İŞ-AİLE ÇATIŞMASI NEDEN VE SONUÇLARI: KURAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Sayı: 37, 174 - 192, 31.08.2020

Koray Çetinceli , İlker Hüseyin Çarıkçı

Öz

Kişiler günlük yaşantılarının büyük bir çoğunluğunu işlerinde veya evlerinde geçirmektedir. Hemen her bireyin bir ailesi ve bir işi bulunmaktadır. İş ve aile rolleri, kişinin beklentilerinin ve ondan beklenilenin en yoğun olduğu ve hayatı boyunca en belirgin üstlendiği rolleridir. İş-aile rol çatışması; iş ve aile rollerinden gelen uyumsuz baskılar karşısında kişinin bu durumdan etkilendiği roller arası çatışma türüdür. İş-aile rol çatışmasının bireysel, örgütsel ve ailesel olmak üzere üç neden ve sonucu bulunmaktadır. Bu nedenle iş-aile rol çatışmasına sebep olan faktörler ile sonuçlarının anlaşılması ve önlemler alınması önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı iş-aile rol çatışması kavramını inceleyerek, iş-aile çatışmasının nedenleri ve sonuçlarının bireylerin üzerindeki etkilerine yapılan araştırmalar ile değinmektir. Ayrıca iş-aile çatışmasını önlemek amacıyla örgütsel, bireysel ve toplumsal açıdan öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İş-Aile Çatışması, Aile-İş Çatışması, Rol Çatışması, , Çatışma Nedenleri, , Çatışma Sonuçları

