgü bir denetim paradigması olduğunu öne sürmektedir. Dolayısıyla bu makale, postmodern kamu yönetimi çağında ombudsmanın asıl kimliğini bulduğunu savunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Modernizm, Postmodernizm, Kamu Yönetimi, Ombudsman, Paradigma, Türkiye Kamu Denetçiliği Kurumu.

AN AUDIT PARADIGM IN THE FRAMEWORK OF POSTMODERN PUBLIC ADMINISTRATION UNDERSTANDING: OMBUDSMAN

Öz

Ombudsman is briefly a government agency or officer that receives, views and concludes the complaints of citizens whose rights and powers were infringed by the state and public administration bodies. The concept of ombudsman first appeared in Sweden in the 18th century. Therefore, the concept of ombudsman is based on community, politics and public administration understanding of the modern period. However, historically, the offices of ombudsman were established in a widespread manner in many countries throughout the world in the 20th century and especially after World War-II. This is because of the fact that the states had serious problems in this period and the ombudsman was regarded as a remedy to get rid of them. Therefore, the actual development of the ombudsman corresponds to the post-1945 period as well as the end of modern era. In this period, postmodernism began to gain importance and to be discussed and there is a significant connection between postmodernism and ombudsman. Indeed, the main thesis of this article is to suggest that ombudsman is an audit paradigm specific to the postmodern public administration. Thus, the present article argues that the ombudsman found its identity in the postmodern public administration era

Anahtar Kelimeler

Modernism, Postmodernism, Public Administration, Ombudsman, Paradigm, Turkey’s Ombudsman Institution.

