Hesap Yargısının Güncel Sorunları

Yıl 2018, Sayı: 110, 9 - 28, 01.09.2018

Mine Uzun Çam

Öz

Sayıştay, kamu idarelerinin malî faaliyet, karar ve işlemlerini denetlemek, denetim sonuçlarını parlamentoya sunmak ve sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları yargılamakla görevli anayasal bir organdır. Kamu görevlisinin kusurlu bir karar, işlem veya eylemi sonucunda oluşan kamu zararının tespit ve tahsili için yapılacak işlemler, Sayıştayın yargı faaliyet alanına girer. Sayıştay denetçileri tarafından ortaya çıkarılan kamu zararı, ancak yapılacak hesap yargılaması sonucunda verilen ilâma dayalı olarak tazmin edilebilir. Bununla birlikte Sayıştay ilâmlarının icrası öteden beri sorunludur. Bu sorunlar, kısa bir süre öncesine kadar Sayıştayın bir yargı organı, kararlarının da ilâm niteliğinde olmadığı yönündeki Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararları üzerinde yoğunlaşmıştır. Zira kamu görevlilerinin adlî yargıda açtıkları davalarda Sayıştayın hükmettiği kamu zararı dikkate alınmamıştır. Anayasa Mahkemesi, söz konusu içtihadını nihayet 2012 yılında verdiği bir kararla değiştirmiş; böylece adlî yargı ile hesap yargısı arasında yaşanan sorun bu yönüyle ortadan kalkmıştır. Bununla birlikte Sayıştayın kamu zararı kavramına bakışı ve ahizleri etkileyen ilâmları halen tartışma konusu olmaktadır. Bu çalışma, hesap yargısına ilişkin sorunları ortaya koyarak çözüm önerileri sunmayı amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sayıştay, Sayıştay İlâmı, Hesap Yargısı, Kesin Hüküm.

CURRENT PROBLEMS OF THE JUDGMENT ON ACCOUNTS

Öz

The Turkish Court of Accounts TCA is a constitutional body responsible for auditing the financial activities, decisions and transactions of the public administrations, submitting the results of the audits to the parliament and trying the accounts and transactions of those responsible leading to public loss. The processes concerning the detection and the compensation of the public loss resulting from a defective decision, transaction or action of the public officer fall into the scope of the judicial mandate of the TCA. The public loss revealed by the TCA auditors can only be compensated based on the writ issued at the end of the account trial to be carried out. However, the execution of the writs of the TCA has been problematic for a long time. These issues have mainly originated from the decisions of the Constitutional Court and Supreme Court that the TCA is not a judicial organ and its decisions do not qualify to be writs. For this reason, the public losses judged by the TCA were not taken into consideration in the lawsuits filed by the public officers in the judicial courts. The Constitutional Court finally changed the case-law in question with a decision dated 2012; so the problem between the judicial courts and the TCA ended from this aspect. However, the public loss perspective of the TCA as well as its writs affecting the third persons are still matters of debate. This study aims to present the problems of the judgment on accounts along with possible solutions.

Anahtar Kelimeler

The Turkish Court of Accounts, Writs of the Turkish Court of Accounts, Judgment on Accounts, Final Judgment.

