I. DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA TÜRK SİYASASININ LİBERALLEŞMESİ BAĞLAMINDA TÜRK-AMERİKAN İTTİFAKININ ORTAYA ÇIKIŞI: BATI BLOĞUNA GEÇİŞ

Yıl 2011, Sayı: 14, 17 - 38, 01.12.2011

Bahadır Eser Özlem Demirkıran Eda Çiçek

Öz

II. Dünya Savaşı süresince ve ardından yaşanan gelişmeler Türk siyasasında oldukça önemli değişiklikler meydana getirmiştir. Çalışmada II. Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin Batı Demokrasilerinin Amerika Birleşik Devletleri liderliğinde oluşturduğu bloğa dâhil olma süreci ele alınmıştır. Bu geçiş süreci ele alınırken iç ve dış dinamikler olmak üzere ikili bir ayrıma gidilmiştir. İç dinamikler bölümünde Türkiye’nin II. Dünya Savaşı yılları esnasında dozunu artırarak uygulaya geldiği otoriter politikalar, bu politikaların toplumda oluşturduğu rahatsızlıklar, toplumsal sınıfların iktidardan talepleri ve iktidarın kontrollü bir şekilde siyasal rejimi demokratikleştirmesi konuları incelenmeye çalışılmıştır. Dış dinamikler başlığı altında ise Sovyet Rusya ile savaş sonrası ilişkilerin niteliğinde yaşanan değişmeler ve Türkiye’nin Birleşmiş Milletler’e kurucu üye olarak katılma süreçleri değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Varlık vergisi, 12 Temmuz Beyannamesi, Truman Doktrini, SSCB tehdidi, San Francisco Konferansı

IN THE CONTEXT OF LIBERALIZATION OF TURKISH POLICY, THE EMERGENCE OF TURKISH-AMERICAN ALLIANCE: TRANSITION TO THE WESTERN BLOC

Öz

The developments during and aftermath of the World War II caused quite important changes in Turkish political life. The involvement process of Turkey into the bloc of Western Democracies, which has been led by USA, is handled in the study. While studying the transition process, a bilateral differentiation composed of interior and external dynamics has been used. In the part of interior factors, the authoritative policies practiced with a rising dose during the World War II in Turkey, disorder in Turkish society due to this policies, demands of social classes from government and the liberalization of political regime by government in a restrained manner are studied. Under the title of external factors, the changes in characteristics of the relations between Turkey and USSR and the accession period of Turkey into UN as a founder member are reviewed

Anahtar Kelimeler

Wealth tax, Declaration of 12th July, Truman Doctrine, USSR threat, San Francisco Conference