Kaynakça

• Abedin, Najmul (2006), “The Ombudsman Institution and Conflict Resolution in the Contemporary Third World Societies”, Journal of Third World Studies, Vol. XXlll, No. 1, pp.219-236.
• Akça, Gürsoy, “Postmodernite ve Ulus Devlet”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, http://www.aku.edu.tr/aku/dosyayonetimi/ sosyalbilens/dergi/c7s2.htm, (Erişim Tarihi: 04.03.2013).
• Akıncı, Abdulvahap (2012), “Modern Ulus Devletlerin Doğuşu”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 34, ss.61-70.
• Akıncı, Müslüm (1999), Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman, Beta Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.
• Akyel, Recai, Hacı Ömer Köse (2010), “Kamu Yönetiminde Etkinlik Arayışı: Etkin Kamu Yönetimi İçin Etkin Denetimin Gerekliliği”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 466, ss.9-45.
• Al, Hamza (2007a), “Denetimde Piyasalaşma Eğilimleri”, Bilgi, Cilt: 1, Sayı: 14, ss.109- 130.
• Al, Hamza (2007b), “Kamu Kesiminde Yeni Denetim Yaklaşımları: Süreç Odaklı Denetimden Sonuç Odaklı Denetime Geçiş”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 40, Sayı: 4, ss.45-61.
• Al, Hamza (2007c), Bilgi Toplumu ve Kamu Yönetiminde Paradigma Değişimi, Bilimadamı Yayınları, Ankara.
• Alpaslan, Sümeyra, Rana Özen Kutanis (2007), “Sanayi ve Bilgi Toplumu Yönetim Metaforlarının Karşılaştırılması”, Akademik İncelemeler, Cilt: 2, Sayı: 2, ss.49-71.
• Altıntaş, Abdullah, C. Mustafa Türkyener (2012), Kamu Yönetiminde Dönüşüm ve Sayıştay Mali Denetimi, Ankara Yayınevi, Ankara.
• Altuğ, Yılmaz (1968), “Vatandaşı İdarenin Yetki Tecavüzlerine Karşı Koruyan “Ombudsman” Müessesesi”, Yargıtay Yüzüncü Yıldönümü Armağanı, Cezaevi Matbaası, İstanbul, ss.159-172.
• Altuğ, Yılmaz (2002), Kamu Denetçisi (Ombudsman), İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, İstanbul.
• Aslan, Seyfettin, Abdullah Yılmaz (2001), “Modernizme Bir Başkaldırı Projesi Olarak Postmodernizm”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, ss.93-108.
• Ataman, Taykan (1997), “Ombudsman ve Temiz Toplum”, Yeni Türkiye, Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, Sayı: 14, ss.779-789.
• Ateş, Hamza (2010), “Postbürokratik Kamu Yönetimi”, Kamu Yönetimi Üzerine İncelemeler, Nagehan Talat Arslan (Ed.), Alfa Aktüel, Bursa, ss.127-150.
• Atılgan, Meral, Bülent Doğan (2003), “Kamu Yönetiminde Postmodern Eğilimler”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 439, ss.105-117.
• Avşar, B. Zakir (2007), Ombudsman: İyi Yönetilen Türkiye İçin Kamu Hakemi, Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• Avşar, B. Zakir (1988), Ombudsman (Kamu Hakemi): Türkiye İçin Bir Model Önerisi, Hak-İş Konfederasyonu Yayını, Ankara.
• Avşar, B. Zakir (2012), Ombudsman: İyi Yönetilen Türkiye İçin Kamu Hakemi, Hayat Yayın Grubu, İstanbul.
• Ayeni, Victor O. (2000), “The Ombudsman Around the World: Essential Elements, Evolution and Contemporary Challenges”, Strengthening Ombudsman and Human Rights Institutions in Commonwealth Small and Island States: The Caribbean Experience, Viktor O. Ayeni, Hayden Thomas, Linda C. Reif (Ed.), Commonwealth Secretaiat, London, pp.1-19.
• Bayram, Yavuz (2013), “Postmodernizm (Modernizm Ötesi)”, http://turkoloji.cu.edu. tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/yavuz_bayram_postmodernizm.pdf, (Erişim Tarihi: 04.07.2013).
• Birkök, Cüneyt (1998), “Modernizmden Postmodernizme: Yeni Problemler”, İstanbul, 1998, http://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/ viewFile/75/74, (Erişim Tarihi: 13.07.2013).
• Bogason, Peter (2005), “Postmodern Public Administration”, The Oxford Handbook of Public Management, Ewan Ferlie, Laurence E. Lynn, Jr.-Christopher Pollitt (Ed.), Oxford University Press, Great Britain, pp.234-256.
• Büyükavcı, M. (2008), “Ombudsmanlık Kurumu”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 4, ss.10-13.
• Caiden, Gerald E. (1984), “Ombudsmen in Developing Democracies: Comment”, International Review of Administrative Sciences, September Vol. 50, No. 3, pp.221-226.
• Cankar, İsa (2006), “Denetimin Yeni Paradigması: Sürekli Denetim”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 61, ss.69-81.
• Chapman, Brian (1970), İdare Mesleği: Avrupa’da Devlet Memurluğu, çev. Cahit Tutum, TODAİE Yayınları, Ankara.
• Çağlar, Necdet (2008), “Postmodern Anlayışta Siyaset ve Kimlik”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 3, ss.369- 386.
• Demiral, Gamze Yudum (2009), Uluslararası Uygulamalar Işığında Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, Ankara.
• Durdu, Zafer (2009), “Modern Devletin Dönüşümünde Bir Ara Dönem: Sosyal Refah Devleti”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22, ss.37-50.
• Eken, Musa (1993), Kamu Yönetiminde Açıklık ve Bilgi Edinme Hakkı, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Sakarya.