Kaynakça

• Akkan, Mine (2009), “Kesin Hükmün Delil Niteliği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 11, Özel Sayı.
• Akyel, Recai (2015), “Bir Hesap Yargısı Olarak Sayıştay”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6 (23).
• Akyel, Recai (2016), “Sayıştay Raporlarının Kamu Mali Yönetimine Katkısı”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 49, Sayı: 1, Mart.
• Akyel, Recai ve Hasan Baş (2010), “Kamu Yönetimi ve Denetimi Bağlamında Sayıştayın Anayasal ve Yargısal Konumu”, Maliye Dergisi, 158 (OcakHaziran).
• Akyılmaz, Bahattin (2011), “Kamu Zararı ve Kamu Zararında Rücu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXIX (1-2), (61-78).
• Akyılmaz, Bahattin (2015), “Kamu Zararının Genel Esasları, Kamu Zararında Rücu ve Rücu Sorumluluğu”, Kamu Zararı ve Sorumluluk Çalıştayı, Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Arslan, Ramazan, Ejder Yılmaz ve Sema Ayvaz Taşpınar (2016), Medeni Usul Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Bağlı, Mehmet Selim (2010), “TBMM’nin Bütçe Sonuçlarını Denetleme Süreci”, Yasama Dergisi, Sayı 16 Eylül- Ekim- Kasım - Aralık.
• Baş, Hasan (2015), Kamu Mali Yönetiminde Etkinlik Arayışları Çerçevesinde Mali Yönetim ve Sayıştay, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayar, Cilavdaroğlu, A. Ahmet ve Birol Ekici (2013), “Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bütçe Hakkını Kullanabilme Kapasitesi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 46, Sayı: 3 Eylül.
• Çağan, Nami (2008), “Modern Bütçe Sürecinde Parlamento’nun Rolü”, Bütçe Sürecinde Parlamentonun Değişen Rolü, Uluslararası Sempozyum, Afyonkarahisar 8-9 Ekim 2008.
• Çağlayan, Ramazan (2015), “Kamu Zararında Rücu ve Rücu Sorumluluğu”, Kamu Zararı ve Sorumluluk Çalıştayı, Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000), “Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara, http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/ files/S1oOm+oik535.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2016).
• Geçgel, Bülent (2014), “Sayıştayın Yargı Yetkisi, Yargısal Görevinin Niteliği ve Yargı Kolları Arasındaki Yeri”, Sayıştay Dergisi, 2014, 93 (Nisan-Haziran).
• Gözler, Kemal ve Gürsel Kaplan (2011), İdare Hukukuna Giriş, 14. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa.
• Günday, Metin (2002), İdare Hukuku, 6. Aynı Bası, İmaj Yayınları, Ankara
• İnan, Atilla (2016), Sayıştay İlamlarının İnfazı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Khan M. Adil ve Numary Chowdhury Numayr (2008), “Public Accountability, Corruption Control and Service Delivery: Governance Challenges and Future Options”, http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/ documents/un/unpan028466.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2016).
• Kırca, Çiğdem (2015), “Borçlar Hukukunda Sorumluluk Türlerine Genel Bakış ve Kamu Zararında Sorumluluk”, Kamu Zararı ve Sorumluluk Çalıştayı, Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Koçberber, Seyit (2015), “Kamu Zararı Kavramı Üzerine Yargı Kurumları Arasındaki Hüküm Uyuşmazlıklarında Uyuşmazlık Mahkemesinin Rolü ve Önemi”, Sayıştay Dergisi, 97 (Nisan-Haziran).
• Kuru, Baki, Ramazan Arslan ve Ejder Yılmaz (2007), Medeni Usul Hukuku, 18. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Mutluer, M. Kâmil (2015), “Anayasa’nın Mali ve Ekonomik Hükümleri”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 96, Ocak-Mart.
• Mutluer, M. Kâmil, Erdoğan Öner ve Ahmet Kesik (2011), Bütçe Hukuku, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Mutluer, M. Kâmil, Erdoğan Öner ve Arife Coşkun (2015), Sayıştay Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Narter, Recep (2012), “Anayasal Açıdan Bütçe Hakkı”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XVI, Sayı: 1-2.
• OECD (2002), Relations Between Supreme Audit Institutions and Parliamentary Committees, SIGMA Papers, No. 33, OECD Publishing, http://dx.doi. org/10.1787/5kml60vd5x8r-en, (Erişim Tarihi: 09.05.2016).
• Özçelik, Barış (2012), “5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na Göre Kamu Zararından Sorumluluk”, Panel- Kamu Zararı, Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Parlak, Nükrettin (2018), “Sayıştay Yargısında Kamu Zararı Kavramı: Sorunlar ve Öneriler”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 108, Ocak-Mart.
• Polat, Kerim (2012), “Yüksek Denetimde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Rolü ve Yeni Bir Model Önerisi: Kamu Hesaplarını İnceleme ve Kesinhesap Komisyonu”, Yasama Dergisi, Sayı: 21 Mayıs-Haziran-Temmuz-Ağustos İçtüzük Özel Sayısı.
• Sakınç, Süreyya, Mustafa Taytak (2016), “Kamu Giderlerinde Etkinliğin Sağlanmasında Hesap Yargılamasının Rolü ve Etkinliği”, Maliye Dergisi, Sayı: 170, Ocak- Haziran.
• Sayıştay Başkanlığı (2000), Kamu Harcamalarında Etkinlik ve Parlamenter Denetim (Fransa Millet Meclisi Çalışma Grubu Raporu), http://www.sayistay.gov.tr/ rapor/ diger/parlementeretk1.pdf (Erişim Tarihi: 25.03.2016).
• Sezginer, Murat (2015), “İdarenin Sorumluluğunun Genel Esasları ve Kamu Zararından Sorumluluk”, Kamu Zararı ve Sorumluluk Çalıştayı, Sayıştay Başkanlığı, Ankara.
• Şişman, Gülden (2017), Sayıştay Yargısında Vergi Alacağı Açısından Kamu Zararı, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2010), Sayıştay Kanunu Teklifi ve Avrupa Birliği Uyum ile Plan ve Bütçe Komisyonları Raporları (2/594), Dönem: 23, Yasama Yılı: 4, S. Sayısı: 510, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ ss510.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016).
• Uzun Çam, Mine (2017), “Kamu Harcamalarında Etkinlik ve Parlamenter Denetim”, “D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C: 19, Özel Sayı.
• Üstün, Ümit Süleyman, Engin Hepaksaz, Ramazan Kılıç ve Erdal Kuluçlu (2011), “Kamu Mali Yönetimi ve Sayıştay Hesap Yargısında Sorumluluk”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2).
• Yılmaz, Ejder (2013), Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, H. Hakan ve Mustafa Biçer (2010), “Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı: 158 Ocak-Haziran.