Bilimsel yayıncılıkta üretken yapay teknolojilerinin kullanımı hızla artmaktadır. Araştırmacılara bu teknolojiler fikir oluşturma ve geliştirme, dil düzeltme ve veri analizi gibi çeşitli alanlarda destek sağlarken; özgünlük, doğruluk, şeffaflık ve etik sorumluluklar açısından yeni düzenlemeleri gerektirmektedir. Bu politika, dergimize gönderilen çalışmalarda üretken yapay zeka kullanımına ilişkin kabul edilebilir sınırları, yazarların, editörlerin ve hakemlerin sorumluluklarını açıklamak amacıyla hazırlanmıştır.
Yazarlar İçin Üretken Yapay Zeka Kullanımına ilişkin Temel İlkeler ve Sorumluluklar
-Üretken yapay zeka araçları (ÜYZA) (ChatGPT, Gemini, Deepseek, Grok, DALL-E vb.) hiçbir koşulda yazar veya ortak yazar olarak belirtilemez.
-Yazarlar, çalışmanın tüm içeriğinin doğruluğundan, özgünlüğünden ve bilimsel bütünlüğünden sorumludur.
- ÜYZA’nın kullanımı bilimsel ve etik sorumluluklardan yazarları muaf tutmaz.
- ÜYZA’nın kullanıldığı her durum (metin, şekil, görsel, kod oluşturma vb.), makalenin “Yöntem” veya “Teşekkür” bölümünde açık ve ayrıntılı şekilde belirtilmelidir.
-Beyanda kullanılan yapay zeka aracının adı, sürüm numarası, kullanım amacı ve katkısı detaylandırılmalıdır.
İzin Verilen Kullanım Alanları
-Metnin özgün içeriğini değiştirmeden yalnızca okunabilirliği artırmak amacıyla yazarların kendi oluşturdukları metinler için yazım, dil bilgisi, noktalama ve anlatım akıcılığı iyileştirmeleri için ÜYZA’nın akademik titizlik ve etik ilkelere zarar vermeyecek şekilde kullanımı kabul edilebilirdir.
-Araştırma sorularının oluşturulması ve araştırmanın planlaması gibi süreçlerde üretken yapay zeka araçları yardımcı araç olarak kullanılabilir. Fakat araştırmanın kavramsal çerçevesi temelde araştırmacının bilimsel bakış açısıyla oluşturulmalıdır.
-Kod yazımında destek almak amacıyla ÜYZA kullanabilir. Yazar istatiksel analizlerin uygunluğu ve doğruluğundan sorumludur.
- Elde edilen literatürün düzenlenmesi ve sınıflandırılmasında ÜYZA yardımcı araç olarak kullanılabilir. Fakat literatür incelenmesinin kapsamlılığı ve doğruluğu yazarın sorumluluğundadır.
Kısıtlı ve Yasaklı Kullanım Alanları
-Makalenin özet, giriş, tartışma veya sonuç gibi ana bölümlerinin bütünüyle ÜYZA tarafından oluşturulması kabul edilmemektedir.
- ÜYZA tarafından oluşturulan çıktılar taslak olarak kullanılmalı, yazarlar tarafından detaylı bir şekilde değerlendirmeli, değiştirilerek geliştirilmeli ve çıktılar doğrulanmalıdır.
- ÜYZA tarafından araştırma sonuçlarının üretilmesi, raporlanması ve yorumlanması kabul edilemez.
- Veri analizi sonuçlarının doğruluğu ve geçerliliği tamamen yazarın sorumluluğuna aittir.
- ÜYZA tarafından var olmayan veya doğrulanamayan kaynakların oluşturulması ve metin içerisinde bu kaynaklara atıf yapılması yasaktır.
-Tüm kaynakların ve atıfların doğruluğundan ve uygun şekilde kullanımından yazar sorumludur.
İntihal Kontrolü ve Veri Güvenliği
- Üretken yapay zeka çıktıları hayali yanlış bilgiden oluşabilmekte ve intihal riski taşıyabilmektedir. Tüm içerik yazarlarca titizlikle kontrol edilmeli ve doğrulanmalıdır.
- Kişisel, hassas veya gizli verilerin ÜYZA’ya yüklenmesi veri güvenliğini tehdit edebilmektedir. Yazarlar kullandıkları üretken yapay zeka araçlarının gizlilik politikalarını kontrol etmeli ve gerekli önlemleri almalıdır.
Üretken Yapay Zeka Kullanım Politikasının İhlalinde Uygulanacak İşlemler
- ÜYZA’nın kullanımının beyan edilmemesi veya yanlış beyan edilmesi durumunda makale red edilebilir.
-Yayınlanmış makalelerde politika ihlalinin tespiti durumunda makalenin geri çekilmesi veya düzeltme yapılması gibi süreçler uygulanabilir.
-Tekrarlanan politika ihlali durumu, yazarın gelecekteki makale başvurusunun kabul edilmemesine neden olabilir.
Editörler için Üretken Yapay Zekâ Kullanımına İlişkin Temel İlkeler ve Sorumluluklar
-Editörler yayınlanmamış makaleleri ve ilgili dosya, görsel veya bilgileri üretken yapay zeka araçlarına yüklememelidirler.