• Ekici, Birol (2007), “Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma ve Denetim”, Kuramdan Uygulamaya (Yönetim ve Reform), Kamu Yönetimi Forumu (KAYFOR IV) Bildiriler Kitabı, Atilla Göktürk, Mahmut Özfidaner, Güler Ünlü (Ed.), Muğla Üniversitesi, 8-9-10 Kasım 2006, Muğla Belediyesi Yayınları, Muğla, ss.51.
• Erdemir, Erkan (2007), “Adayış Mı Kaçış Mı? Yönetsel Kontrol Karşısında Postmodern Dönüşüm Söylemi”, Yönetim Araştırmaları Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1-2, ss.67-96.
• Erdengi, Tevfik Bora (2009), Ombudsman: Dünya Uygulamaları ve Türkiye, T.C. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Erhürman, Tufan (1995), Dünyada ve KKTC’de Ombudsman, Işık Kitabevi Yayınları, Lefkoşe.
• Eroğlu, H. (1978), İdare Hukuku, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayını, Kalite Matbaası, Ankara.
• Eryılmaz, B. ve M. L. ŞEN (1994), 2000’li Yıllara Doğru Türkiye’de Yerel Yönetimler, MÜSİAD Araştırma Raporları: 5, MÜSİAD Yayınları, Anadolu Matbaacılık, İstanbul.
• Fendoğlu, Hasan Tahsin (2011), Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık), Yetkin Yayınları, Ankara.
• Fitzharris, Timothy L. (1973), The Desirability of a Correctional Ombudsman, Govermental Studies, A Publication of the Institute’s Ombudsman Activities Project, Institute of Governmental Ombudsman, University of California, Berkeley.
• Frank, Bernard (1977), “The World-Wide Growth of the Ombudsman”, Prof. Dr. Bülent Nuri Esen’e Armağan, Ergun Özbudun vd. (Haz.), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 417, Ankara, ss.159-180.
• Gellhorn, Walter (1966), “The Norwegian Ombudsman”, Stanford Law Review, Vol. 18, No. 3, (Jan.), pp.293-321.
• Gregory, Roy, Philip Giddings (2000), “The Ombudsman Institution: Growth and Development”, Righting Wrongs: The Ombudsman in Six Continents, Roy Gregory, Philip Giddings (Ed.), International Institute of Administrative Sciences (IIAS), IOS Press, Amsterdam, pp.1-20.
• Howard, Charles L. (2010), The Organizational Ombudsman: Origins, Roles, and Operations A Legal Guide, American Bar Association (ABA) Publishing, USA.
• Işıkay, Mahir (2013), “Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği ve Türkiye’deki Konumu”, http://www.ombudsman.gen.tr/makale/detay.asp?id=30, (Erişim Tarihi: 13.03.2013).
• İnanç, Hüsamettin (2003), “Makro Toplumsal Kuramlar Açısından Postmodern Teori”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 8, ss.341-351.
• Karcı, Şükrü Mert (2010), Türkiye’de Kamu Yönetimi Denetim Reformu ve Ombudsman Kurumu, T.C. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Antalya.
• Keskin, İbrahim (2013), “Temel İnsan Hakları Bağlamında Ombudsmanlık Kurumunun Hukuk Devletindeki Yeri ve Önemi”, Adalet Dergisi, Sayı: 45, ss.117-144.
• Köse, H. Ö. (1999), “Denetim ve Demokrasi”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 33, ss.62-85.
• Küçüközyiğit, H. Galip (2006), “Ombusmanlık Kurumu: Hukuksal ve Siyasi Bir İnceleme”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt: 2, No: 5, ss.90-111.
• Küçüközyiğit, H. Galip (2013), “Bağımsız Bir Kamusal Denetim Organı: Ombudsman”, Türk Hukuk Sitesi, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_100.htm, (24.05.2013).
• Laws, F. G. (1993), “The Local Government Ombudsman: Contemporary Issues and Challenges”, The Ombusdman: Twenty Five Years On, Neil Hawke (Ed.), Cavendish Publishing Limited, Great Britain, pp.63-67.
• Mutta, Serdar (2005), İdarenin Denetlenmesi ve Ombudsman Sistemi, Kazancı Kitap Ticaret, İstanbul.
• Oosting, M. (2001), “Protecting the Integrity and Independence of the Ombudsman Institution: the Global Perspective”, The International Ombudsman Yearbook, L. C. Reif (Ed.), The International Ombudsman Institute, Alphen aan den Rijn: Kluwer Law International, The Netherlands, pp.1-23.
• Oytan, Muammer (1977), “Ombudsman Eli İle İdarenin Denetimi Konusunda Kıyaslamalı Bir İnceleme”, Prof. Dr. Osman F. Berki’ye Armağan, Hicri Fişek vd. (Haz.), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 411, Ankara, ss.595- 627.
• Ökmen, Mustafa, Bekir Parlak (2008), “Modernleşmeden Küreselleşmeye Türk Kent Yönetimleri: Temel Nitelikler, Sorunlar ve Projeksiyonlar”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı: 15, ss.199-259.
• Özalp, Ahmet (2009), “Modern Paradigmanın Krizi ve Devlet Üzerine Etkileri”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, ss.1-10.
• Özcan, Kerim, Veysel Ağca (2010), “Yeni Kamu Yönetimi Anlayışında Postmodernizmin İzleri”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 43, Sayı: 3, ss.1-33.
• Özcan, Mehmet Tevfik (2008), Modern Toplum ve Devlet, XII Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Özdemir, Yusuf, Elif Özdemir, Ufuk Aktaş (2008), “Postmodernite ve Etnisite”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 2, ss.325-336.