Kaynakça

• ADAK, N. (2007). Kadınların İkilemi:İş ve aile yaşamı. Sosyoloji Dergisi(Ülgen Oskay'a Armağan Özel Sayısı), 137-157.
• BAYSAL, C., TEKARSLAN, E. (1996). İşletmeler için Davranış Bilimleri. İstanbul: Avcıyol Basın Yayın.
• BİNGÖL, D. (1997). Personel Yönetimi, 3.Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• BRACKETT, K. P. (2008). Battleground The Family-Volume 1(A-G), 1.Baskı, Westport: Greenwood Press.
• BROWN, S. P. (1996). A Meta-Analysis and Review of Organizational Research on Job Involvement. Psychological Bulletin, 120(2), 235-255.
• COLQUİTT, J. A., LEPİNE, J. A., WESSON, M. J. (2014). Organizational Behavior: Improving Performance and Commitment in the Workplace, 4.Baskı, New York: McGraw-Hill Education.
• COOKE, R. A., ROUSSEAU, D. M. (1984). Stress and Strain From Family Roles and Work-Role Expectations, Journal of Applied Psychology, 69(2), 252-260.
• COŞKUNER, S. (2013). Akademisyenlerin İş Ve Aile karakteristiklerinin Evlilik, Aile Ve Yaşam Tatmini İle İlişkisi: İş Ve Aile Çatışmasının Aracı Rolü, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aile ve Tüketici Bilimleri, (Yayınlanmış Doktora Tezi), Ankara.
• ÇAKIR, A. (2009). Çalışma Yaşamında Öğrenilmiş Güçlülük ve İş Stresi İle Başa Çıkmada Rolünü Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 162(1), 100-105.
• ÇARIKÇI, İ. H. (2001). Banka Çalışanlarının İş ve Aile Rollerinin Çatışması (Bireysel ve Örgütsel Boyutlar), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• ÇARIKÇI, İ. H., ÇELİKKOL, Ö. (2009). İş aile çatışmasının örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 153-170.
• EFEOĞLU, İ. E., ÖZGEN, H. (2007). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu Ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 237-254.
• ELLOY, D. F., SMİTH, C. (2004). Antecedents of work-family conflict among dual-career couples: an Australian study, Cross Cultural Management: An International Journal, 11(4), 17-27.
• FOLGER, J. P., POOLE, M. S., STUTMAN, R. K. (2013). Çatışma Yönetimi İlişkiler, Gruplar ve Kuruluşlar İçin Stratejiler, Çev. F. Akkoyun, 7.Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.
• FORD, M. T., HEİNEN, B. A., LANGKAMER, K. L. (2007). Work and Family Satisfaction and Conflict: A Meta-Analysis of Cross-Domain Relations, Journal of Applied Psychology, 92(1), 57-80.
• FRONE, M. R., & RİCE, R. W. (1987). Work-Family conflict:The effect of job and family involvement, Journal of Occupational Behaviour, 8(1), 45-53.
• FU, C. K., & SHAFFER, M. A. (2001). The tug of work and family, Personnel Review, 30(5), 502-522.
• GİDDENS, A. (2006). Sociology, Cambridge: Polity Press.
• GİRAY, M. D., ERGİN, C. (2006). Çift-kariyerli ailelerde iş-aile ve aile-iş çatışmalarının kendini kurgulama davranışı ve yaşam olayları ile ilişkisi, Türk Psikoloji Dergisi, 21(57), 83-101.
• GOFF, S. J., MOUNT, M. K., JAMİSON, R. L. (1990). Employer Supported Chıld Care, Work/ Famıly Conflıct, And Absenteeısm: A Fıeld Study, Personnel Psychology, 43(4), 793-809.
• GÖKSEL, A., TOMRUK, Z. (2016). Akademisyenlerde stres kaynakları, stres durumunda ve stresle başa çıkmada gösterilen davranışların ilişkisi, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(2), 315-343.
• GÖNÜLLÜ, M., İÇLİ, M. (2001). Çalışma Yaşamında Kadınlar : Aile ve Ev İlişkileri, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 81-100.
• GRANDEY, A., CROPANAZANO, R. (1999). The Conservation of Resources Model Applied to Work–Family Conflict and Strain, Journal of Vocational Behavior, 54(2), 350-370.
• GREENHAUS, J. H., BEUTELL, N. J. (1985). Sources of Conflict Between Work, Academiy of management review, 10(1), 76-88.
• GREENHAUS, J. H., POWELL, G. N. (2003). When work and family collide: Deciding between competing role demands, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 90(2), 291-303.
• JİCK, T. D., MİTZ, L. F. (1985). Sex Differences in Work Stress, The Academy of Management Review, 10(3), 408-420.
• KAHN, R. L., WOLFE, D. V., QUİNN, R. P., SNOEK, J. D., ROSENTHAL, R. A. (1964). Organizational Stress: Studies in Role Conflict and Ambiguity, New York: John Wiley ve Sons Inc.
• KARASEK, R. A. (1979). Job Demands, Job Decision Latitude, and Mental Strain: Implications for Job Redesign, Administrative Science Quarterly, 24(2), 285-308.
• KATZ, D., KAHN, R. (2006). Organizational Behavior II: Essential Theories of Process and Structure, (M. B. John, Dü.) New York: M. E. Sharpe Inc.
• KİNG, L. A., KİNG, D. W. (1990). Role Conflict and Role Ambiguity: A Critical Assessment of Construct Validity, Psychological Bulletin, 107(1), 48-64.
• KİNNUNEN, U., GEURTS, S., MAUNO, S. (2004). Work-to-family conflict and its relationship with satisfaction and well-being: a one-year longitudinal study on gender differences, Work & Stress: An International Journal of Work, Health & Organisations, 18(1), 1-22.
• KORMAZER, F. (2018). İş Yükü Fazlalığı Algısının Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisi: İş- Aile Çatışmasının Aracı Rolü, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• KOSSEK, E. E., OZEKİ, C. (1998). Work-Family Conflict, Policies, and the Job-Life Satisfaction Relationship: A Review and Directions for Organizational Behavior-Human Resources Research, Journal of Applied Psychology, 83(2), 139-149.
• NAMASİVAYAM, K., XİNYUAN, Z. (2007). An investigation of the moderating effects of organizational commitment on the relationships between work–family conflict and job satisfaction among hospitality employees in India, Tourism Management, 28(5), 1212-1223.
• ÖZMUTAF, N. M. (2007). Örgütlerde bireysel performans unsurları ve çatışma, C.Ü.İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), 41-60.
• PANDEY, S.,KUMAR, E. S. (1997). Development of a Measure of Role Conflıct, International Journal of Conflict Management, 8(3), 187-215.
• PARASURAMAN, S., GREENHAUS, J. H., GRANROSE, C. S. (1992). Role stressors, social support, and well-being among two-career couples, Journal of Organizational Behavior, 13(4), 339-356.
• PRİCE, J. L. (1997). Handbook of organizational measurement, International Journal of Manpower, 18(4/5/6), 305-558.
• QUİCK, J. C., QUİCK, J. D., NELSON, D. L., HURREL, J. J. (1997). Preventive stress management in organizations, 1.Baskı, Washington D.C.: American Psychological Association. RAHİM, A. M. (2001). Managing conflict in organizations, 3.Baskı London: Quorum Books.
• ŞAHİN, A., ÖRSELLİ, E. (2010). Devlet Hastanelerinde Örgütsel Çatışma Nedenleri Bir Anket Uygulaması, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 42-62.
• ŞENTÜRK, F. K., BAYRAKTAR, E. (2018). İş-Aile Yaşam Çatışmasının Çalışanların İş Ve Yaşam Tatminleri Üzerindeki Etkisi, Çalışma İlişkileri Dergisi, 9(1), 24-41.
• ŞİMŞEK, M. Ş., ÇELİK, A., AKGEMİCİ, T. (2014). Örgütlerde Çatışma ve Yaratıcılığın Yönetimi, Davranış Bilimine Giriş ve Örgütlerde Davranış, 285-305, Konya: Eğitim Yayınevi. TEVRÜZ, S., ERDEM, İ., TÜLAY, B. (2012). Davranışlarımızdan Seçmeler, Örgütsel Yaklaşım, 3.Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.
• TORAMAN, Ö. (2009). İş– Aile Çatışmasının Örgütsel Bağlılık Ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• VOYDANOFF, P., ROBERT, F. K. (1984). Determinants of Work-Related Family Problems among Employed Parents, Journal of Marriage and Family, 46(4), 881-892.