Türkiye’de Merkezi Yönetim Bütçesinden Yapılan Tarımsal Destekleme Ödemelerinin Tarımsal Üretim Üzerindeki Etkisi: 2006–2016 Dönemi

Yıl 2017, Sayı: 104, 45 - 63, 01.03.2017

Fazlı Yıldız

Öz

Tarım sektörünün kırsal kalkınma, milli gelir, dış ticaret ve istihdama yönelik sağladığı önemli katkılar vardır. Tarım sektörünü desteklemeye yönelik yapılan ödemeler, tarım kesiminin gelir düzeyini artırmak, tarım sektöründe üretim, verimlilik ve ürün çeşitliliği artışı sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Bu çalışmada tarımsal desteklemelerin tarımsal üretim düzeyi üzerindeki etkileri Türkiye özelinde analiz edilmiştir. Analiz, 2006:Q1 – 2016:Q4 dönemi için eşbütünleşme analizi, hata düzeltme modeli VECM , nedensellik testi, VAR modeline dayalı etki-tepki fonksiyonları ve varyans ayrıştırma yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. Yapılan analizlerin genel sonuçlarına göre, merkezi yönetim bütçesinden yapılan tarımsal destekleme ödemeleri ile tarımsal üretim düzeyi arasında uzun dönemli ilişki bulunmuştur. Bu ilişkinin nedensellik testine göre ise tarımsal destekleme ödemeleri ve tarımsal üretim düzeyi arasında çift yönlü, yani karşılıklı bir etkileşim bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Tarımsal desteklemeler, Tarımsal üretim değeri, Nedensellik testi, Kamu harcaması

THE EFFECT OF AGRICULTURAL SUPPORT PAYMENTS MADE FROM THE CENTRAL GOVERNMENT BUDGET ON AGRICULTURAL PRODUCTION IN TURKEY: THE PERIOD OF 2006-2016

Öz

The agricultural sector has significant contributions to rural development, national income, foreign trade and employment. Payments made for supporting the agricultural sector are implemented to increase the income level of the agricultural sector and to increase production, productivity and product variety in the agricultural sector. In this study, the effects of agricultural supports on agricultural production level were analysed in the case of Turkey. Analysis was made by using co-integration analysis, error correction model VECM , causality test, impulse-response functions based on VAR model and variance decomposition methods for 2006:Q1 – 2016:Q4 period. According to the overall results of the analyses, there is a long-term relationship between agricultural support payments made from the central government budget and agricultural production level. According to the causality test of this relationship, there is a bidirectional interaction between the agricultural support payments and the agricultural production level

Anahtar Kelimeler

Agricultural supports, Agricultural production value, Causality test, Public expenditure

