DAVRANIŞSAL İKTİSAT AÇISINDAN KUŞAKLARARASI TÜKETİCİ TERCİHLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 295 - 312, 29.12.2022

Rukiye Ünal Ayaz M. Said Ceyhan

Öz

A rational person is a person who is based on reason and logic rather than emotional and subjective factors in his decisions, makes calculations, maximizes his benefit, and minimizes his costs at the same time. However, since it is not possible for people to behave fully rationally in real life, the concept of rationality of the traditional theory is one of the most criticized issues. In this context, the biggest criticism has been made by behavioral economics, which has a new place in the literature under economics. According to behavioral economics, it is impossible for people to act fully rationally because their decisions are affected by environmental and psychological factors, and it argues that they can only show limited rationality. While there are many reasons that affect people's decisions, one of the important factors is age. Thus, this study aims to determine whether the rationality of consumers in different generations differs based on the age factor that is effective in consumer decisions. In the application part of the study, a survey was conducted with X generation, Y generation and Z generation consumers at Bartın University and intergenerational consumption preferences were discussed within the framework of behavioral economics. As a result of the findings, it has been observed that consumers in different generations exhibit different behaviors. It has been observed that especially the Z generation consumers are more irrational than other generations when fashion is influential in their purchasing decisions, they go shopping without their needs, they shop for pleasure and entertainment other than their basic needs, they attach importance to image and they buy food, clothing and electronic goods. Y generation consumers, on the other hand, are affected by family, friends and environment in their purchasing decisions, lose their control during shopping and buy surplus products and are affected by discounted products, which are situations where they move away from rationality. Finally, the fact that the X generation consumers are affected by branded and installment products in their purchasing decisions stands out as situations where it is close to behaving irrationally.

Anahtar Kelimeler

Intergenerational, Behavioral Economics, Rationality, Bounded Rationality, Consumer

DAVRANIŞSAL İKTİSAT AÇISINDAN KUŞAKLARARASI TÜKETİCİ TERCİHLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Rasyonel insan, kararlarında duygusal ve sübjektif faktörlerden ziyade akla ve mantığa dayanan, hesap yapan, faydasını maksimize eden, aynı zamanda maliyetini de minimize eden insandır. Ancak insanların gerçek hayatta tam anlamıyla rasyonel davranmaları mümkün olmadığı için geleneksel teorinin rasyonalite kavramı en çok eleştiri alan konulardan biridir. Bu bağlamda en büyük eleştiri iktisat bilimi altında literatürde yeni yer edinen davranışsal iktisat tarafından yapılmıştır. Davranışsal iktisada göre, insanların kararları çevresel ve psikolojik faktörlerden etkilendiği için tam rasyonel davranmaları olanaksız olup ancak sınırlı rasyonellik gösterebileceklerini savunmaktadır. İnsanların kararlarını etkileyen birçok neden olmakla birlikte önemli faktörlerden birisi de yaştır. Böylelikle bu çalışma, tüketici kararlarında etkili olan yaş faktörü temel alınarak farklı kuşaklardaki tüketicilerin rasyonelliklerinin farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın uygulama kısmında, Bartın Üniversitesi’ndeki X kuşağı Y kuşağı ve Z kuşağı tüketicilerine anket yapılmış ve kuşaklar arası tüketim tercihleri davranışsal iktisat çerçevesinde ele alınmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda farklı kuşaktaki tüketicilerin farklı davranış sergiledikleri gözlemlenmiştir. Özellikle Z kuşağı tüketicilerinin satın alma kararlarında modanın etkili olması, ihtiyaçları olmadan alışverişe çıkmaları, temel gereksinimleri haricinde zevk ve eğlence amaçlı alışveriş yapmaları, imaja önem vermeleri ve gıda, giyim, elektronik eşya alımlarında diğer kuşaklara göre daha irrasyonel davrandıkları görülmüştür. Y kuşağı tüketicilerinin ise, satın alma kararlarında aile, arkadaş ve çevreden etkilenmeleri, alışveriş sırasında kontrollerini kaybedip ihtiyaç fazlası ürün almaları ve indirimli ürünlerden etkilenmeleri rasyonellikten uzaklaştıkları durumlardır. Son olarak X kuşağı tüketicilerinin satın alma kararlarında markalı ve taksitli ürünlerden etkilenmeleri irrasyonel davranmaya yakın olduğu durumlar olarak göze çarpmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuşaklararası, Davranışsal İktisat, Rasyonellik, Sınırlı Rasyonellik, Tüketici

