Türkiye’de Antrenörlük ve Antrenman Biliminin Gelişmesi

Yıl 2022, Cilt: 33 Sayı: 2, 53 - 73, 19.09.2022

Caner Açıkada , Ercan Haslofça , Fehime Haslofça

https://doi.org/10.17644/sbd.998296

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de antrenman, antrenörlük, antrenör eğitimi ve antrenman bilimi alanında meydana gelen gelişmeleri tarihsel, kavramsal ve yapısal yönlerden incelemektir. Antrenörlük ve antrenman biliminin gelişim süreci, 1932 öncesi, 1932-1974, 1974-1981, 1981-1992, 1992-2013 arası ve 2013 sonrası olarak altı evreye ayrılarak değerlendirilmiştir. Çalışmada literatür taraması yöntemi kullanılmış, bu çerçevede ilgili dönemlere ilişkin literatür incelenmiş ve yorumlanmıştır. İlk üniversiter yapı olarak, beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek için 1932’de kurulan Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü, Beden Terbiyesi Şubesi ele alınmıştır. Antrenörlük ve antrenmanla ilgili ilk yasanın 1938 yılında çıktığı, 1974’te “Beden Eğitimi”nden “Spor Bilimi”ne geçildiği, 1981 yılında Yükseköğretim Kurulu”nun (YÖK) kurulması ile üniversitelerin yeniden yapılanması içerisinde yeni bir yaklaşımla “Beden Eğitimi ve Spor” adı ile kurumsallaşmaya gidildiği, bununla birlikte anabilim dalı anlayışı ve lisansüstü eğitime geçilebildiği görülmektedir. 1987’de ilk antrenör yönetmeliği ve antrenör eğitimi yasa ile belirlenmiş, üniversitelerin beden eğitimi ve spor bölümlerinden mezunların antrenörlük yapabilecekleri belirtilmiştir. Yüksekokullaşmanın 1992’de meydana geldiği, bununla birlikte diğer ülkelerdeki benzerleri gibi Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği, Antrenörlük Eğitimi, Spor Yöneticiliği, Rekreasyon ve Spor Bilimleri bölümlerinin kurulduğu ve çok hızlı bir okullaşmanın olduğu görülmektedir. 2013 yılında da fakülteleşmenin başladığı ve 108 Spor Eğitimi veren üniversiteden 67’sininin Spor Bilimleri Fakültesi’ne dönüştüğü; 97 üniversitede antrenörlük eğitimi veren akademik birimler bulunduğu, 29 devlet üniversitesinde antrenör eğitiminde ikinci öğretim programı olduğu görülmektedir. 8 üniversitede “Egzersiz ve Spor Bilimleri” bölümü vardır ve bunların bir kısmı antrenör eğitimi vermektedir. Bir kısım üniversiteler uzaktan eğitim yapmalarına rağmen uygulama becerisi gerektiren antrenörlük eğitimini mezuniyette verdikleri, isimleri farklı olmakla birlikte aynı eğitimi veren bölümler olduğu, aynı bölüm ve programlar için bazı üniversitelerin merkezi yerleştirme, bazı üniversitelerin ise aynı zamanda özel yetenekle öğrenci aldıkları, bazı üniversitelerin lisansüstü eğitime de özel yetenekle öğrenci aldıkları görülmektedir. Bu alanda Türkiye’den hiçbir üniversitenin dünya sıralamasında ilk 120 üniversite içerisine giremediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antrenman Bilimi, Antrenör, Antrenör Eğitimi