Kaynakça

• Akıncı, Adil ve Güner Tuncer (2016), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki”, Sayıştay Dergisi, 102: 47-61.
• Aktaş, Erkan, Metin Altıok ve Mehmet Songur (2015), “Farklı Ülkelerdeki Tarımsal Destekleme Politikalarının Tarımsal Üretim Üzerine Etkisinin Karşılaştırmalı Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4): 55-74.
• Atış, Ela, Bülent Miran, Zerrin K. Bektaş, Z. K. ve Murat Cankurt (2016), “Farklı Pazarlama ve Tarım Politikası Seçeneklerinin Konvansiyonel ve Organik Kuru Üzüm Arzı Üzerine Etkileri”, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31: 345-352.
• Demirdöğen, Alper, Emine Olhan ve Jean-Paul Chavas (2016), “Food vs. Fiber: An Agricultural Support Policy in Turkey”, Food Policy, 61: 1-8.
• Erdal, Gülistan ve Hilmi Erdal (2008), “Türkiye’de Tarımsal Desteklemeler Kapsamında Prim Sistemi Uygulamalarının Etkileri”, GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1): 41-51.
• Gale, Fred (2013), “Growth and Evolution in China’s Agricultural Support Policies”, Economic Research Report Number 153, August, United States Department of Agriculture (USDA), www.ers.usda.gov/publications/err- economic-research-report/err153.aspx, (Erişim Tarihi: 20.03.2017).
• GTHB (2017a), TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Destekler, http:// www.tarim.gov.tr/Konular/Tarimsal-Destekler, (Erişim Tarihi: 02.03.2017).
• GTHB (2017b), TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016 Yılı Tarımsal Destekler, http://www.tarim.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/ tar%C4%B1msal%20destekler%202016.pdf, (Erişim Tarihi: 02.03.2017).
• Gu, Zheng (2014a), “Evolution of Post-war Agricultural Support Policies in China’s Taiwan”, Asian Agricultural Research, 6(11): 58-61.
• Gu, Zheng (2014b), “Agricultural Support Policy and Farmers’ Income in China”, Asian Agricultural Research, 6(10): 22-25.
• Işık, Hacı Bayram ve Onur Bilgin (2016), “The Effects of Agricultural Support Policies on Agricultural Production: The Case of Turkey”, RSEP International Conferences on Social Issues and Economic Studies, 2nd Multidisciplinary Conference Madrid SPAIN 2-4 November, 111-119.
• Kalkınma Bakanlığı (2014), TCKB Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) Tarımsal Yapıda Etkinlik ve Gıda Güvenliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu, http:// www.kalkinma.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 20.02.2017).
• Kandemir, Orhan (2011), “Tarımsal Destekleme Politikalarının Kırsal Kalkınmaya Etkisi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(1): 103-113.
• Menek, Mehmet ve Halil Kızılaslan (2008), “Doğrudan Gelir Desteğinin Üreticiler Üzerine Etkisi (Tokat İli Merkez İlçe Örneği)”, GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1): 53-62.
• OECD (2017a), OECD İstatistikler Veritabanı “Tarım Politikası Göstergeleri, Toplam Destek Tahminleri”, http://stats.oecd.org/, (Erişim Tarihi: 17.03.2017).
• OECD (2017b), OECD İstatistikler Veritabanı “Üretici ve Tüketici Destek Tahminleri Veri Tabanı”, oecd.org/agriculture/agriculturalpolicies/ producerandconsumersuppor…, (Erişim tarihi: 17.03.2017)
• Özüdoğru, Tijen ve Miran, Bülent (2015), “Türkiye’de Farklı Destekleme Politikalarının Pamuk Arzı Üzerine Etkileri”, Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 1(2): 9-19.
• Özüdoğru, Tijen, Bülent Miran, Berrin Taşkaya Top ve İlkay Uçum (2015), “Pamuk, Ayçiçeği ve Soya Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi”, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü TEPGE Yayın No: 262, Ankara.
• Tan, Sibel, Şermin Atak, Ümran Şengül ve Sabri S. Tan (2015), “The Evaluation of the Changes in the Agricultural Sector with Common Economic Indicators in Turkey during the Last Decade”, Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(2): 588-595.
• Tan, Sibel, Mehmet Hasdemir ve Bengü Everest (2015), “Türkiye’de Tarımsal Destekleme Politikaları”, International Conference on Eurasian Economies 2015, 266-270, www.avekon.org/papers/1444.pdf, (Erişim Tarihi: 08.03.2017).
• Tatoğlu, Ferda Yerdelen (2012), İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı, İstanbul, Beta Basım Dağ.
• TCMB (2017), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi “Merkezi Yönetim Bütçe Harcamaları –Yeni Tanım”, http://evds.tcmb.gov. tr/, (Erişim Tarihi: 15.03.2017).
• Terin, Mustafa, Adem Aksoy ve İrfan Okan Güler (2013), “Tarımsal Büyümeye Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma”, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3): 41-50.
• TÜİK (2017), Türkiye İstatistik Kurumu, Konularına Göre İstatistikler (Ulusal Hesaplar, İstihdam ve Dış Ticaret İstatistikleri), http://www.tuik.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 27.02.2017).
• TÜİK (2016), Türkiye İstatistik Kurumu, Konularına Göre İstatistikler, http://www. tuik.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 27.02.2017).
• Yavuz, Gonca Gül, Bülent Miran, Betül Bahadır Gürer, Nazire Yürekli Yüksel ve Alkan Demir (2016), “Buğday, Dane Mısır ve Çeltik Üretiminde Fark Ödemesi Desteklerinin Etkisi”, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü TEPGE Yayın No: 266, Ankara.