Kaynakça

• Adıgüzel O., Batur, H. Z., & Ekşili, N. (2014). Kuşakların Değişen Yüzü ve Y Kuşağı ile Ortaya Çıkan Yeni Çalışma Tarzı: Mobil Yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 168-182.
• Akboz, A. (2019). Davranışsal iktisat bağlamında internetten yapılan alışverişlerde tüketici davranışlarının incelenmesi: Mersin örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Altuntuğ, N. (2012). Kuşaktan Kuşağa Tüketim Olgusu ve Geleceğin Tüketici Profili. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1).
• Coupland, D. (1991). Generation X: Tales for an Accelerated Culture (London. Abacus).
• Çekiç, S. (2016). Davranışsal iktisat bağlamında cinsiyet farkının tüketici tercihlerine etkisi: Bartın örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Doğan, D. (2018, Haziran). Kuşaklar Arasındaki Finansal Okur Yazarlık Seviyesi Üzerinde Sosyal Medya İle Kitle İletişim Araçlarının Etkisinin İrdelenmesi. T.C Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 1-153.
• Downing, K. (2006). Next Generation What Leaders Need to Know About the Millennials. Leadership in Action, 3-6
• Duman Kurt, S. (2011). Davranışsal Ekonomi Yaklaşımlarının Tüketici Karar Verme Tarzları ile Açıklanması ve Bir Uygulama. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Dumludağ, D., Gökdemir, Ö., Neyse, L., & Ruben, E. (2018). İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar (2. b.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Erden Ayhün, S. (2013). Kuşaklar Arasındaki Farklılıklar ve Örgütsel Yansımaları. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-112.
• İzmirlioğlu, K. (2008). Konumlandırmada Kuşak Analizi Yardımıyla Tüketici Algılarının Tespiti: Türk Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama. T.C. Muğla Üniversitesi Sosyal Biliimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 1-115. Muğla.
• Kahneman, D., & Smith, V. (2002). Foundations of behavioral and experimental economics. Nobel Prize in Economics Documents, 1(7).
• Kahneman, D. ve A. Tversky (1973), “On the Psychology of Prediction” Psychological Review, 80(4), 237–51.
• Kamilçelebi, H. (2018). Beklenen fayda ve deneyimlenen fayda: Gelir artışı üzerine bir araştırma. Bursa: Ekin Yayınları.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Nitel-Nicel-Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın etiği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karamustafa, K., & Biçkes, D. M. (2003). Kredi kartı sahip ve kullanıcılarının kredi kartı kullanımlarını değerlendirmeye yönelik bir araştırma: Nevşehir örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(15), 91-113.
• Kurt, M. (2019). Tüketici davranışlarının davranışsal iktisat açısından açıklanması: Batman Üniversitesi örneği.(Yüksek Lisans Tezi). Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Kuru, H. A. (2014). Tüketim Rayonalitesi ve Isparta Uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Muslu, A. (2017, Ekim 12-15). Y Kuşağının İş Motivasyonunu Artırmak İçin Sürdülebilir Yöntemler. III. Uluslararası Girişimcilik, İstihdam ve Kariyer Kongresi, 481-484.
• Odabaşı, Y., & Barış, G. (2007). Tüketici Davranışı (7. b.). (B. Bıçakçı, Dü.) İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri Yayınları.
• Ölçüm, D., & Polat, S. (2016). Öğretmen İmajının Kuşaklar Bazında Değerlendirilmesi. Journal of Teacher Education and Educators, 5(3), 361-397.
• Özel, A. (2019). Demografik özelliklerin satın alma kararları üzerindeki etkisinin davranışsal iktisat bağlamında incelenmesi: Malatya örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Özkan, M., & Solmaz, B. (2017). Generation Z - The Global Market’s New ConsumersAnd Their Consumption Habits:Generation Z Consumption Scale. European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(5), 150-157.
• Rothman, D. (2016). A Tsunami of Learners Called Generation Z. http://www.mdle.net/Journal/A_Tsunami_of_Learners_Called_Generation_Z.pdf adresinden alındı.
• Sağlık, F. (2019). Risk algısı ve demografik özelliklerin yatırımcı davranışlarına etkisi üzerine ampirik bir çalışma. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sarı, E., & Harta, G. (2018). Kuşakların Tüketim ve Satın Alma Davranışları Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 967-980.
• Simon, H. A. (1990). Bounded rationality. In Utility and probability. 15-18. London: Palgrave Macmillan.
• Srinivasan, V. (2012). Multi generations in the workforce: Building collaboration. IIMB Management Review(24), 48-66.
• Şenveli, Ç. (2019). Davranışsal İktisat Perspektifinde Medeni Durumun Rasyonel Modern Tüketici Davranışları Üzerindeki Etkileri (Kocaeli İli Örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Thaler, R. H. (2017). Behavioral economics. Journal of Political Economy, 125(6), 1799-1805.
• Tversky, A. and D. Kahneman (1974), “Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases” Science, 185(4157), 1124–1131.
• Yayar, R., & Karaca, Ö. E. (2019). Davranışsal iktisat bağlamında kamu çalışanlarının tüketim davranış eğilimleri. Akdeniz İİBF Dergisi, 19(1), 1-29.
• Yiğit, A. G., & Yiğit, M. (2019). Davranışsal İktisat Çerçevesinde Sınırlı Rasyonalite: Tüketici Tercihlerinde Algı Yanılması Üzerine Bir Deney. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 19-34.