İDEALAR TEORİSİ BAĞLAMINDA PLATON’DA AKIL İLKELERİNİN ANALİZİ

Yıl 2017, Sayı: 28, 133 - 155, 31.10.2017

Yunus Emre Akbay

Öz

Bu makalede, klasik mantığın dayandığı temel sayılan ve akıl ilkeleri olarak bilinen özdeşlik, çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığının Platon’un eserlerindeki anlamı ve kullanımı analiz edilmektedir. Platon, özcü varlık anlayışından hareket eden, bu sayede doğru bilginin imkânını savunan bir filozof olarak, öğrencisi ve mantığın kurucusu Aristoteles’ten önce bu ilkeleri tanımlamış ve kullanmıştır. İdealar ve görüngüler âlemi olarak ayırdığı varlıkta, hakikati ideaların bir özelliği kabul eden Platon, özdeşliği bu aşkın varlıklardan hareketle temellendirmiş, sonrasında çelişmezlik ve üçüncü halin imkânsızlığı ilkeleriyle görüngüler âleminde var olan değişim problemine çözüm üretmeye çalışmıştır. Filozofun sisteminde idealar ve görüngüler arasındaki ontik ayrılık, yeniden hatırlama teorisiyle birleştirilerek, akıl ilkelerinin elde edilmesini ve uygulanmasını içine alan bütün epistemik süreçler tutarlı bir şekilde temellendirilmiştir. Bu çalışmada, öncelikle bu ilkelerin mahiyeti ve tanımı, Aristoteles ile kıyaslamalar yapılarak, ontolojik ve epistemik açıdan incelenmekte, sonrasında ise Platon’un eserlerindeki uygulamalarıyla örneklendirilerek ele alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Platon, İdealar Teorisi, Akıl İlkeleri

Kaynakça

• ALLEN, R. E., Plato’s ‘Euthyphro’ and Earlier Theory of Forms, Routledge, London, 1970. ALTUNYA, H. – YEŞİL, M., “Aristoteles’in Kategoriler Kuramının Ele Alınış Biçimleri”, Beytulhikma An International Journal of Philosophy, Vol. 6, Issue, 2, December, 2016, ss.79-108. ARİSTOTELES, Fizik, Çev. Saffet Babür, 4. Basım, YKY, İstanbul, 2012. ARİSTOTELES, İkinci Analitikler, Çev. H. Ragıp Atademir, MEB Yayınları, İstanbul, 1989. ARİSTOTELES, Metafizik, Çev. Ahmet Arslan, Sosyal Yayınlar, 3. Baskı, İstanbul, 2010. ARİSTOTELES, Önerme, Çev. Hamdi Ragıp Atademir, MEB, İstanbul, 1989. ARİSTOTELES, Ruh Üzerine, Çev. Zeki Özcan, Birleşik Dağıtım, 3. Baskı, Ankara, 2011. ARSLAN, Ahmet, İlkçağ Felsefesi Tarihi, Cilt II, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2006. ASTER, Ernst Von, Bilgi Teorisi ve Mantık, Çev. Macit Gökberk, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1994. CEVİZCİ, Ahmet, İdealar Kuramı, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1999. CORNFORD, F. M., Plato’s Cosmology, Routledge, London, 2000. ÇAKMAK, Cengiz, Platon’da Anlam Problemi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ABD, 1991. DURALI, Şaban Teoman, Felsefe-Bilim Nedir, Dergâh Yayınları, 2. Basım, İstanbul, 2009. ERTUĞRUL, İsmail Fenni, Lugatçe-i Felsefe, Yay. Haz., Recep Alpyağıl, Çizgi Kitapevi, Konya, 2015. İLBOĞA, Mustafa, “Platon Epistemolojisinde Episteme-Doxa Ayrımı”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 9/11, Fall 2014, ss. 283-294. İLBOĞA, Mustafa, “Platonik Aşk’ın Diyalektiği”, SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl, 211/1, Sayı 26, ss.33-47. KÖZ, İsmail, Mantık Felsefesi, Elis Yayınları, Ankara, 2003. MCLEAN, G. F., O.M.I, P. J. Aspell, Ancient Western Philosophy: The Hellenic Emergence, Appleton, Century, Crofts, Meredith Corporation, 1971. NAMIK, Mustafa, Eflâtun, Tefeyyüz Kitaphanesi, 1933. ÖNER, Necati, “Mantığın Ana İlkeleri ve Bu İlkelerin Varlıkla Olan İlişkileri”, AÜİFD, Ankara, 1969, C. XVII, ss. 285-303. PETERS, Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, Çev. Hakkı Hünler, Paradigma, İstanbul, 2004. PLATON (Eflatun), Alkibiades I, Çev. İrfan Şahinbaş, İkinci Basım, MEB Basımevi, Ankara, 1963. PLATON (Eflatun), Phaidros, Çev. Hamdi Akverdi, MEB, İstanbul, 1997. PLATON, Devlet, Türkçesi Hüseyin Demirhan, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2002. PLATON, Euthydemos, Çev. Halil Vehbi Eralp, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2000. PLATON, Euthyphron, Küçük Hippias, Çev. Naili Noratav, Sosyal Yayınlar, 2000. PLATON, Gorgias, (Söylev Üstüne), Çev. Melih Cevdet Anday, DİYALOGLAR, Remzi kitapevi, İstanbul, 9. Basım, 2012. PLATON, İkinci Alkibiades, Çev. Dr. Suat Baydur, Maarif Matbaası, 1943. PLATON, Kratylos, Çev. Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2000. PLATON, Menon, (Erdem Üstüne), Çev. Adnan Cemgil, Diyaloglar, Remzi Kitapevi, 9. Basım, İstanbul, 2012. PLATON, Parmenides, Çev. Saffet Babür, İmge Kitapevi, 3. Baskı, Ankara, 2001. PLATON, Phaidon, Çev. Hamdi Ragıp Atademir, Kemal Yetkin, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2001. PLATON, Phaidon, Çev. Hamdi Ragıp Atademir, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2001. PLATON, Philebos, Çev. Sabri Esat Siyabuşgil, MEB Dünya Klasikleri, 1998. PLATON, Protagoras, Çev. Nuri Şaz Kösemihal, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2001. PLATON, Sofist, Çev. Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2000. PLATON, Symposion, Çev. Cenap Karakaya, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2000. PLATON, Theaitetos, Çev. Macit Gökberk, Diyaloglar-2, 4. Basım, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1994. PLATON, Timaios, Türkçesi Erol Güney, Lütfi Ay, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2011. RADHAKRISHNAN, Sarpavelli, (Ed.), History of Philosophy Estearn and Western, Vol II, George and Allen, London, 1953. ROSS, David, Aristoteles, Çev. Ahmet Arslan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2002. TAYLAN, Necip, Mantık Tarihçesi Problemleri, MÜİFVY, no 127, 4. Basım, İstanbul, 1996. TAYLOR, C.C.W., (Ed.), From the Beginning to Plato, Routledge History of Philosohpy, Vol. 1, London, Routledge, 2003.