Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 62 - 78, 26.06.2020

Yıldıray Karadağ , Fatih Acar

https://doi.org/10.38015/sbyy.693956

Cited By: 8

Öz

Çevre içinde insanın veya herhangi bir canlının yaşadığı, hayati bir ilişki ile bağlı olduğu yerdir. Fakat özellikle son yüzyılda, insanoğlunun farklı beşeri ve ekonomik etkinliklerine dayalı olarak doğal çevreyi tahrip etmesi ve kirletmesi sonucunda çevre sorunları çok boyutlu ve karmaşık bir hal almıştır. Çevre sorunlarının azaltılması için ise birçok ülke tarafından farklı uygulamalar yapılmaktadır. Bu uygulamaların en önemlilerinden biride eğitimler aracılığıyla bireylerin çevre sorunlarına yönelik farkındalıklarının artırılmasıdır. Bu kapsamda ülkemizde ilköğretim kademesinde yer alan sosyal bilgiler dersi, gelecek nesillerin çevre sorunlarına yönelik yeterli bilgiye sahip olabilmesi ve çevre sorunlarına yönelik farkındalık düzeylerinin artırılması açısından önemli bir yere sahiptir. Kuşkusuz ilköğretim kademesinde yer alan öğrencilerimize bu bilgilerin aktırılması veya çevre sorunlarına yönelik farkındalığın kazandırılması için öncelikle öğretmenlerimizin ve öğretmen adaylarımızın çevre konularında bazı yeterliklere sahip olması gerekmektedir. Bu kapsamda bu araştırmada sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalıklarını incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2019-2020 güz döneminde Ondokuz Mayıs Üniversitesi ve Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültelerinde öğrenim gören 240 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmuştur. Veriler Güven ve Aydoğdu (2012) tarafından geliştirilen “Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, Mann Whitney-U ve Kruskal Wallis Testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik yüksek düzeyde farkındalığa sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalıklarının cinsiyet, sınıf düzeyi, yaşadığı yerde çevre sorunu olma durumu ve çevre sorunlarına yönelik ders alma durumu değişkenlere göre farklılaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik seminer, toplantı veya kongrelere katılma durumu değişkenine göre ise seminer, toplantı veya kongrelere katılan öğretmen adayları lehine anlamlı bir farklılığın olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda seminer, toplantı veya kongrelere katılan öğretmen adaylarının daha yüksek düzeyde çevre sorunlarına yönelik farkındalığa sahip olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre sorunları, çevre eğitimi, farkındalık, sosyal bilgiler öğretmen adayları

