Literacy Factors Related to Women's Gynecological Cancer Awareness and Health Literacy

Yıl 2024, , 185 - 194, 05.12.2024

Kübra Akcan , Hüseyin Çapuk , Hurşit Fidan

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1383749

Öz

Introduction: Gynecological cancers are among the leading causes of mortality and morbidity worldwide. Awareness is an important factor in protecting gynecological cancers, and health literacy has an effective position in raising awareness. Aim: This study was conducted to determine factors related to gynecological cancer awareness and health literacy.
Method: This study was applied in a cross-sectional research design. Study. The study was conducted with 360 women who applied to the gynecology outpatient clinic of Şırnak Gynecology and Children's Hospital between March and June 2023. Data were collected with an Introductory Information Form, Gynecological Cancers Awareness Scale and Health Literacy Scale. Robust linear regression and simple linear regression analysis were used to analyze the data.
Results: The gynecological cancers awareness scale total score average of the participants was calculated as 147.49 ± 21.55, and the health literacy scale total score average was calculated as 96.88 ± 18.92. It has been determined that education level, knowing the symptoms of gynecological cancer and having a smear test affect gynecological cancer awareness. It was also concluded that education level and gynecological cancer awareness level affected health literacy (p < 0.05).
Conclusion: In this study, it was determined that as gynecological cancer awareness increases, the level of health literacy also increases.

Anahtar Kelimeler

Awareness, gynecologic cancer, health literacy, women

Kadınların Jinekolojik Kanser Farkındalığı ve Sağlık Okuryazarlığına İlişkin Faktörler

Öz

Giriş: Jinekolojik kanserler dünya çapında önde gelen mortalite ve morbidite nedenleri arasındadır. Farkındalık, jinekolojik kanserlerden korunmada önemli olan bir faktördür ve sağlık okuryazarlığı farkındalık oluşturmada etkin bir konuma sahiptir. Amaç: Bu çalışma jinekolojik kanser farkındalığı ile sağlık okuryazarlığa ilişkin faktörleri belirlemek amacıyla yapıldı. Yöntem: Bu çalışma, kesitsel araştırma dizaynında uygulandı. Çalışma Şırnak Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesinin kadın doğum polikliniğine Mart - Haziran 2023 tarihleri arasında başvuran 360 kadın ile yürütüldü. Veriler Tanıtıcı Bilgi Formu, Jinekolojik Kanserler Farkındalık Ölçeği ve Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ile toplandı. Verilerin analizinde, Robust lineer regresyon ve basit doğrusal regresyon analizi kullanıldı.
Bulgular: Katılımcıların jinekolojik kanserler farkındalık ölçeği toplam puan ortalaması 147,49 ± 21,55, sağlık okuryazarlığı ölçeği toplam puan ortalamasının 96,88 ± 18,92 olarak hesaplandı. Eğitim düzeyi, jinekolojik kanser semptomlarını bilmek ve smear testi yaptırmanın jinekolojik kanser farkındalığını etkilediği belirlenmiştir. Ayrıca eğitim düzeyi ve jinekolojik kanser farkındalığı düzeyinin sağlık okuryazarlığını etkilediği sonucuna ulaşıldı (p < 0,05).
Sonuç: Bu çalışmada, jinekolojik kanser farkındalığı arttıkça sağlık okuryazarlığı düzeyinin de arttığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Farkındalık, Jinekolojik Kanser, kadın, Sağlık okuryazarlığı

