Kişilik Özelliklerinin Sporda Ahlaktan Uzaklaşma Davranışını Yordama Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 33 Sayı: 4, 204 - 213, 10.01.2023

Yasin Altın , Sena Altın

https://doi.org/10.17644/sbd.899827

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı, beş faktör kişilik özelliklerinin sporda ahlaktan uzaklaşma davranışını yordama etkisinin incelenmesidir. Araştırma grubu, Kayseri ve Sivas ilinde bulunan, spor yapmış ve aktif olarak spor yapan, 178’i kadın 244’ü erkek olmak üzere 18 yaş ve üzeri, 422 bireyden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, sporda ahlaktan uzaklaşma ölçeği, beş faktör kişilik ölçeği uygulanmıştır. Verilerin analizinde R (4.1.3) programı kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde betimsel istatistikler, regresyon analizine yönelik varsayımsal incelemeler, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizleri uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre kişilik özellikleri ile ahlaktan uzaklaşma davranışı ilişkilidir. Beş faktör kişiliğin özdenetimlilik ve uyumluluk boyutlarının ahlaktan uzaklaşma davranışını yordama etkisi anlamlı bulunmuştur (Özdenetimlilik ve Uyumluluk için p<0.05). Ek olarak bu iki kişilik boyutunun etkileşim etkisi de istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (Özdenetimlilik*Uyumluluk için p<0.05). Sonuç olarak beş faktör kişiliğin bazı temel boyutları ahlaki davranışın yordayıcısıdır. İleride yapılacak araştırmalarda ahlaktan uzaklaşma davranışını yordayan temel kişilik boyutlarının ayrıntılı olarak ele alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ahlak dışı davranış, Beş faktör kişilik, Spor ahlakı, Sporcu davranışı

The Predictive Effect of Personality Traits on Moral Disengagement in Sports

Öz

The aim of this study is to investigate the predictive effect of personality traits on moral disengagement in sports. The research group consists of 422 individuals aged 18 and over, 178 of whom are females and 244 males, from Kayseri and Sivas provinces, who have done sports in the past and are actively engaged in sports. As a data collection tool in the study, personal information form, moral disengagement in sports scale, and five-factor personality scale were applied to the athletes. R (4.1.3) program was used to analyse the data. Descriptive statistics, Pearson correlation, and simple and multiple linear regression analysis were used to evaluate the data. According to the findings, it was found that personality traits are correlated to moral disengagement in sports. The effect of the dimensions of conscientiousness and agreeableness on moral disengagement in sport was statistically significant (p<0.05 for Conscientiousness and Agreeableness) In addition, the interaction effect of these two dimensions was also statistically significant (p<0.05 for Conscientiousness*Agreeableness). Consequently, personality characteristics are predictors of moral disengagement in sports. It is suggested that personality dimensions that predict moral disengagement should be discussed in detail in future studies.