Kaynakça

• Arslan, K. ve Kızıldağ, H. A. (2018). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Buca Eğitim Fakültesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(84), 175-192. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.14455
• Artun, H., Uzunöz, A. ve Akbaş, Y. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okur-yazarlık düzeylerine etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 1-14. Erişim adresi: http://pauegitimdergi.pau.edu.tr/Makaleler/1550975017_1.pdf
• Atasoy, E. (2006). Çevre için eğitim: Çocuk doğa etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Aydede Yalçın, M. N. ve Çaycı, B. (2018). Öğretmen adaylarının çevresel farkındalıklarının sosyo-demografik özellikleri açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 8(3), 578-590. Doi: 10.24315/ trkefd.316242
• Balkan Kıyıcı, F. (2009). Çevre eğitimi. Sevinç, V. (Ed.), Eğitim fakülteleri için genel çevre bilimi içinde (s. 173-183). Ankara: Maya Akedemi.
• Bülbül, Y. ve Yılmaz, A. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre, çevre eğitim ve çevresel vatandaşlık kavramlarına ilişkin görüşleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 5(2), 165-183. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/868832
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çabuk, B. ve Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 189-198. Erişim adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/40/141/1005.pdf
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2018). Projeler. 14 Ekim 2019 tarihinde https://csb.gov.tr/uygulamalar, adresinden edinilmiştir. Ercengiz, M., Keçeci Kurt, S. ve Polat, S. (2014). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik duyarlılıklarının incelenmesi (Ağrı ili örneği). Ekev Akademi Dergisi, 18 (59), 119-132. Erişim adresi: http://www.ekevakademi.org/Makaleler/912891929_08%20Mustafa%20ERCENGIZ-Soncul%20KECECI%20KURT%20-%20Suat%20POLAT%20(1).pdf
• Erdoğan, M. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi: Fethiye örneği. (Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
• Frantz, C. M. & Mayer, F. S. (2014). The importance of connection to nature in assessing environmental education programs. Studies in Educational Evaluation, 41, 85-89. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2013.10.001
• Gül, İ., Çobanoğlu, İ. H., Aydoğmuş, M. ve Türk, H. (2018). Sınıf öğretmenlerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi: Samsun ili örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 139-157. DOI: 10.7822/omuefd.427161
• Gül, S., Aydoğmuş, M., Çobanoğlu, İ. H. ve Türk, H. (2018b). Üniversite öğrencilerinin çevre bilinçlerinin incelenmesi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi örneği. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(3), 13-28. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/584049
• Güven, E. ve Aydoğdu, M. (2012). Çevre sorunlarına yönelik farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 185-202. Erişim adresi: http://www.jtee.org/document/issue2/2mak.pdf
• Güven, İ., Yurdatapan, M., Benzer, E. ve Şahin, F. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ile sağlıklı yaşama yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4), 1431-1448. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/209968 İnternational Union for Conservation of Nature and Natural Resources (1970). Final Report: İnternational working meeting on environmental education in the school curriculum. Retrieved October 15, 2019, from https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/Rep-1970-001.pdf
• Kahyaoğlu, M. ve Özgen, N. (2011). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kurumsal Eğitim Bilim Dergisi, 5(2), 171-185. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/304187
• Kahyoğlu, M., Daban, Ş. ve Yangın, S. (2008). ilköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 42-52. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/787154
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (28. Baskı). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Karatekin, K., Kuş, Z. ve Merey, Z. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarının çözümünde sosyal katılımları. İlköğretim Online, 13(2), 345-361. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/312631430_Sosyal_Bilgiler_Ogretmen_Adaylarinin_Cevre_Sorunlarinin_Cozumunde_Sosyal_Katilimlari
• Kaya, M. F. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin algıları: Metafor analizi örneği. Turkish Studies, 9(2), 917-931. Erişim adresi: http://www.turkishstudies.net/Makaleler/2020509839_52KayaMehmetFatih-sos-917-931.pdf?
• Kayalı, H. (2010). Sosyal bilgiler, Türkçe ve sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 258-268. Erişim adresi: http://dspace.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/2582/630-1219-1 SM.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Köse, N. (2019). Beden eğitimi ve spor öğretmeni adaylarının çevre sorunlarına ilişkin farkındalık ve tutum düzeylerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
• Köylü, M. (2011). Çevre sorunlarından çevre eğitimine. Eskiyeni, 21, 56-64. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/482323
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmen mesleği genel yeterlikleri. 14 Ekim 2019 tarihinde https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf, adresinden edinilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). 14 Ekim 2019 tarihinde, http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf, adresinden edinilmiştir.
• Öcal, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 333-352. Erişim adresi: http://dspace.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/2702/754-1467-1-SM.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Özbebek Tunç, A., Akdemir Ömür, G. ve Düren, A. Z. (2012). Çevresel farkındalık. İstanbul Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47, 227-246. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5698
• Özdemir, A. ve Yapıcı, E. (2010). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalık ve ilgi düzeylerinin karşılaştırılması. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 1(1), 48-56. Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/9281541-Ogretmen-adaylarinin-cevre-sorunlarina-yonelik-farkindalik-ve-ilgi-duzeylerinin-karsilastirilmasi.html
• Özdemir, O. (2007). Yeni bir çevre eğitimi perspektifi: “Sürdürülebilir gelişme amaçlı eğitim”. Eğitim ve Bilim, 32(145), 23-39. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/813/166
• Özey, R. (2001). Çevre sorunları. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Özey, R. (2001b). Günümüz dünya sorunları. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Özgen, N. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 403-422. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/806951
• Polat, S. ve Kırpık, C. (2013). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 205-227. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/43571
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. 16 Ekim 2019 tarihinde, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf adresinden edinilmiştir. United States Environmental Protection Agency. (2019). What is environmental education? Retrieved October 17, 2019, from https://www.epa.gov/education/what-environmental-education
• Yenice, N. ve Alpak Tunç, G. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalıkları ile yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 207-222. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/517814
• Yıldırım, C., Bacanak, A. ve Özsoy, S. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına karşı duyarlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 121-134. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/48696/619513
• Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş. ve Yılmaz, M. (2005). Çevre bilimi ve eğitimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2019). Fen bilgisi, sosyal bilgiler, Türkçe eğitimi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ve çevreye dair davranış ve tutumlarının çok boyutlu incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
• Yükseköğretim Kurumu. (2018). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı. 18 Ekim 2019 tarihinde, https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgileri_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf, adresinden edinilmiştir.