DOĞA BİLİMLERİNİN HERMENEUTİK AÇIDAN ELE ALINMASINA GEÇİŞ YOLU OLARAK KÜLTÜR BİLİMLERİ ve DOĞA BİLİMLERİ AYRIMI

Yıl 2024, Sayı: 49, 297 - 324, 31.08.2024

Okan Okutan

https://doi.org/10.61904/sbe.1502158

Öz

Doğa bilimlerinin felsefe açısından ele alınması, önceleri yalnızca bilimin mantıkî yapısı yönüyle söz konusu edilmekteydi. Fakat zaman içinde yalnızca sosyal bilimler ve kültür bilimlerinin değil, doğa bilimlerinin de tarihsel-kültürel bir yaşam dünyası zemininde vücut bulan bir alan olduğu anlayışı yaygınlık kazandı. Bu süreçte tarih ve kültür felsefesi alanlarında ortaya çıkan felsefi yaklaşımlar içerisinde tarihselci/hermeneutik yaklaşımlar anahtar bir rol oynadı. Başta yalnızca kültür bilimlerinin doğa bilimleri karşısında bir bilim olarak varlığını ve özgünlüğünü ortaya koyma çabasıyla başlayan hermeneutik eksenli çalışmalar, giderek doğa bilimlerinin de ancak hermeneutik bir yaklaşımla anlaşılmasının mümkün olduğu noktasına vardı. Bu makale söz konusu sürecin gelişim aşamalarını ortaya koyarak günümüzün hermeneutik eksenli bilim felsefesine varan yolculuğu resmetmektedir. Makalenin temel tezi, kültür bilimlerini doğa bilimlerinden ayırma çabasının bilim felsefesinde doğa bilimleri hermenötiğinin ortaya çıkmasında etkili olduğu yönündedir. Bu çaba tarihsel –kültürel “yaşam dünyası” kavramı etrafında sürdürülmüş, sözü edilen yaşam dünyasının doğa bilimleri açısından da belirleyici olduğu ortaya çıkmıştır. Makalenin sonuç bölümü, doğa bilimlerini söz konusu yaşam dünyasına indirgemenin ne derece doğru olduğuna dair bir analizle tamamlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilim felsefesi, Kültür bilimleri, Doğa bilimleri, Yaşam dünyası, Hermeneutik