Development of Coaching and Training Science in Turkey

Öz

Aim of this study is to analyze the development of training, coaching, coaching education and training science in historical, conceptual, and constructional point of views. As a methodical approach subject related and available literature was studied and discussed. The developments, demonstrated events and subjects were studied as before the date of 1932, between 1932 and 1974, 1974 and 1981, 1981 and 1992, 1992 and 2013 and after 2013 till the present day in six phases. First university study was established in 1932 for the upbringing of physical education teachers as Gazi Physical Education Institute and this was taken as a land mark. Coaching and training related first law was passed in 1938, it was progressed from physical education to sport science in 1974, and in 1981 with the establishment of “Higher Education Institution” “Physical Education and Sport” departments were established within the universities in the school of education with a new concept. With this understanding, “Physical Education and Sport” departments were able to establish main sciences and have postgraduate studies in physical education. In 1987 first law was passed, where coaching regulation was secured under law, as a first time, stating that undergraduates from physical education and sport departments of the universities were able to work as a coaches. Physical Education and Sport departments were become school on its own, and similar to other schools in different countries, and had Physical Education and Sport Teacher Training, Coaching Education, Sport Administration, Recreation, and Sport Science departments, and this development lead to a rapid schooling throughout the country. In 2013 schools have progressed to become as faculties, where 67 of the 108 universities which provided sport education have become a faculty. 97 of the universities had coaching education departments, where 29 state universities provided second coaching education programme in coaching education. 8 universities had “Exercise and Sport Science” departments, and some of which provided coaching education. Some universities gave coaching education, which necessitates a practical training as well, and provided their undergraduates with a coaching certificate, although they have distance learning as they function as open universities. Some universities gave the same education and programmes under different names in sport education, and some universities although have central placement, they also have students from physical aptitude tests for the same coaching education. In some universities there are a physical aptitude tests for postgraduate studies. In addition, there is no university from Turkey in the 120 top ranking universities in the world.