• Özden, Kemal (2010), Ombudsman: Türkiye’deki Tartışmalar, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Özer, Ahmet (2011), “Küreselleşme ve Yeni Dünya Düzeni Karşısında İnsan Haklarının Durumu”, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt: 29, ss.43-64.
• Özer, Buğra, Serhat Baştan (2012), “Modernite ve Postmodernite Süreçlerinde Kamu Yönetimi, Siyasa Yapım Sürecinin İletişimsel Motifleri ve Demokratikleşme Üzerine Kuramsal Bir Tartışma”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, ss.39-52.
• Özkaral, Metin (2011), “Kamu Yönetimi ve Teknoloji İlişkisi ile İlgili Postmodern Değinmeler”, Kamu Yönetimi ve Teknoloji, Onur Ender Aslan (Haz.), KAYFOR 2010, TODAİE, Ankara, ss.220-225.
• Özkiraz, Ahmet (2003), Modernleşme Teorileri ve Postmodern Durum, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Parlak, Bekir (2003), “Küreselleşme Sürecinde Modern Ulus-Devlet ve Kamu Yönetimi”, Çağdaş Kamu Yönetimi-I, Muhittin Acar, Hüseyin Özgür (Ed.), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, ss.346-392.
• Parlak, Bekir (2007), “Küreselleşme Sürecinde Ulus-Devlet ve Kamu Yönetimi: Post- Modern Paradigmalar”, Küresel Esintiler ve Yerel Etkiler Sarmalında Türk Kamu Yönetimi, Abdullah Yılmaz, Yavuz Bozkurt (Ed.), Gazi Kitabevi, Ankara, ss.3-18.
• Pierson, Christopher (2011), Modern Devlet, çev. Neşet Kutluğ, Burcu Erdoğan, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul.
• Poggi, Gianfranco (2009), Modern Devletin Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım, çev. Şule Kut, Binnaz Toprak, İstanbul Üniversitesi Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Reif, Linda C. (2011), “Transplantation, and Adaptation: The Evolution of the Human Rights Ombudsman”, Boston College Third World Law Journal, Vol: 31, No: 2, pp.269-310.
• Roosbroek, Steven Van, Steven Van de Walle (2008), “The Relationship between Ombudsman, Government, and Citizens: A Survey Analysis”, Negotiation Journal, July, pp.287-302.
• Rowat, Donald C. (1962), “An Ombudsman Scheme For Canada”, The Canadian Journal of Economics and Political Science, Vol. 28, No. 4 (Nov.), pp.543-556.
• Sağlam, Abdi (2012), “Kamu Denetçiliği ve İdari Yargı İle İlişkisi”, Adalet Dergisi, Sayı: 44, ss.27-49.
• Saygılı, Abdurrahman (2010), “Modern Devlet’in Çıplak Sureti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 59, Sayı: 1, ss.61-97.
• Söderman, Jacob (2013), “How To Be A Good Ombudsman”, IOI, Canada: http:// www.theioi.org/downloads/a38c1/IOI%20Canada_Occasional%20 paper_Jacob%20S%C3%B6derman_How%20to%20be%20a%20Good%20 Ombudsman.pdf, (Erişim Tarihi: 12.03.2013).
• Şahin, Ramazan (2010), “Ombudsman Kurumu ve Türkiye’de Kurulmasının Türkiye’nin Demokratikleşmesi ve Avrupa Birliği Üyeliği Üzerine Etkileri”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 468, ss.131-157.
• Şaylan, Gencay (2006), Postmodernizm, İmge Kitabevi, Ankara.
• Şener, Hasan Engin (2007), “Kamu Yönetiminde Postmodernizm”, Kamu Yönetimi: Yöntem ve Sorunlar, Şinasi Aksoy, Yılmaz Üstüner (Ed.), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, ss.31-47.
• Şişman, Mehmet (1996), “Postmodernizm Tartışmaları ve Örgüt Kuramındaki Yansımaları”, Eğitim Yönetimi, Sayı: 3, ss.451-464.
• Tekeli, İlhan (1999), Modernite Aşılırken Siyaset, İmge Kitabevi, Ankara.
• Temizel, Zekeriya (1997a), “Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bir Başka Denetim Organı: Ombudsman”, Yeni Türkiye, Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı-II, Sayı: 14, ss.764-778.
• Temizel, Zekeriya (1997b), Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı: Ombudsman, Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği Doğu Akdeniz ve Orta Doğu Avrupa Teşkilatı (IULA-EMME), İstanbul.
• Ünal, Feyzullah (2013), Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Weber, Max (2011), Bürokrasi ve Otorite, çev. H. Bahadır Akın, Adres Yayınları, Ankara.
• Yaşamış, Firuz Demir (1997), “Kamu Yönetimi Kuramında ve Uygulamasında Yeni Gelişmeler: “Administration”dan” “Management”a, Türk İdare Dergisi, Sayı: 417, ss.1-27.
• Uzun, Ali Kamil (2009), “Kamu Yönetiminde İç Kontrol ve İç Denetim Yaklaşımı”, Denetişim Dergisi, Sayı: 3, http://www.icdenetim.net/makaleler/89-kamu- yonetiminde-icdenetim, (Erişim Tarihi: 12.12.2012).
• Yıldırım, Murat (2010), “Modernizm, Postmodernizm ve Kamu Yönetimi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, ss.703-719.
• Yıldız, Hasan (2013), “Postmodernizm Nedir?”, http://sbe.dpu.edu.tr/13/153-166. pdf, (Erişim Tarihi: 24.08.2013).
• Yıldız, N. (1998), Türkiye’de Belediyelerin Dış Yönetsel Denetimi, T.C. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayını, No: 4, Ankara.
• Yüksel, Mehmet (2001), Küreselleşme Ulusal Hukuk ve Türkiye, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Yüksel, Mehmet (2002), “Modernleşme Bağlamında Hukuk ve Etik İlişkisine Sosyolojik Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 57, Sayı: 1, ss.177-195.
• Yüksel, Mehmet (2004), Modernite Postmodernite ve Hukuk, Siyasal Kitabevi, Ankara.