Tarih Konularının Öğretiminde Senkronik Yaklaşım Modeli ve Ölçekli Senkronik Tarih Şeritleri

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 285 - 308, 31.12.2020

Ömür Kızıl Cengiz Dönmez

https://doi.org/10.38015/sbyy.829592

Cited By: 1

Öz

Tarihi olay ve olgular, zaman ve mekân içerisindeki başka olay ve olgularla bağlantılı şekilde ortaya çıkar. Diyakronik tarih anlayışı, olay ve olgular arasındaki bu bağlantıyı, zaman içerisindeki bir nedensellik zincirine indirgemiştir. Bu durum, doğası gereği epistemolojik bir yapı olan tarih algısını mekân faktörünü göz ardı etmek suretiyle manipüle etmektedir. Tarih yazımında, karşılaştırmalı tarih yönteminin kullanılmaya başlaması, bu sorunu büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır. Ancak karşılaştırmalı tarih yönteminin, tarih konularının öğretimi üzerinde henüz sistematik bir etkisi görülmemiştir. Bu çalışmada karşılaştırmalı tarih ve senkronik tarih şeridi çalışmalarından hareketle; tarih konularının öğretiminde kullanılabilecek bir senkronik yaklaşım modeli ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, model kapsamında kullanılabilecek senkronik tarih şeritleri de hazırlanmıştır. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde çok eski örneklerine rastlansa da ülkemizde bu alanda çok az sayıda çalışma vardır. Var olan çalışmalar da senkronik tarih şeritleri ile ilgili literatüre herhangi bir yenilik katamamışlardır. Avrupa ve ABD’de hazırlanan senkronik tarih şeritlerinde, mekân faktörünün Avrupa ve ABD lehine manipüle edildiği görülmektedir. Bu durum Batı Uygarlığının, diğer uygarlıklara nazaran daha “büyük” ve daha “önemli” görünecek şekilde temsil edilmesine sebep olmaktadır. Dolayısıyla senkronik tarih şeritlerinde mekân faktörü için standart bir yöntemin bulunmaması objektif çalışmaların üretimi konusunda sorun yaratmaktadır. Bu çalışmada, senkronik tarih şeritleri ile ilgili bu sorunu çözen ve objektif zaman-mekânsal temsili mümkün kılan bir yöntem geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Hazırlanan senkronik tarih şeridi, 1789-2018 yılları arasında Avrupa, Türkistan, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki tarihi süreci zaman-mekânsal olarak haritalamaktadır. Hazırlanan çalışmanın alana getirdiği yenilikler şu şekilde sıralanabilir: (1)Yakın Çağ’ın zaman-mekânsal tasviri; (2)mekânsal temsilde manipülasyonu engelleyen ve temsilin objektifliğini arttıran ölçeklendirme tekniği; (3)zaman-mekânsal verilerin, analiz birimlerini değiştirmeye imkân sağlayacak şekilde mekânsal ölçek ve zamansal çözünürlük derecelerine göre katmanlı şekilde temsil edilmesi. Bir başka deneysel çalışmayla da, yöntemin ve şeritlerin kullanımının öğrencilerin mekânsal ve senkronik düşünme becerilerini geliştirdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

senkronik tarih şeridi, senkronik yaklaşım, senkronik düşünme, histomap, tarih öğretimi

The Model of Synchronic Approach and Scaled Synchronological Charts To Teaching Historical Subjects

Öz

Historical events and phenomena occur in connection with other events and phenomena within time and space. The diachronic understanding of history has reduced this connection between events and phenomena to a causal chain over time. This situation manipulates the perception of history, which is an epistemological structure in nature, by ignoring space. In historiography, the comparative history method has largely eliminated this problem. However, comparative history has not yet seen a systematic effect on the teaching of history subjects. In this study, based on the comparative history and synchronological chart studies; A synchronic approach model that can be used in the teaching of history subjects has been introduced. In this context, synchronological charts that can be used within the scope of the developed model were prepared. Synchronological charts have nearly three centuries of tradition. These materials are one of the limited number of tools that allow for a time-spatial representation of history. Although very old examples are found in Europe and the United States of America, there are few studies in this area in our country. Existing studies have failed to add any innovation to the literature on synchronological charts. In the synchronological charts prepared in Europe and the USA, it is seen that the space factor is manipulated in favor of Europe and the USA. This situation causes the Western Civilization to be represented in a way that it seems "bigger" and more "important" compared to other civilizations. For this reason, the lack of a standard method for the space factor in synchronological charts creates problems in the production of objective works. In this study, a method that solves this problem regarding synchronological charts and provides objective time-spatial representation has been developed and applied. The synchronological chart prepared maps the historical process in Europe, Turkistan, the Middle East and North Africa between 1789-2018 in a time-spatial manner. The innovations brought to the field by the prepared study can be listed as follows: (1) Time-spatial depiction of the Modern Age; (2) scaling technique that prevents manipulation in spatial representation and increases the objectivity of representation; (3) layered representation of time-spatial data according to spatial scale and temporal resolution. In another experimental study, it was seen that the use of the method and the use of synchronological charts improved students' spatial and synchronic thinking skills.