Anahtar Kelimeler

Immoral behavior, Five factor personality, Sport ethics, Athlete behavior

Kaynakça

• 1. Bandura, A. (1991). Social cognitive theory of self-regulation. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 248-287. doi:10.1016/0749-5978(91)90022-L
• 2. Bayram, Y. (2012). Spor Yapan ve Yapmayan 14-18 Yaş Grubu Öğrencilerin Saldırganlık Tutumlarının İncelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Dumlupınar Üniversitesi.
• 3. Boardley, I. D., ve Kavussanu, M.(2007). Development and Validation of the Moral Disengagement in Sport Scale. Journal of Sport and Exercise Psychology, 29(5), 608–628. doi:10.1123/jsep.29.5.608
• 4. Boardley. I. D., ve Kavussanu, M. (2008). The Moral Disengagement in Sport Scale-Short. Journal of Sports Sciences, 26(14), 1507–1517. doi:10.1080/02640410802315054
• 5. Costa, P.T., ve McCrae, R. R. (1995). Domains and Facets: Hierarchical Personality Assessment Using the Revised NEO Personality Inventory. Journal of Personality Assessment, 64(1), 21-50. doi: 10.1207/s15327752jpa6401_2
• 6. Creswell, J. W. (2017). Nicel ve Nitel Araştırmanın Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev. Ed.; Üçüncü Baskı). Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi (Orijinal çalışma 2012’de yayınlandı)
• 7. Çavdar, G. (2019). Kadın futbolcuların sportmenlik yönelimleri ve sporda ahlaktan uzaklaşma mekanizmalarının farklı değişkenlere göre değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. Trabzon Üniversitesi.
• 8. Dam, S., Tengeler, A., Wiesmann, M., Belzer, C., Franke, B., Kozicz, T., Arias-Vasques, A., ve Kiliaan, A. J. (2019). P.2.24 Brain and behavioural changes in mice colonized with human ADHD gut microbiota. European Neuropsychopharmacology, 29(10), 671-672. doi:10.1016/j.euroneuro.2019.01.055.
• 9. del Barrio, V., Aluja, A., ve Garcia, L. F. (2004) Relationship between empathy and the big five personality traits in a sample of spanish adolescents. Social Behaviour and Personality, 32(7), 677-682. doi: 10.2224/sbp.2004.32.7.677
• 10. Egan, V., ve Campbell, V. (2009). Sensational interests, sustaining fantasies and personality predict physical aggression. Personality and Individual Differences, 47(5), 464-469. doi:10.1016/j.paid.2009.04.021.
• 11. Ersoy, A., Tazegül, Ü., ve Sancaklı, H. (2012). Güreşçilerin saldırganlık düzeylerinin sosyo-demografik açıdan incelenmesi (Ankara örneği). Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 385-397. https://www.j-humansciences.com/
• 12. Eroğlu, O., Ünveren, A., Ayna, Ç., ve Müftüoğlu, N. E. (2020). Spor bilimleri fakültesindeki öğrencilerin sporda zihinsel dayanıklılık ve sporda ahlaktan uzaklaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 100-110. doi:10.32706/tusbid.829164.
• 13. Field, A. P. (2009). Discovering statistics using SPSS (3th Edition). Sage Publications Limited.
• 14. Glass, R., Prichard, J., Lafortune, A., ve Schwab, N. (2013). The Influence of Personalıty and Facebook Use On Student Academıc Performance. Issues in Information Systems, 14(2), 119-126. doi:10.48009/2_iis_2013_119-126
• 15. Görgüt, İ., ve Tuncel, S. (2017). Spor karakter ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Spormetre, 15(3), 149-156. doi:10.1501/Sporm_0000000319
• 16. Gürpınar, B. (2015). Sporda ahlaktan uzaklaşma ölçeği kısa formunun Türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Spormetre, 13(1), 57-64. doi:10.1501/Sporm\_0000000269
• 17. Hacıcaferoğlu, S., Selçuk, M., Hacıcaferoğlu, B., ve Karataş, Ö. (2015). Ortaokullarda İşlenen Beden Eğitimi ve Spor Derslerinin, Sportmenlik Davranışlarına Katkısının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. International Journal of Sport Culture and Science, Cilt 3 (Özel Sayı 2), 557-566. doi:10.14486/IJSCS431
• 18. Hair, J. F., Back, W. C., Babin, B. J. , Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2013). Multivariate Data Analysis. Pearson Education Limited.
• 19. John, O. P., Donahue, E. M., ve Kentle, R. L. (1991). The big five ınventory-versions 4a and 54. Berkeley, CA: University of California, Berkeley, Institute of Personality and Social Research. doi:10.1037/t07550-000
• 20. Kapıkıran, N. (2007). Üniversite Ögrencilerinde Ahlaki Davranışın Empatik Eğilim ve Kendini Ayarlama Açısından İncelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 33–47.
• 21. Karafil, A. Y, Atay, E., Ulaş, M., ve Melek, C. (2017). Spora katılımın beden eğitimi dersi sportmenlik davranışları üzerine etkisinin araştırılması. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(2), 1-11. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cbubesbd/issue/33059/346890