Anahtar Kelimeler

Training Science, Coach, Coaching Education

Kaynakça

• 1- Açıkada, C ve Ergen, E. (1992). Hacettepe Eğitim Fakültesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Bölümü Müfredat Programının İncelenmesi. Spor Bilimleri Dergisi, 3(4), 31-39.
• 2- Açıkada, Caner. (1997). Türkiye’de Spor Eğitimi Veren Kurumların Yeniden Yapılanması ve Hakemli Çalışmaların Gelişimi. Spor Bilimleri Dergisi (Hacettepe J. Sport Sciences),(8), 1, 17-42
• 3- Afyon Kocatepe Üniversitesi. (2021). https://aku.edu.tr/ adresinden 3 Temmuz 2021 tarihinde alınmıştır.
• 4- Altın, Ersin. (2013). Rationalizing everyday life in late nineteenth century Istanbul c. 1900". Dissertations. 137. https://digitalcommons.njit.edu/dissertations/137 adresinden 16 Haziran 2021 tarihinde alınmıştır.
• 5- Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi. (2021). https://aybu.edu.tr/ adresinden 8 Temmuz 2021 tarihinde alınmıştır.
• 6- Antrenör Eğitim Yönetmeliği. (1987). T.C. Resmi Gazete, Tarih: 17 Ağustos 1987 Pazartesi, ve Sayı: 19547.
• 7- Antrenör Eğitim Yönetmeliği. (2002). Resmi Gazete, 6/8/2002 tarih ve Sayı: 24848.
• 8- Antrenör Eğitim Yönetmeliği. (2003). Resmi Gazete, 21 Ocak 2003 tarih ve Sayı: 25000.
• 9- Antrenör Eğitim Yönetmeliği. (2004). Resmi Gazete, Tarih: 18/9/2004 ve Sayı: 25587.
• 10- Antrenör Eğitim Yönetmeliği. (2019). Resmi Gazete, 14 Aralık 2019 Cumartesi, Sayı: 30978.
• 11- Arun, A. Cevdet. (1990). Türkiye'de Cumhuriyet Devrinde Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme Çalışmaları ve Aşamaları. Unutulmayanlar. 5.1.1990, 9-13.
• 12- Atabeyoğlu, C. (1985). Tanzimat’tan cumhuriyete Türkiye ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• 13- Baba, N. (1940). Tenis ve hokey. Ankara: Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayını.
• 14- Bayazit, A. ve Boz, E. (2017). Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Yenileşme Hareketlerinin Türk Spor Kültürüne Etkileri “Tanzimattan Cumhuriyete Spor”. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), December, 2017, 3 (SI): 211-228.
• 15- Bakanlar Kurulu Kararı. (2013). Karar Sayısı: 2013/5480. T C. Resmi Gazete. 10 Kasım 2013, Sayı: 28817.
• 16- Beden Terbiyesi Kanunu. (1938). Resmi Gazete ile Neşir ve İlanı: 16/VII/1938-Sayı:3961. No:3530, Kabul Tarihi 29-VI-1938.
• 17- Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun. (1986). T.C. Resmi Gazete Kanun No. 3289, Kabul Tarihi:21.5.1986.
• 18- Bilge, N. (1989). Turkiye'de Beden Eğitimi Oğretmeninin Yetiştirilmesi, Kültür BakanIığı Yayınları, 1095, Kültür Eserleri Dizisi: 137, Ofset Repromat Matbaası, Ankara.
• 19- Çelik, V.O. ve Bulgu, N. (2010). Geç Osmanlı Döneminde Batılılaşma Ekseninde Beden Eğitimi ve Spor. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 146.
• 20- Devecioğlu, S., Çoban, B., Karakaya, Y.E. (2011). Türkiye’de Spor Eğitimi Sektörünün Görünümü. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Yaz 2011, 9(3), 627-654.
• 21- Dever, Ayhan. (2019). Sports Lodges in the Ottoman Empire Depicted in the Travel Book (Seyahat-Name) of Evliya Çelebi. Ann Appl Sport Sci 7(1): 49-55, 2019.
• 22- Dever, A., Cevahircioğlu, B., Korur, E.N., Büyükgüllü, B. (2018). Sports Lodges in The Ottoman Empire. The Journal of International Anatolia Sport Science. August 2018, Vol. 3(2); 312-318.
• 23- Duffy, Pat. (2007, May 2). Review of the EU 5-level structure fort he recognition of coaching qualifications. Dr. Pat Duffy, Chair European Coaching Council and AEHESIS, Coching Expert Group, European Coaching Council, Budapest.
• 24- Ekinci, Ekrem Buğra. (2016). Sports Culture in Ottoman Society, 14 Ekim 2016 Cuma. https://www.ekrembugraekinci.com/article/?ID=748&sports-culture-in-ottoman-society adresinden 10 Haziran 2021 tarihinde alınmıştır.
• 25- Ekenci G; Serarslan MZ. (1997). Gelişim Aşamaları Bakımından Türk Spor Teşkilati ve Değerlendirmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi II (1997), 3: 72 – 81.