Kaynakça

• Aasbø, G., Solbrække, K. N., Waller, J., Tropé, A., Nygård, M., & Hansen, B. T. (2019). Perspectives of non-attenders for cervical cancer screening in Norway: a qualitative focus group study. BMJ Open, 9(8), e029505. doi: 10.1136/bmjopen-2019-029505
• Abalı, Ç. S. ve Toy, E. B. (2023). Jinekolojik kanserli kadınların sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi ve etkileyen faktörler. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi, 6(1), 1- 5. doi: 10.54803/sauhsd.1212069
• Abdullah, F., & Su, T. T. (2013). Applying the transtheoretical model to evaluate the effect of a call–recall program in enhancing pap smear practice: a cluster randomized trial. Preventive Medicine, 57, 583-586. doi: 10.1016/j. ypmed.2013.02.001
• Aghaee, A., Nasirian, M., & Pirzadeh, A. (2020). Health literacy related to cervical cancer among women referring to health centers of Yazd, Iran. Journal of Midwifery & Reproductive Health, 8(4), 2494-2503. doi: 10.22038/ jmrh.2020.47785.1586
• Aras, Z. ve Bayık, A. T. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85-94. doi: 10.17672/fnhd.94626
• Atlas, B. ve Güneri, E. S. (2022). Kadınların jinekolojik kanserlerle ilgili farkındalığı ve farkındalığı etkileyen faktörler. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 77-85.
• Aydın, D. ve Aba, Y. A. (2019). Annelerin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile emzirme öz-yeterlilik algıları arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(1), 31-39.
• Baharum, N. N, Ariffin, F., Isa, M. R., & Tin, S. T. (2020). Health literacy, knowledge on cervical cancer and pap smear and its influence on pre-marital Malay muslim women attitude towards pap smear. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 21(7), 2021-2028. doi: 10.31557/APJCP.2020.21.7.2021
• Başaran, F., & Duru, P. (2024). Shining a light on women’s health: the relationship between gynecological cancer awareness and health literacy. Archives of Health Science and Research, 11(1), 42-48. doi: 10.5152/ArcHealthSciRes.2024.23149
• Burucu, R. ve Kıyak, S. (2022). Üniversite öğrencilerinin jinekolojik kanser farkındalıkları ve ilişkili faktörler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 31(3), 172-182. doi: 10.17942/sted.883678
• Boxell, E. M., Smith, S. G., Morris, M., Kummer, S., Rowlands, G., Waller, J., ..., & Simon, A. E. (2012). Increasing awareness of gynecological cancer symptoms and reducing barriers to medical help seeking: does health literacy play a role? Journal of Health Communication, 17(3), 265-279. doi: 10.1080/10810730.2012.712617
• Cooper, C. P., Polonec, L., Stewart, S. L., & Gelb, C. A. (2013). Gynaecologic cancer symptom awareness, concern and care seeking among US women: a multi-site qualitative study. Family Practice, 30(1), 96-104. doi: 10.1093/ fampra/cms040
• Coşkun, S. (2023). Effect of health responsibility and health literacy on gynecological cancer awareness of university working women. Turkish Journal of Public Health, 21(2), 209-222. doi: 10.20518/tjph.1098528
• Çelikkanat, Ş., Akbaş, M. ve Sürücü Ş. G. (2020). Yetişkin kadınların sağlık okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi. Social Sciences Studies Journal. 6(54), 19-27 doi: 10.26449/sssj.2009
• Dal, N. A., ve Ertem, G. (2017). Jinekolojik kanser farkındalık ölçeği geliştirme çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 2351-2367. doi: 10.15869/itobiad.314332
• Dal, N. A., Beydağ, K, D., & Öner, İ. Ö. (2022). The relationship between gynecological cancer awareness and self-care agency in married women. South Asian Journal of Cancer, 12(1), 30-35. doi: 10.1055/s-0042-1754344
• Değer, M. S. ve Zoroğlu, G. (2021). Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranlarda sağlık okuryazarlığı ile kanser bilgi yükü ilişkisi. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 26(1), 108-117. doi: 10.21673/anadoluklin.760739