Kaynakça

• Bernstein, R. J. (2009). Objektivizmin ve Rölativizmin Ötesi –Bilim, Hermenoytik ve Praksis- (F. Yılmaz, Çev.) Paradigma Yayıncılık.
• Bilen, O. (2007). Çağdaş Yorumbilim Kuramları. Şûle Yayınları.
• Cassirer, E. (2017). Kültür Bilimlerinin Mantığı Üzerine. (M. Köktürk, Çev.) Hece Yayınları.
• Collingwood, R. G. (1999). Doğa Tasarımı. (K. Dinçer, Çev.) İmge Kitabevi Yayınları.
• Crease, R. P. (1997). Hermeneutics and the Natural Sciences: Introduction. Man and World. 30(3), 259-270.
• Dilthey, W. (2012). Hermeneutik ve Tin Bilimleri. (D. Özlem, Çev.) Notos Kitap Yayınevi.
• Eger, M. (1993). Hermeneutics as an Approach to Science: Part I. Science & Education. 2(1), 1-29.
• Eger, M. (1993). Hermeneutics as an approach to science: Part II. Science and Education. 2(4), 303–328. 
• Eger, M. (1997). Achivement of the Hermeneutic-Phenomenal Approach to Natural Science. Man and World. 30(3), 343-367.
• Gadamer, H. G. (1990). Tarih Bilinci Sorunu. P. Robinow, W. Sullivan (Ed.) Toplum Bilimlerinde Yorumcu Yaklaşım (1. Baskı, ss. 79-106) Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Gadamer, H. G. (2008). Giriş. Hakikat ve Yöntem-Birinci Cilt- içinde. (H. Arslan ve İ. Yavuzcan, Çev.) Paradigma Yayınları.
• Gadamer, H. G. (2008). İkinci Baskıya Ön Söz, Hakikat ve Yöntem-Birinci Cilt- içinde. (H. Arslan ve İ. Yavuzcan, Çev.) Paradigma Yayınları.
• Gadamer, H. G. (2009). Hakikat ve Yöntem –İkinci Cilt- (H. Arslan ve İ. Yavuzcan, Çev.) Paradigma Yayınları.
• Göka, E., Topçuoğlu, A. ve Aktay, Y. (1999). Önce Söz Vardı: Yorumsamacılık Üzerine Bir Deneme. (2. Baskı) Vadi Yayınları.
• Günsoy, F. (2006). Rorty’nin Büyük Anlatısı: Felsefe ve Doğanın Aynası. Felsefe ve Doğanın Aynası içinde. (F. Günsoy, Çev.) Paradigma Yayınları.
• Habermas, J. (1997). İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim (M. Tüzel, Çev.) Yapı Kredi Yayınları.
• Heelan, P. A. (1997). Why a hermeneutical philosophy of the natural sciences? Man and World. 30(3), 271-298.
• Heelan P. A. (1998). The Scope of Hermeneutics in Natural Science, Stud. Hist. Phil. Sci., 29(2), 273–298.
• Heidegger, M. (1998). Bilim Üzerine İki Ders. (H. Hünler, Çev.) Paradigma Yayınları.
• Heidegger, M. (2008). Varlık ve Zaman. (K. H. Ökten, Çev.) Agora Kitaplığı.
• Herder, J. G. (2017). İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler. D. Özlem ve G. Ateşoğlu (Ed.) Tarih Felsefesi –Seçme metinler- (4. Baskı, ss. 24-30) Doğu Batı Yayınları.
• Husserl, E. (1994). Avrupa İnsanlığının Krizi ve Felsefe. (A. Sabuncuoğlu ve Ö. Sözer) Afa Yayınları.
• Kisiel, T. (2010). Heidegger ve Bilimin Yeni İmgeleri. Ö. Aktok ve M. Bal (Ed.) Heidegger, (1.baskı, ss. 333-355) Doğu Batı Yayınları.
• Kokelmans J. J. (2002). Ideas for A Hermeneutic Phenomenology of the Natural Sciences. Springer-Science+Business.
• Köktürk, M. (2006). Kültürün Dünyası –Kültür Felsefesine Giriş- Hece Yayınları.
• Lee, R. & Wallerstein, I. (2005). İki Kültürü Aşmak –Modern Dünya Sisteminde Fen Bilimleri ile Beşeri Bilimler Ayrılığı- (A. Babacan, Çev.) Metis Yayınları.
• Özlem, D.(2008). Felsefe ve Doğa Bilimleri. (4. Baskı) Doğu Batı Yayınları.
• Özlem, D. (2015a). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi. (2. Baskı) Notos Kitap Yayınevi.
• Özlem, D.( 2015b). Evrensellik Mitosu. (1. Baskı) Notos Kitap Yayınevi.
• Özlem, D. (2016a). Bilim Felsefesi. (3. Baskı) Notos Kitap Yayınevi.
• Özlem, D. (2016b). Tarihselci Düşünce Işığında Bilim, Ahlak ve Siyaset. (1. Baskı) Notos Kitap Yayınevi.
• Özlem D. (2018). Tarih Felsefesi. (8. Baskı) Notos Kitap Yayınevi.
• Rickert, H. (2006). “Doğa ve Kültür.” (M. Köktürk) Kültür Bilimi Yazıları içinde. Hece Yayınları.
• Rorty, R. (2006). Felsefe ve Doğanın Aynası. (F. Günsoy, Çev) Paradigma Yayınları.
• Rosen, S. M. (2020). Kendiliğinden Evrilen Kozmos. (A. Hayreter, Çev.) Alfa Yayınları. Rothacker, E. (1990). Tarihselcilik Sorunu. (D. Özlem, Çev.) Ara Yayıncılık.
• Ströker, E. (2005). Bilim Kuramına Giriş. (D. Özlem, Çev.) İnkılâp Yayınları.
• Tatar, B. (1999). Felsefi Hermeneutik ve Yazarın Niyeti. (1. Baskı) Vadi Yayınları.
• Wallerstein, I., Juma, C., Keller, E. F., Kocka J., Lecourt, D., Mudimbe. V. Y., Mushakoji, K., Prigogine I., Taylor, P.J., Trouillot M. R. & Lee, R. (1996). Gülbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın – Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor- (Ş. Tekeli, Çev.) Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. (2000). Bildiğimiz Dünyanın Sonu; Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Sosyal Bilim. (T. Birkan, Çev.) Metis Yayınları.
• West, D. (2013). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş. (A. Cevizci, Çev.) Paradigma Yayınları.