• 22. Kavussanu, M. (2008). Moral behaviour in sport: a critical review of the literature. International Review of Sport and Exercise Psychology, 1(2), 124-138. doi:10.1080/17509840802277417
• 23. Kavussanu, M., ve Boardley, I. D. (2009). The Prosocial and Antisocial Behavior in Sport Scale. Journal of Sport & Exercise Psychology, 31(1), 97-117. doi:10.1123/jsep.31.1.97
• 24. Khairi, A., Assadi, H., Farahani, A., ve Goodarzi, M. (2012). The Effect of Type of Sport, Gender, Personality and Goal Orientation on Sport Ethics of Student Athletes. World Journal of Sport Sciences, 6(4), 372-381. doi:10.5829/idosi.wjss.2012.6.4.1151.
• 25. Rutten, E. A., Deković, M., Stams, G. J. J. M., Schuengel, C., Hoeksma, J. B., ve Biesta, G. J. J. (2008). On-and off-field antisocial and prosocial behavior in adolescent soccer players: A multilevel study. Journal of Adolescence, 31(3), 371-387. doi:10.1016/j.adolescence.2007.06.007
• 26. Sezen-Balçıkanlı, G. (2009). Profesyonel Futbolcuların Fair Play’e Yönelik Davranışları ile Empatik Eğilim Düzeyleri Arasındaki İlişki [Doktora tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Gazi Üniversitesi.
• 27. Stanger, N., Kavussanu, M., Willoughby, A., ve Ring, C. (2012). Psychophysiological responses to sport-specific affective pictures: A study of morality and emotion in athletes. Psychology of Sport and Exercise, 13(6), 840-848. doi:10.1016/j.psychsport.2012.06.004.
• 28. Stanger, N., Kavussanu, M., Boardley, I. D., ve Ring, C. (2013). The influence of moral disengagement and negative emotion on antisocial sport behavior. Sport, Exercise, and Performance Psychology, 2(2), 117-129. doi:10.1037/a0030585.
• 29. Šukys, S., ve Jansonienė, A. J. (2012). Relationship between Athletes’ Values and Moral Disengagement in Sport, and Differences Across Gender, Level and Years of Involvement. Baltic Journal of Sport and Health Sciences, 1(84). doi:10.33607/bjshs.v1i84.300
• 30. Šukys, S. (2013). Athletes’ Justification of Cheating in Sport: Relationship with Moral Disengagement in Sport and Personal Factors. Baltic Journal of Sport and Health Sciences, 3(90). doi:10.33607/bjshs.v3i90.171.
• 31. Sümer, N, ve Sümer, H.C. (2005). Beş faktör kişilik özellikleri ölçeği (Yayımlanmamış çalışma).
• 32. Şener, A.O. (2018). Mücadele sporcularında kişilik özellikleri, vücut imajı ve sürekli kaygı. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 9-17. https://dergipark.org.tr/tr/pub/besbid/issue/39074/468157
• 33. Teke, E. (2018). Sporcuların kişilik özelliklerinin fair-play davranışına etkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü] Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• 34. Turan, S. (2020a). Okul sporlarına katılan ortaöğretim öğrencilerinin sporda ahlaktan uzaklaşma durumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 4(1), 8-19. https://dergipark.org.tr/tr/pub/seder/issue/52104/649354
• 35. Tutkun, E., Güner, B. Ç., Ağaoğlu, S. A., ve Soslu, R. (2010). Takım sporları ve bireysel sporlar yapan sporcuların saldırganlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 1(1), 23-29.
• 36. Türksoy Işım, A., Güvendi, B., ve Toros, T. (2019). Amatör lig futbolcularında sporda ahlaktan uzaklaşma, güdüsel iklim ve karar verme. International Journal of Social Sciences and Education Research, 5(1), 197-206. doi:10.24289/ijsser.483295
• 37. Weinberg, R. S., ve Gould, D. (2015). Foundations of Sport and Exercise Psychology (6th Edition). Human Kinetics.
• 38. Wilson, K. E., ve Dishman, R. K. (2015). Personality and physical activity: A systematic review and meta-analysis. Personality and Individual Differences, 72, 230–242. doi:10.1016/j.paid.2014.08.023
• 39. Yazgan İnanç, B., ve Yerlikaya, E. E. (2015). Kişilik Kuramları. Pegem Yayıncılık.
• 40. Yücel, A. S., Atalay, A., ve Gürkan, A. (2015). Sporda şiddet ve saldırganlığı etkileyen unsurlar. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 2(2), 68-90.
• 41. Yıldıran, İ. (2005). Fair play eğitiminde beden eğitiminin rolü. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(1), 3-16. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gbesbd/issue/27983/304948
• 42. Yıldız, M. (2019). Sporcularda sportmenlik yönelimi: Hedef bağlılığı ve sporda ahlaktan uzaklaşmanın rolü [Doktora tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• 43. Zengin, S. (2016). Bireysel, Takım ve Raket Sporları Yapan Lise Öğrencilerinin Saldırganlık Düzeylerinin Belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü] Karadeniz Teknik Üniversitesi.