• 26- Ertuğ, A.R. (1977). Türkiye futbol tarihi (1890-1923). Ankara: Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, Ankara Bölge Müdürlüğü Yayını.
• 27- Flaps Club. (2021). Beden Eğitimi, Naziler ve Carl Diem’in İbret Verici Hayatı. https://flaps.club/beden-egitimi-naziler-ve-carl-diemin-ibret-verici-hayati/ adresinden 23 Haziran 2021 tarihinde alınmıştır.
• 28- Fişek, K. (1983). Devlet politikası ve toplumsal yapıyla ilişkileri açısından spor yönetimi: dünyada ve Türkiye’de. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
• 29- Fişek, K. (2003). Devlet politikası ve toplumsal yapıyla ilişkileri açısından spor yönetimi: dünyada-Türkiye’de. İstanbul: YGS Yayınları.
• 30- Gençlik ve Spor Bakanlığı. (1975). T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı, Akademik Orgutlenmede ilk Adım: 19 Mayıs Gençlik ve Spor Akademisi. Yayın No:40, Mart, Ankara.
• 31- Gökduman Ç; Demir F. (2019). Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın Tarihsel Süreç İçerisindeki Değişim Evreleri: İnceleme. Iğdır Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2019, Cilt:2, Sayı:1,27-35.
• 32- Gümüş, A. (1988). Güreş tarihi. Türk Spor Vakfı Yayınları, Ankara: Başkent Yayınevi.
• 33- Günay, M. (2016). Türkiye’de spor cemiyetlerinin kuruluşu ve bu cemiyetlerin etnik amaçlarla kullanılması. International Journal of Science Culture and Sport, 4(1), 383-393.
• 34- Günay, Nejla. (2013). Atatürk Döneminde Türkiye’de Beden Eğitiminin Gelişimi ve Gazi Beden Terbiyesi Bölümü. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Yıl 2013, 29(85): 72 – 100.
• 35- Hacettepe Üniversitesi. (2021). http://www.sporbilimleri.hacettepe.edu.tr/ adresinden 6 Temmuz 2021 tarihinde alınmıştır.
• 36- Iğdır Üniversitesi. (2021). https://www.igdir.edu.tr/ adresinden 8 Temmuz 2021 tarihinde alınmıştır.
• 37- İmamoğlu AF. (2011). Türkiye’de Sporun Yönetsel Yapısı İçinde Spor Federasyonları. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. Nisan 2011, XVI(2), 3-10.
• 38- İstanbul Sağlık Bilimleri Üniversitesi. (2021). https://ybf.sbu.edu.tr/Akademik/EgzersizveSporBilimleriAnabilimDali adresinden 4 Ağustos 2021 tarihinde alınmıştır.
• 39- Janz, Kathleen F., Mahaffy, Cathy R., Cottle, Sandra L., Allen, D. (1989). Within Higher Education: Current Name Trends in Physical Education. Journal of Physical Education, Journal of Physical Education, Recreation & Dance, Volume 60:5, 85-93.
• 40- Kahraman, A. (1989). Cumhuriyete kadar Türk güreşi (Cilt ll). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara: Özkan Matbaası.
• 41- Kahraman, A. (1995). Osmanlı devletinde spor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 42- Karakaya, Y.E. ve Devecioğlu, S. (2020). Erken Dönem Türk Tarihinden II. Meşrutiyet’e Kadar Spor Kulüplerinin Modernleşme Süreci. Spormetre The Journal of Physical Education and Sport Sciences, 18(Özel Sayı), 2020, 106-121
• 43- Kesim, Ümit. (2020). Otobiyografi: Bir Spor Bilimcinin Türkiye’de Spor Yönetiminin 1971-2017 Dönemine Tanıklığı (A Sport Scientist’s Testimony of Sport Management in Turkey during the Period 1971-2017). Focuss Spor Yönetimi Araştırmaları, 1(2):1-7.
• 44- Kıbrıs Sağlık ve Toplum Bilimleri Üniversitesi. (2021). https://kstbu.edu.tr/ adresinden 4 Ağustos 2021 tarihinde alınmıştır.
• 45- Korkmaz, Sevda ve Bağirgan, Tanju. (2019). Erken Cumhuriyet Döneminin Uzun Süreli İlk Antrenörlük Kursu. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi (Gazi Journal of Physical Education and Sport Sciences), 24(3), 167-179.
• 46- Mallon, Bill. (1999). The 1906 Games: Results for all competitors in all events, with commentary. McFarland & Company, Inc., Publishers.
• 47- “Ottoman Empire”. (2021). In Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Ottoman_Empire adresinden 7 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
• 48- ÖSYM. (1992). Ögrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı, ikinci Basamak Kılavuzu.