• Ferlay, J., Colombet, M., Soerjomataram, I., Parkin, D. M., Piñeros, M., Znaor, A., & Bray, F. (2021). Cancer statistics for the year 2020: An overview. International Journal of Cancer, 149(4), 778-789. doi: 10.1002/ijc.33588
• Gözüyeşil, E., Arıöz, A. ve Taş, F. (2020). Bir aile sağlığı merkezine başvuran kadınların jinekolojik kanser farkındalıklarının değerlendirilmesi. Türk Aile Hekimliği ve Birinci Basamak Dergisi, 14(2), 177-185. doi: 10.21763/ tjfmpc.730022
• Gunn, C. M., Paasche-Orlow, M. K., Bak, S., Wang, N., Pamphile, J., Nelson, K., Morton, S., & Battaglia, T. A. (2020). Health literacy, language, and cancer-related needs in the first 6 months after a breast cancer diagnosis. Journal of Oncology Pratice, 16(8), 741-750. doi: 10.1200/JOP.19.00526
• Gültekin, M., Dundar, S., Kucukyildiz, I., Karaca, M. Z., Boztas, G., Turan, S. H., ..., & Keskinkilic, B. (2017). Survival of gynecological cancers in Turkey: where are we at? Journal of Gynecologic Oncology, 28(6), 1-10. doi: 10.3802/jgo.2017.28.e85
• Huang, C. H., Lo, Y. J., Kuo, K. M., Lu, I. C., Wu, H., Hsieh, M. T., ..., & Lin, C. W. (2021). Health literacy and cancer screening behaviors among community-dwelling female adults in Taiwan. Women & Health, 61(5), 408-419. doi: 10.1080/03630242.2021.1917477
• İlhan, N., Gencer, S., Özdemir, Ö., & Maviyildiz, S. (2020). The relationship between health literacy and illness self-care management in Turkish patients with cancer. Oncology Nursing Forum, 47(3), 73-85. doi: 10.1188/20. ONF.E73-E85
• Jha, N., Panot, A. H., & Singh, U. (2020). Awareness about gynecological cancers among tribal females. Asian Pacific Journal of Cancer Care, 5(2), 113-118. doi: 10.31557/apjcc.2020.5.2.113-118
• Karimy, M., Azarpira, H., & Araban, M. (2017). Using health belief model constructs to examine differences in adherence to pap test recommendations among Iranian women. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 18(5), 1389. doi: 10.22034/APJCP.2017.18.5.1389
• Kaya, D. (2023). Examination of women’s health perceptions and gynecological cancer awareness status. Turkish Journal of Science and Health, 4(3), 221-231. doi: 10.51972/tfsd.1289997
• Kilfoyle, K. A., Vitko, M., O’Conor, R., & Bailey, S. C. (2016). Health literacy and women’s reproductive health: a systematic review. Journal of Women’s Health, 25(12), 1237-1255. doi: 10.1089/jwh.2016.5810
• Koohpayeh, S. A., Estebsari, F., Lashani, F., Homayouni, A., & Nasiri, M. (2021). Relationship between health literacy and knowledge, attitude, and performance regarding cancer warning signs. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research, 26(5), 399-405. doi: 10.4103/ijnmr.IJNMR_359_20
• Köse, S. ve Karakurt, P. (2023). Kadınların jinekolojik kanserler ile ilgili farkındalık düzeyinin artmasında sağlık okuryazarlığının etkisi üzerine bir araştırma. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 13(1), 196-206. doi: 10.31020/mutftd.1175176
• Leguina, A. (2015). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). International Journal of Research & Method in Education, 38(2), 220-221. doi: 10.1080/1743727X.2015.1005806
• Lin, W., Wang, Y., Liu, Z., Chen, B., Yuan, S., Wu, B., & Gong, L. (2019). Awareness and attitude towards Human Papillomavirus and its vaccine among females with and without daughter(s) who participated in cervical cancer screening in Shenzhen, China. Tropical Medicine & International Health, 24(9), 1054-1063. doi: 10.1111/tmi.13283
• Özcan, H. & Doğan, D. M. (2021). Gynecological cancer awareness among women. Indian Journal of Gynecologic Oncology, 19(13), 1-9. doi: 10.1007/ s40944-020-00481-w
