Piyasa Ekonomisi ve Özgürlük

Yıl 2015, Sayı: 98, 75 - 96, 01.09.2015

Murat İnce

Öz

Bu çalışma, liberal düşüncenin temel unsurlarından biri olan piyasa ekonomisi kavrayışını ve onun özgürlükle olan zorunlu ilişkisini incelemeyi ve sorgulamayı amaçlamaktadır. Bu inceleme/sorgulama, siyaset felsefesinin en önemli konularından biri olan özne-yapı sorunsalının liberal konumlandırılışına ilişkin bir analiz çerçevesi de sunmaktadır. Liberal felsefenin özünü “bireysel özgürlük ilkesi” oluşturur. Tüm liberal kurum ya da değerlerin temelinde bu ilke yatmaktadır. Liberalizmin kendiliğinden doğan düzen ve piyasa ekonomisi anlayışını, bireycilik ve özgürlük ilkelerinin toplumsal ve ekonomik ilişkiler alanına tercüme edilmiş ifadeleri olarak okumak mümkündür. Özgürlüklerin yeşerdiği bir alan olarak piyasanın insanlığın geliştirmiş olduğu kişisel tercih anlamında özgürlük ile etkinliği birleştiren yegâne toplumsal araç olduğu düşüncesi, liberal teoride can alıcı bir öneme sahiptir. Bununla birlikte liberal teorinin, aslen piyasa ekonomisine dayalı bir toplum ya da ekonomi düşüncesi değil, aksine bireysel özgürlük ve kendiliğindenliğe dayalı bir “özgürleşme felsefesi” olduğunu vurgulamak gerekir. Açıktır ki, liberal teori “piyasa ekonomisi” savunusunda “bireysel özgürlük” savunusunda olduğu kadar güçlü değildir. Mükemmeliyetçi tasavvurlardan kaçınmayı kendine şiar edinen birçok liberal, bu güçsüzlük ya da kırılganlığı bir özgürleşme jesti olarak kavrama eğiliminde olacaktır. Gerçekten de Aydınlanmanın kurucu felsefesi olarak liberalizm, Aydınlanma döneminden günümüze özgürlüğün bireyci ve negatif muhtevasının istikrarlı bir taşıyıcısı olmuştur

Anahtar Kelimeler

Liberalizm, Piyasa Ekonomisi, Negatif Özgürlük, Özgürlük

FREE MARKET ECONOMY AND FREEDOM

Öz

This study aims to analyze and question the conception of free market economy -which features one of the fundamental elements of liberal theory- and its essential relationship with freedom. This analysis/questioning also serves as an analytical framework with regard to the liberal postulation of agent-structure problematique, which marks one of those most significant arguments of political philosophy. “The principle of individual freedom” constitutes the core of liberal philosophy. This principle underlies the whole set of liberal institutions and values. It is possible to perceive liberalism’s understandings of spontaneous order and free market economy as the translated versions of individualism and freedom principles into the domains of social and economic life. The claim that the market, as a medium where the freedoms flourish, is the only social devise to combine the freedom -as a concept of individual preference developed by the humankind- and efficiency holds a vital significance in liberal theory. Nevertheless, it must be emphasized that the liberal theory is not a conception of society or economy originally based on free market economy but rather it is a “philosophy of liberation” based on individual freedom and spontaneity. It is quite apparent that the liberal theory in its defense of “free market economy” is not as strong as in its defense of “individual freedom”. Many liberals, who adopt keeping away from perfectionist understandings as an ultimate principle, will tend to conceive this weakness or fragility as a gesture of liberation. Indeed, as the founding philosophy of Enlightenment, liberalism has been a consistent champion of the individualist and negative content of freedom from Enlightenment to today

Anahtar Kelimeler

Liberalism, Free Market Economy, Negative Freedom, Freedom

Kaynakça

• Barry, Norman (2004a), Modern Siyaset Teorisi, Çev. Mustafa Erdoğan, Yusuf Şahin, Ankara, Liberte Yay., 2. Bas.
• Barry, Norman (2004b), “Piyasa”, Piyasa Medeniyeti İçinde, Der. Atilla Yayla, Ankara, Liberte Yay.
• Barry, Norman (2004c), “Kapitalizm”, Piyasa Medeniyeti İçinde, Der. Atilla Yayla, Ankara, Liberte Yay.
• Barry, Norman (1997), Komünizm Sonrası Dönemde Klasik Liberalizm, Ankara, LDT Yay., 1. Bas.
• Barry, Norman (t.y.), Birey, Cemaat, Piyasa: Liberal Bir Perspektif, Yay. Haz., Aliye Mavili Aktaş, Ankara, Liberte Yay.
• Berlin, Isaiah (1969), Four Essays On Liberty, Ed. Henry Hardy, Oxford, Oxford, University Press.
• Bottomore, Tom (2005), Marksist Düşünce Sözlüğü, Çeviriyi Der. Mete Tunçay, İstanbul, İletişim Yay., 4. Bas.
• Erdoğan, Mustafa (1998), Liberal Toplum Liberal Siyaset, Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Erdoğan, Mustafa (2002), “İyi Niyet, Yoksulluk Ve Piyasa”, Piyasa, Sayı: 3.
• Güriz, Adnan (1994), “Adalet Kavramının Belirsizliği”, Adalet Kavramı, Türkiye Felsefe Kurumu.
• Gwartney, James, D., Richard L Stroup (2004), Temel Ekonomi, Çev. Yıldıray Arsan, Ankara, Liberte Yayınları, 3. Baskı.
• Hayek, Friedrich A. (1995), Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük, C. 2 (Sosyal Adalet Serabı), Çev. Mustafa Erdoğan, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Hayek, Friedrich A. (1948), Individualism and Economic Order, Chicago, University of Chicago Press.
• Hayek, Friedrich A. (1960), The Constitution of Liberty, Chicago, University of Chicago Press.
• Hayek, Friedrich A. (1978), “Liberalism” New Studies İn Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas, London, Routledge And Kegan Paul.
• Hazlitt, Henry (2004), “Piyasa Ekonomisinin ABC’si”, Piyasa Medeniyeti İçinde, Der. Atilla Yayla, Ankara, Liberte Yay.
• İnsel, Ahmet (2001), “Mali Sermaye Birikimi Rejimi”, Birikim, Sayı: 145, Mayıs.
• Mill, John Stuart (2004), Hürriyet Üstüne, Ankara, Liberte Yay.
• Mill, John Stuart (1976), Principles of Political Economy, Fairfield, Augustus M. Kelley.
• O’Neill, John (2001), Piyasa, Çev. Şen Süer Kaya, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Robbins, Lionell (1961), The Theory of Economic Policy in English Classical Political Economy, London, Macmillan.
• Rothbard, Murray (2002), The Ethics of Liberty, New York, New York University Press.
• Smith, Adam (1976), An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Cannan’s Ed., Chicago, University Of Chicago Press.
• Steiner, Hille (1994), An Essay on Rights, Oxford, Basil Blackwell.
• Yayla, Atilla (2000a), Özgürlük Yolu: Hayek’in Sosyal Teorisi, Ankara, Liberte Yay., 2. Bas.
• Yayla, Atilla (2000b), Liberalizm, Ankara, Liberte Yay., 3. Bas.
• Yayla, Atilla (2004a), Siyaset Teorisine Giriş, Ankara, Siyasal Kitabevi., 4. Bas.
• Yayla, Atilla (2004b), “Piyasa Ekonomisi: Medeniyetimizin İktisadi Temelleri”, Piyasa Medeniyeti İçinde, Der. Atilla Yayla, Ankara, Liberte Yay.