Kaynakça

• AHMAD, F., Modern Türkiye’nin Oluşumu, Sarmal Yayınevi, İstanbul 1995.
• AHMAD, F. ve AHMAD, B. T., Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1976.
• AMBROSE, S. E., Dünyaya Açılım: 1938’den Günümüze Amerikan Dış Politikası, çev. Ruhican Tul, Dış Politika Enstitüsü Yay., Ankara 1992.
• ARI, T., Irak, İran ve ABD: Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya, Alfa Yay., İstanbul 2004.
• ARMAOĞLU, F., 20. yy. Siyasi Tarihi, Genişletilmiş 13. Baskı, Alkım Yay., t.y.
• AYDIN, M., “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919- 1980), Ed. Baskın Oran, İletişim Yay., İstanbul 2001, s. 399-475.
• AYHAN, H. S., Dynamics of the Alliance Between Turkey and USA: The South Caucasus Case, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003.
• BOSTANOĞLU, B., Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası, İmge Kitabevi Yay., Ankara 1999. BURÇAK, R. S., Türkiye’de Demokrasiye Geçiş 1945-1950, Olgaç Yayınevi, y.y. 1979.
• CHASE, R. S., Hill, E. B. ve Kennedy, P., “Pivotal States and U.S. Strategy”, Foreign Affairs, Vol. 75, No. 1 (January-February 1996), s.33-51.
• ÇEMREK, M., “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye”, Türk Dış Politikası 1919-2008, Ed. Haydar Çakmak, Barış Platin Yayınevi, Ankara 2008, s. 268-274.
• DOĞAN, N., “Türk Siyasal Partilerinin Uluslararası İlişkilere Yaklaşımı, 1923-1980: Partilerin Benimsedikleri Dışişleri, Güvenlik ve Savunma Politikaları”, içinde Uluslararası İlişkiler ve Türk Siyasal Partileri, Ed. Nejat Doğan, Mahir Nakip, Seçkin Yayınları, Ankara 2006, s.117-154
• EKİNCİ, N., II. Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1997.
• ERHAN, Ç., “ABD ve NATO’yla İlişkiler (1945-1960), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919- 1980), Ed. Baskın Oran, İletişim Yay., İstanbul 2001, s. 522-575.
• EROĞUL, C., Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara 1998.
• ERTUNÇ, A. C., Cumhuriyetin Tarihi Yaşadıklarımızın Dünü Bugünü, Pınar Yayınları, İstanbul 2008.
• GÖNLÜBOL, M. ve Ülman, H., “İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Türk Dış Politikası (1945-1965), Genel Durum”, Olaylarla Türk Dış Politikası, 9. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 1996, s. 191-334.
• GÜNAL, E., Türkiye’de Demokrasinin Yüzyıllık Serüveni, Karakutu Yayınları, İstanbul 2009.
• GÜRÜN, K., Savaşan Dünya ve Türkiye 3 (Savaş 1939-1945), Tekin Yayınevi, İstanbul 2000.
• HARRIS, G. S., Troubled Alliance: Turkish-American Problems in Historical Perspective 1945-1971, American Enterprise Institute, Washington 1972.
• HAYTAOĞLU, E., “İnönü Döneminde Siyasal Yaşam 1938-1950”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Ed. Süleyman İnan, Ercan Haytaoğlu, Anı Yayınları, Ankara 2006, s.79-114.
• İNCİOĞLU, N. K. “Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorunları”, içinde Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu, Ali Yaşar Sarıbay, Alfa Yayınları, İstanbul 2000, s. 205-215.
• KARATEPE, Ş., Tek Parti Dönemi, İz Yayınları, İstanbul 1997.
• KARLUK, R., Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişim, Yapısal ve Sosyal Değişim, Beta Yayınları, İstanbul 1997.
• KARPAT, K. H., Türk Demokrasi Tarihi-Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayınları, İstanbul 1996.
• KOCABAŞ, S., Türkiye’de Demokrasi Buhranı İcazetli, Muvazaalı, Emanetçi Partiler 1920-1987, Vatan Yayınları, İstanbul 2007.
• KOÇAK, C., “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, Yayın Yönetmeni: Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul 2002, s. 127-211.
• KUNIHOLM, B. R., “Turkey and the United States: Views and Expectations”, Turkish-American Relations: Forty Years of Continuity and Change, 2-4 April 1986, SİSAV, İstanbul 1987.
• KUNIHOLM, B. R., “Turkey and the West Since World War II”, Turkey Between East and West: New Challanges for a Rising Regional Power, Ed. Vojtech Mastny, R. Craig Nation, Boulder & Oxford, 1996, s. 45-69.
• MARDİN, Ş., Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• MARDİN, Ş., Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• McGHEE, G., ABD-Türkiye-NATO-Ortadoğu, çev. Belkıs Çorakçı, Bilgi Yay., Ankara 1992.
• MÜFTÜOĞLU, M., Cumhuriyet Döneminde Önemli Olaylar İkinci Cilt, Başak Yayınları, İstanbul 2007.
• ORAN, B., “1939-1945 Savaş Kaosunda Türkiye: Göreli Özerklik 2- Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919- 1980), Ed. Baskın Oran, İletişim Yay., İstanbul 2001, s. 387-398.
• ORAN, B., “1945-1960: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-1- Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919- 1980), Ed. Baskın Oran, İletişim Yay., İstanbul 2001, s. 479-498.
• ÖRMECİ, O., İttihat ve Terakki’den AKP’ye Türk Siyasal Tarihi, Güncel Yayıncılık, İstanbul 2008.
• SANDER, O., Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitabevi, Ankara 2001. SANDER, O., Türkiye’nin Dış Politikası, der. Melek Fırat, İmge Yay., Ankara 1998.
• SANDER, O., Türk-Amerikan İlişkileri 1947- 1964, Ankara Üniv. SBF. Yay., Ankara, 1979.
• SARIBAY, A. Y., Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler, Alfa Yayınları, Bursa 2001.
• TELLAL, E., “SSCB’yle İlişkiler (1945-1960)”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (Cilt 1: 1919- 1980), Ed. Baskın Oran, İletişim Yay., İstanbul 2001, s. 499-521.
• TOKGÖZ, E., Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi, Ankara, İmaj Yayınevi, 1999. TOSUN, T., Türk Parti Sisteminde Merkez Sağ ve Merkez Solda Parçalanma, Boyut Yayıncılık, İstanbul 1999.
• TÜRKÖNE, M., Siyaset, Lotus Yayınevi, Ankara 2005.
• USLU, N., Türk- Amerikan İlişkileri, 21. Yüzyıl Yay., Ankara 2000.
• USLU, N., “1947’den Günümüze Türk-Amerikan İlişkilerinin Genel Portresi”, Avrasya Dosyası, C. 6, S. 2 (Yaz 2000), s. 203-232.
• ZURCHER, E. J., Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 2008. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/816.htm, erişim tarihi: 09.05.2011. http://tdkterim.gov.tr/bts/, erişim tarihi: 25.05.2011