• Öztürk, R., Bakir, S., Kazankaya, F., Paker, S., & Ertem, G. (2021). Awareness about gynecologic cancers and related factors among healthy women: a cross-sectional study. Social Work in Public Health, 36(7-8), 847-856. doi: 10.1080/19371918.2021.1965936
• Rezaee Esfahrood, Z., Haerian Ardekani, A., Rahmanian, M., & Ghaffari Targhi, M. (2016). A survey on health literacy of referred diabetic patients to Yazd diabetes research center. The Journal of Toloo-e-Behdasht, 15(3), 176-186
• Reisi, M., Javadzade, S., Mostafavi, F., Sharifirad, G., Radjati, F., & Hasanzade, A. (2012). Relationship between health literacy, health status, and healthy behaviors among older adults in Isfahan, Iran. Journal of Education and Health Promotion, 1(1), 31. doi: 10.4103/2277-9531.100160
• Son, Y. J., Kim, S. H., Kim, G. Y., & Son, H. (2017). Associations between health literacy, cancer-related knowledge, and preventive health behaviors in community-dwelling Korean adults. Journal of Health Communication, 22(12), 999-1006. doi: 10.1080/10810730.2017.1401687
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., ..., & Consortium Health Literacy Project European (HLS-EU). (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(1), 1-13. doi: 10.1186/14712458-12-80
• Schlumbrecht, M., Yarian, R., Salmon, K., Niven, C., & Singh, D. (2016). Targeted ovarian cancer education for hispanic women: a pilot program in Arizona. Journal of Commun Health, 41(3), 619-25. doi: 10.1007/s10900015-0137-7
• Stewart, S. L., Lakhani, N., Brown, P. M., Larkin, O. A., Moore, A. R., & Hayes, N. S. (2013). Gynecologic cancer prevention and control in the national comprehensive cancer control program: progress, current activities, and future directions. Journal of Women’s Health, 22(8), 651-657. doi: 10.1089/ jwh.2013.4465
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi Başkanlığı. Türkiye Kanser İstatistikleri 2018. Erişim Tarihi: 30.07.2023. Erişim Adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/Dokumanlar/ Istatistikler/Kanser_Rapor_2018.pdf
• Teskereci, G., Arslan, Ü. Ö., & Öncel, S. (2021). The awareness levels of women for gynaecologic cancer in Turkey: a cross-sectional study. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 156 (3), 539-545. doi: 10.1002/ ijgo.13745
• Toçi, E., Burazeri, G., Sorensen, K., Jerliu, N., Ramadani, N., Roshi, E., & Brand, H. (2013). Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. British Journal of Medicine and Medical Research, 3(4), 1646-1658. doi: 10.9734/bjmmr/2013/3972
• Toptaş, A. B., Gerçek Öter, E., & Şanli Çolakoğlu, H. (2022). Awareness of gynaecological cancer and factors affecting in women: a cross-sectional study. Journal of Obstetrics and Gynaecology, 42(7), 3193-3198. doi: 10.1080/01443615.2022.2109140
• Tung, W. C., Smith-Gagen, J., Lu, M., & Warfied, M. (2016). Application of the transtheoretical model to cervical cancer screening in Latina women. Journal of Immigrant and Minority Health, 18, 1168-1174. doi: 10.1007/ s10903-015-0183-3
• Tuğut, N., Yılmaz, A. ve Çelik, Y. B. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 120-128. doi: 10.51754/cusbed.911936
• Uslu Sahan, F., Mert-Karadas, M., Yıldız, T., & Koc, G. (2023). Effect of health literacy on the awareness of gynecological cancer among women in Turkey. Indian Journal of Gynecologic Oncology, 21(1), 15. doi: 10.1007/s40944-02200690-5
• Williams, M. S., Kenu, E., Dzubey, I., Dennis-Antwi., J. A., & Fontaine, K. (2018). A qualitative study of cervical cancer and cervical cancer screening awareness among nurses in Ghana. Health Care for Women International, 39(5), 584-594. doi: 10.1080/07399332.2018.1424169
• Yeşilçınar, İ., Şahin, E. ve Mercan, D. (2021). Postpartum dönemdeki kadınların sağlık okuryazarlığı ile geleneksel uygulamalara başvurmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(3), 594-601. doi: 10.21763/tjfmpc.865926