• 49- ÖSYM. (1993). Ögrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı, ikinci Basamak Kılavuzu.
• 50- ÖSYM. (1994). Ögrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı, ikinci Basamak Kılavuzu.
• 51- ÖSYM. (1997a). Ögrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı, ikinci Basamak Kılavuzu. Ogrenci Secme ve Yerlestirme Merkezi, Ankara.
• 52- ÖSYM. (1997b). Yazışma: Sayi B.30.1.0SM.0.00.1 0.00/854-51496,31.1 0.
• 53- ÖSYM. (1997c). Yazışma: Sayi B.30.1.0SM .0.001 0.00/727-51289,29.09.
• 54- Özmaden, M. (2010). TİCİ dönemi sporla ilgili gelişmeler ve dönemin spor anlayışı. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(2), 11-25.
• 55- Özmaden, M., Soyer, F., Özmaden, F. (2016). Turkey Training Community Alliance (TTCA) evaluation of the sport by objective function İdman Cemiyetleri İttifakı (TİCİ) amaçlarına göre sporun fonksiyonlarının değerlendirilmesi. Journal of Human Sciences, December 2016, 13(3):6104. DOI:10.14687/jhs.v13i3.4042.
• 56- Özsoy, S., Göral, K., Tabuk, M.E., Sadık, R., Gülay, O., Boz, H. (2014). Tarihsel Gelişim Sürecinde Türk Spor Yönetimini Oluşturan Örgütlerin Amaç Ve Yapi Boyutlari Açisindan Karşilaştirilmasi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2014, 16(2); 9-31.
• 57- Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. (2021). https://www.subu.edu.tr/tr/ana-sayfa , 2021.
• 58- “SelimSırrıTarcan”. https://en.wikipedia.org/wiki/Selim_S%C4%B1rr%C4%B1_Tarcan adresinden 3 Ağustos 2021 tarihinde alınmıştır.
• 59- Sinop Üniversitesi. (2021). https://sinop.edu.tr/homepage/ adresinden 3 Ağustos 2021 tarihinde alınmıştır.
• 60- Şinoforoğlu, Tolga. (2020). Selim Sırrı Tarcan ve İsveç Jimnastiği: Beden Eğitiminde İsveç Modelinin II. Meşrutiyet Dönemi Türk Eğitim Sistemine Entegrasyonu. Spor Yayınevi ve Kitabevi, Ankara 2020.
• 61- Soyer, F. (2004). Osmanlı Devletinde (1839-1908 Tanzimat Dönemi) Beden Eğitimi ve Spor Alanındaki Kurumsal Yapılanmalar ve Okul Programlarındaki Yeri Konusunda Bir İnceleme, GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (1), 209-225.
• 62- “Tanzimat”.(2021).InWikipedia. https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Osmanlı%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu_tarihi&action=edit adresinden 22 Mart 2021 tarihinde alınmıştır.
• 63- Topuniversities.QS World Universities Ranking. https://www.topuniversities.com/university-rankings/university-subject-rankings/2021/sports-related-subjects adresinden 7 Ağustos 2021 tarihinde alınmıştır.
• 64- Türkiye Spor Hekimliği Enstitüsü. (1973). T.C. Resmi Gazete. Tarih 18.04.1973, Sayı No: 14511
• 65- Türkiye Spor Hekimliği. (1973). T.C. Resmi Gazete Tarih: 22.08.1973, Sayı No: 14663
• 66- Turkay, H. ve Aydın, D. (2017). Bir İnceleme: Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Spor Örgütlenmesi. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, Kış (16);179-189
• 67- Türkmen, Mehmet. (2012). Yesevishism rituals in Ottoman wrestling dervish lodges. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies 2012 Volume (issue) 4(4): 2081-2090.
• 68- Yıldıran İ. (2017). Osmanlının Haberci Koşucuları Peykler. Destan-ı Kırkpınar, no.39, pp.8-10.
• 69- Yıldız, Doğan. (2002). Çağlarboyu Türklerde Spor. İstanbul: TeleBasım.
• 70- Yükseköğretim Kurumları Sınavı. (2021). Yükseköğretim Kurumları Programları ve Kontenjanları, 2021.
• 71- Yükseköğretim Kurumu Kanunu. (1981). T.C. Resmî Gazete, Tarihi: 06.11.1981 Resmî Gazete Sayısı: 17506
• 72- Yükseköğretim Kurumu. T.C. Resmî Gazete 05.09.1989 Tarih, 1989/39.1441 Sayılı Kararı.
• 73- Yükseköğretim Kurumu Kanunu. (1991). T.C. Resmî Gazete 28.01.1991 Tarih, 1487 sayılı kararı.
• 74- Yükseköğretim Kurumu. (1992). T.C. Resmî Gazete 21281 Sayılı Resmi Gazete: 11.07.1992.
• 75- Zorba, Hatice Akın. (2014). Evliya Çelebi Seyehatnamesi’ne Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Spor. International Journal of Science Culture and Sport. July 2014, Special Issue 1; 721-732.