Anahtar Kelimeler

Synchronic approach, synchronological charts, histomap, synchronic thinking, history teaching

Kaynakça

• Adams. (2007). Adams synchronological chart of map of history: teacher's guide. Master Books.
• Alcalde, Á. (2018). Spatializing transnational history: European spaces and territories. European Review of History: Revue européenne d'histoire, 25(3-4), 553-567.
• Andrienko, N., Andrienko, G., & Gatalsky, P. (2003). Visual data exploration using space-time cube. Proceedings of the 21st International Cartographic Conference (ICC) (s. 1981-1983). The International Cartographic Association (ICA).
• Aristoteles. (2017). Fizik. (S. Babür, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Arnheim, R. (2015). Görsel düşünme. (R. Öğdül, Çev.). Metis Yayıncılık.
• Ata, B. (2006). Üniversite öncesi tarih öğretiminde siyasi tarihin yeri. Türkiye'de Siyasi Tarih'in Gelişimi ve Sorunları Sempozyumu'nda sunulmuş bildiri (s. 31-48), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Ata, B. (2008). 1943'teki ikinci Milli Eğitim şurasının tarih eğitimi kararlarından birinin uygulanması: bir histomap'in yapım öyküsü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(2), 335-353.
• Ata, B. (2009). Johann Friedrich Herbart'ın tarih eğitimi üzerine görüşleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(29), 97-115.
• Bergson, H. (2017). Yaratıcı tekamül. (M. Ş. Tunç, Çev.). Dergah Yayınları.
• Bruyere, J. B. (1750). The mappemonde historique. Buache (http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb40753112q).
• Clemens, L. (2014). The effectiveness of uncertainty visualization in a “coordinated multiple view" environment using a temporal dataset (casestudy). Master's Thesis, Technische Universität Dresden.
• Dönmez, C., & Oruç, Ş. (2006). II. Meşrutiyet dönemi tarih öğretimi. Gazi Kitabevi.
• Dönmez, C., & Yazıcı, K. (2008). T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi. Nobel Yayıncılık.
• Gaddis, J. L. (2002). The landscape of history: how historians map the past. Oxford University Press.
• Hagerstrand, T. (1982). Diorama, path and project. Tijdschrift voor Economische en Sociale Eografie, 323-339.
• Harms, J., & Lettow, L. (2007). Nurturing children's concepts of time and chronology through literature. Childhood Education, 83(4), 211-218.
• Hroch, M. (2011). Avrupa’da milli uyanış: toplumsal koşulların ve toplulukların karşılaştırmalı analizi. İletişim Yayınları.
• Jefferys, T. (1750). A chart of universal history.
• Keskin, M., Doğru, A., Uluğtekin, N., & Güney, C. (2020, Haziran 03). Zaman-mekan kübünün (space-time cube) anlaşılabilirliğinin değerlendirilmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası: https://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/f5f6f2323046f1a_ek.pdf
• Kneeshaw, S. (1988a). The 1920's and 1970's: introducing comparative history into the classroom. OAH Magazine of History, 3(3/4), 13-15.
• Kneeshaw, S. (1988b). Comparative history in the classroom: a lesson plan. OAH Magazine of History, 3(3/4), 43.
• Köktürk, M. (2017). Zaman üzerine felsefi soruşturma. Ötüken.
• Lacoste, Y. (2014). Coğrafya her şeyden önce savaş yapmaya yarar. (S. Sezer, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Mazur, J. (2018). Matematik sembollerinin kısa tarihi. (B. Gönülşen, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mullaw, B. D. (2008). Geo visualization of movements: moving objects in static maps, animation and the space time cube. International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation.
• NCHS. (1996). National standards for history. National Center for History.
• Pinker, S. (2018b). Zihin nasıl çalışır? Zihnin evrimsel ve nörobilimsel incelemesi. (S. Gürses, Çev.). Alfa.
• Priestley, J. (1769). A description of a new chart of history. J.Johnson.
• Rosenberg, D., & Grafton, A. (2010). Cartographies of time. Princeton Architectural Press.
• Safran, M. (2002). Türk tarihi öğretimi ve meseleleri. Türkler Ansiklopedisi, 17, 935-942.
• Safran, M., & Şimşek, A. (2009). Tarih yazımında bir sorun: tarih ve zaman ilişkisi. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(1), 9-26.
• Safran, M., & Şimşek, A. (2011). Anlatı bağlamında tarihyazımının sorunları. Bilig(59), 203-234.
• Solso, R. L., MacLin, M. K., & MacLin, O. H. (2018). Bilişsel psikoloji. (A. Ayçiçerği-Dinn, Çev.) Bilge Kültür-Sanat.
• Sparks, J. (1931). The Histomap: four thousand years of World history, relative power of contemporary states, nations and empires. Histomap Inc and Rand McNally.
• Şengül Bircan, T., & Safran, M. (2013). Tarih öğretiminde haritaların önemi ve kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 461-476.
• Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi ve öğretimi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tütüncü, G. & Ünal N. (2019). Karşılaştırmalı tarih: Doğuşu, gelişimi, metodolojisi ve Türkiye’deki durumu. Al Farabi International Journal of Social Sciences, 3(4), 79-93.
• Windhager, F. (2013). On polycubism. outlining a dynamic information visualization framework for the humanities and social sciences. M. Füllsack (Ed.) Networking networks: origins, applications, experiments içinde (s. 28-64). Institute of Systems Sciences, Innovation and Sust.
• Yılmaz, D., & Taşer, S. (2009). Tarih eğitiminde karşılaştırmalı öğretim tekniğinin yeri ve önemi. Eğitim Araştırmaları Birliği: http://www.eab.org.tr/eab/2009/pdf/124.pdf