-Yazarların fikri mülkiyet haklarının ve makalenin gizliliğinin korunması editörlerin temel sorumluluğudur.
-Editörler yalnızca dergi yönetimi tarafından izin verilen şekilde ÜYZA’yı makale değerlendirme aşamasında (uygunluk, hakem seçimi vb.) kullanabilirler.
-Her türlü ÜYZA’nın kullanımında yazar bilgilendirilmelidir.
-Dergi politikası çerçevesinde ÜYZA’nın kullanımının uygunluğunun değerlendirilmesi editörün sorumluluğundadır.
-Editör yazarların ÜYZA’nın kullanımına ilişkin beyanlarını titizlikle incelemeli, gerekli durumda yazarlardan ek bilgi istemelidir.
- ÜYZA’nın kullanımına ilişkin şüpheli bir durumda editör sorunu yazarla açıkça tartışmalı gerekli durumda ek kanıt talep etmelidir.
- İleri değerlendirme gerektiren durumlar dergi yönetimine iletilmelidir.
- Editör ÜYZA’nın kullanımına ilişkin gelişmeleri ve dergide politika güncellemelerini düzenli olarak takip etmelidir.
Hakemler İçin Üretken Yapay Zekâ Kullanımına İlişkin Temel İlkeler ve Sorumluluklar
-Hakemler yayınlanmamış makaleleri ve ilgili dosya, görsel veya bilgileri üretken yapay zeka araçlarına yüklememelidirler.
-Bu tür uygulamalar yazarların fikri mülkiyet hakların ve makalenin gizliliği açısından risk oluşturabilmektedir.
-Hakemler ÜYZA’yı makale değerlendirme aşamasında kullanmaktan kaçınmalıdır.
-Değerlendirme süreci hakemin kendi bilimsel birikimiyle gerçekleştirilmelidir.
-Hakemler makale değerlendirme sürecinde olası ÜYZA’nın kullanımını tespit etmeye çalışmalı, şüpheli durumlar editöre rapor edilmelidir.
- Yapay zeka kullanımının tespiti objektif olmalıdır.
-Hakemler yalnızca kendi hazırlamış oldukları değerlendirme raporlarına ait dilbilgisi ve yazım kurallarına ilişkin düzeltmeler ve okunabilirliği iyileştirmek amacıyla üretken yapay zeka araçlarını kullanabilirler.
- Değerlendirme raporunun doğruluğu ve bütünlüğü hakemin sorumluluğundadır.
Görsel, Grafik ve Tablo Oluşturmada Üretken Yapay Zekâ Kullanımı Politikası
Dergimiz teknolojik gelişmelere açık bir yaklaşım benimsemektedir. Üretken yapay zeka teknolojilerinin görsel, grafik ve tablo oluşturmadaki potansiyeli giderek artmaktadır ve bu araçlar akademik çalışmalara katkıda bulunabilmektedir. Ancak bilimsel bütünlük ve etik ilkelerin korunması için, bu tür teknolojilerin kullanımına yönelik aşağıdaki genel ilkeler ve politika benimsenmektedir.
- ÜYZA kullanılarak oluşturulan görsel, grafik ve tablolar açık ve ayrıntılı şekilde belirtilmelidir.
-Kullanılan ÜYZA adı, sürüm numarası ve kullanım amacı ilgili görsel, grafik ve tablonun altında detaylı açıklanmalıdır.
- ÜYZA ile oluşturulan görsellerin bilimsel doğruluğundan ve uygunluğundan tamamen yazar sorumludur.
- Oluşturulan tüm görseller araştırma sonuçlarını ve yazarın kendi bilimsel anlayışını yansıtmalıdır.
İzin Verilen Kullanım Alanları
-Kavramsal modelleri veya süreçleri, teorik çerçevelerin görselleştirilmesinde ÜYZA’dan faydalanılabilir.
- Bu şekilde oluşturulan görseller, yazarların kendi bilimsel anlayışını doğrı şekilde yansıtmalıdır.
-Yazarların kendi araştırma verilerini görselleştirmek için ÜYZA’yı kullanmaları teşvik edilebilir.
- Görsel, grafik ve tabloların tasarımında kaliteyi artırmak için ÜYZA’nın kullanımından yararlanılabilir.
-Eğitim bilimleri alanında kavramları açıklamak için temsili görseller veya illüstrasyonlar oluşturmada ÜYZA kullanılabilir.
-Bu şekilde oluşturulan görseller, okuyucuların kavramları daha iyi anlamasına yardımcı olmalı ve yanıltıcı olmamalıdır.
Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
-Görsel, grafik veya tabloda yer alan verilerin doğruluğundan emin olunmalıdır
- ÜYZA yalnızca verinin görselleştirmesine yardımcı olmalı, veri üretmemelidir.
-Gerçek olayları veya durumları resmeden fotoğrafların oluşturulması durumunda, bu fotoğrafların temsili olduğu belirtilmelidir.
- ÜYZA tarafından üretilen görseller, etik ilkelere uygun olmalı ve yanıltıcı veya ayrımcı içerikler içermemelidir.