HASTANELERDE ARZ KAYNAKLI GEREKSİZ SAĞLIK HİZMETİ KULLANIMININ HASTA ALGISI ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Sayı: 29, 579 - 604, 31.12.2017

Tuğba Varol , Ramazan Erdem

Öz

Sağlık hizmetlerinde hekim ve hasta arasındaki asimetrik bilgi, bu piyasayı diğer hizmet sektörlerinden ayrı kılmaktadır. Hizmet talep eden tarafın hizmet sunan tarafı kendine vekil kılması ile başlayan bu süreç vekâlet ilişkisi içerisinde işlemektedir. Sağlık hizmetlerinde vekâlet ilişkisi içerisinde hekimler her zaman kendilerinden beklenilen ahlâklı davranışı sergilemeyebilir. Bu hususta yaşanabilecek ahlâki problemler, bilgi asimetrisi dolayısıyla hasta tarafından gözlemlenemeyeceğinden etik boyutta bu ilişkiyi çıkmaza sürüklemektedir. Maddi çıkar güdüsüyle hareket eden hekimler gereksiz sağlık hizmeti kullanımına zemin hazırlamaktadır. Bu çalışmada arz kaynaklı gereksiz sağlık hizmeti kullanımı, hasta algısı üzerinden incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Isparta il merkezindeki 18 yaş ve üzeri bireyler oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında 460 hastaya ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak literatür taraması yapılarak geliştirilen Arz Kaynaklı Gereksiz Sağlık Hizmeti Kullanımı Anketi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarında, eğitim düzeyinin gereksiz sağlık hizmeti kullanımı algısını etkilediği tespit edilmiştir. Hastaların, hekimlerin maddi kazancına yönelik algılamalarının yaş düzeylerine göre anlamlı farklılıklar gösterdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Asimetrisi, Vekalet Teorisi, Hekim Kaynaklı Talep, Arzın Talep Yaratması

Kaynakça

• Akalın, E., (2015), “Aşırı Sağlık Kullanımı: Nedenleri ve Çözüm Önerileri”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu Dergisi, Sayı: 35: 18-19.
• Akkaş, E., (2012), Vekâlet Teorisi Çerçevesinde Hasta-Hekim İlişkileri Üzerine Bir Çalışma:“Isparta İl Merkezi Hastaneleri Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
• Akyürek, Ç. E., (2012), “Sağlıkta Bir Geri Ödeme Yöntemi Olarak Global Bütçe ve Türkiye”, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2:124-153.
• Altay, A., (2007), “Sağlık Hizmetlerinin Sunumunda Yeni Açılımlar ve Türkiye Açısından Değerlendirilmesi”, Sayıştay Dergisi, 64: 33-58.
• Andersen, L. B. and Serritzlew, S., (2011), “Remunerating General Practitioners with Fees: Between Economic Incentives and Professional Norms”, Scandinavian Journal of Public Administration, 15(4): 25-43.-
• Auster, R., D. and Oaxaca, R., L., (1981), “Identification of Supplier Induced Demand in the Health Care Sector”,Journal of Human Resources, 16(3): 327-342.
• Berndt, E., R. and Donohue, J. M., (2008), “Direct-to-Consumer Advertising in Health Care: An Overview of Economic Issues”, in F. A. Sloan and H. Kasper (Ed.), Incentives and Choice in Health Care, Chapter 6, (pp. 131-162), England: The MIT Press.
• Budetti, P.P., (2005), “Tort Reform and the Patient Safety Movement Seeking Common Ground”, Journal of American Medical Association, 293(21): 2660.
• Capra, F., (2012), Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, (Çev. M. Armağan), 3. Baskı, İstanbul:İnsan Yayınları. (Orijinal Baskı: 1982).
• Cromwell, J. and Mitchell, J. B., (1986), “Physician-induced Demand for Surgery”, Journal of Health Economics, 5(4): 293-313.
• Çelik, Y., (2011), Sağlık Ekonomisi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Demirci, S., (1994), Modern Tıbbın Ötesi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Deppe, H. U., (2009), “Sağlık Hizmetlerinin Doğası: Metalaştırmaya Karşı Dayanışma”, içinde L. Panitch and C. Leys (Ed.), Kapitalizmde Sağlık Sağlıksızlık Semptomları, (Çev: U. Haskan), İstanbul: Yordam Kitap.
• Dranove, D., (2000), The Economic Evolution of American Health Care: From Marcus Welby to Managed Care, America: Princeton University Press.
• Elbek, O., (2010), “ “Performans” ve Hekimlik”, Toplum ve Hekim Dergisi, 25(6): 432-447.
• Evans, R. G., (1974), “Supplier-induced Demand: Some Empirical Evidence and Implications”, in M. Perlman (Ed.), The Economics of Health and Medical Care, (pp. 162-173), London: Macmillan.
• Fuchs, V. R., (1966), “The Contribution of Health Services to the American Economy”, The Milbank Memorial Fund Quaterly, 44(4): 65-103.
• Fuchs, V. R., (1978), “The Supply of Surgeons and the Demand for Operations”,NBER Working Paper Series, Working Paper No: 236.
• Gaynor, M. and Vogt, W., (1999), “Antitrust and Competition in Health Care Markets”, in A. J. Culyer and J. P. Newhouse (Ed.), Handbook of Health Economics, Chapter 27, Amsterdam: Elsevier.
• Guinness, L. and Wiseman, V., (2011), Introduction to Health Economics, Second Edition, Virginia: Open University Press.
• Hayran, O., (2009), ““Hayatın Tıplaştırılması” ve Doğum Öncesi Bakım Hizmetleri”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu Dergisi, Sayı: 12.
• Hemenway, D. and Fallon, D., (1985), “Testing for Physician-induced Demand withHypothetical Cases”, Medical Care, 23(4): 344-349.
• Hicks, L. L., (2014), Economics of Health and Medical Care, 6. Edition, Columbia: Jones & Bartlett Learning.
• Hillman, A., L. Pauly, M. V. and Kerstein, J. J., (1989), “How Do Financial Incentives Affect Physicians’ Clinical Decisions and the Financial Performance of Health Maintenance Organizations?” New England Journal Medicine, 321: 86-92.
• Inglis, B., (1991), Tıbbın Hastalığı “Çağın Hastalıklarına ve Modern Tıbba Bir Bakış”, (Çev: M. D. Çekin), İstanbul: İnkılâb Yayınevi.
• Izumida, N., Urushi, H., Nakanishi, S., (1999), “An Empirical Study of The Physician- Induced Demand Hypothesis- The Cost Function Approach to Medical Expenditure of the Elderly in Japan”, Review of Population and Social Policy, 8: 11-25.
• Jack, W., (1999), Principles of Health Economics for Development Countries, WBI Development Studies, Washington: The World Bank.
• Jacobs, P. and Rapoport, J., (2004), The Economics of Health And Medical Care,5. Edition, America: Jones & Bartlett Learning.
• Jensen, M. C. and Meckling, W. H., (1976), “Theory of The Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure”, Journal of Financial Economics, 3(4): 305-360.
• Kan, İ., (1998), Biyoistatistik, 3. Baskı, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Kart, E., (2013), “”Sağlıkta Dönüşüm” Sürecinde Performansa Dayalı Ücretlendirmenin Hekimler Üzerindeki Etkileri”, Çalışma ve Toplum, 3: 103-139.
• Legarde, M., (2011), “Provider Payments”, in L. Guinness, and V. Wiseman (Ed.), Introduction to Health Economics, Second Edition, Virginia: Open University Press.
• Leonard, K. L., (2002), “When Both States and Markets Fail: Asymmetric Information and the Role of NGOs in African Health Care”, International Review of Law and Economics, 22: 61-80.
• Marx, K., (2004), Kapital, Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili, (Çev. A. Bilgi), Birinci Cilt, 7. Baskı, Ankara: Sol Yayınları. (Orijinal Baskı: 1867).
• McGuire, T. G., (2000), “Physician Agency”, in A. J. Culyer and J. P. Newhouse (Ed.), Handbook of Health Economics, Chapter 9, (pp. 461-536), Amsterdam: Elsevier.
• McQuade, J. S., (1991), “The Medical Malpractice Crisis-Reflections on the Alleged Causes and Proposed Cures: Discussion Paper”, Journal of the Royal Society of Medicine, 84: 408-411.
• Mills, A. and Gilson, L., (1998), “Health Economics For Developing Countries: A Survival Kit”,Health Economics& Financing Programme Working Paper Series, No: 01/88.
• Newhouse, J. P., (1987),“Health Economics and Econometrics”, American Economic Review, 77(2): 269-274.
• Noguchi, H. and Shimizutani, S., (2005), “Supplier-Induced Demand in Japan’s At-Home Care Industry: Evidence from Micro-level Survey on Care Receivers”, Economic and Social Research Institute (ESRI) Discussion Paper Series, No: 148.
• Normand, C., (1991), “Economics, Health, and the Economics of Health”, British Medical Journal, 303: 21-28.
• Roemer, M. I., (1961), “Bed Supply and Hospital Utilization: A Natural Experiment”, Hospitals, 1(35): 36-42.
• Sargutan, E., (2005), “Sağlık Sektörü ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3): 400-428.
• Say, J. B., (1971), Treatise on Political Economy or the Production, Distribution and Consumption of Wealth, New York (First Edition: 1821).
• Selçuk, M., (2015), Çekinik (Defansif) Tıp, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Hukuku Anabilim Dalı, İzmir.
• Sloan, F. A. and Feldman, R., (1978), “Competition Among Physicians”, in W. Greenberg (Ed.), Competition in the Health Care Sector: Past, Present and Future, Federal Trade Commission Proceedings of a Conference, March, pp. 57-131.
• Şahin, B., (2004), “Sağlık Kaynaklarının Kullanımında Değişkenlik Sorunu: Neden Yönetemiyoruz? Nasıl Yönetebiliriz?”,Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 7(2): 201-232.
• Tengilimoğlu, D., (2011), Sağlık Hizmetleri Pazarlaması, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• The World Bank, (1993), World Development Report: Investing in Health, New York.
• Türkiye İstatistik Kurumu Yıllara Göre il Nüfusları, (2016), Erişim Tarihi: 25.03.2017.www.tuik.gov.tr
• Ünal, E., (2012), “Sağlık Ekonomisi”, içinde M. Ateş (Ed.), Sağlık İşletmeciliği, (ss. 181-234), 2. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Vick, S. and Scott, A., (1998), “Agency in Health Care. Examining Patients’ Preferences for Attributes of the Doctor-patient Relationship”, Journal of Health Economics, 17:587-605.
• Wennberg, J. E. Barnes, B. A. and Zubkoff, M., (1982), “Professional Uncertainty and the Problem of Supplier-Induced Demand”, Social&Science Medicine, 16: 811-824.