Tarih Eğitiminde Yeni Bir Kavram Önerisi: Tarih Sermayesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 99 - 144, 30.06.2024

Esra Çalışkan , Bahri Ata

https://doi.org/10.38015/sbyy.1461601

Öz

Tarih sermayesi, tarih eğitimi alanında tarih ve sosyoloji alanlarını içeren disiplinler arası yeni bir kavram önerisidir. Bu çalışma ile Fransız sosyolog Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi ve İngiliz akademisyen Louise Archer’ın ortak çalışmalar ile Bourdieu sosyolojisine bağlı olarak geliştirdiği bilim sermayesi kavramının alt başlığı olarak, kavramsallaştırmaya dair bir analiz yapılacaktır. Öğrencilerin ilgi duyduğu ders alanında daha fazla başarı elde ettiği, araştırma, okuma faaliyetlerinde bulunduğu, okul dışında bu alandaki eğitim faaliyetlerine daha fazla vakit ayırdığı, daha fazla kaynaktan yararlandığı görülmektedir. Öğrencinin derse ilgisinin belirleyici olması ilgisini etkileyen faktörlerin araştırılması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bourdieu, birikimi sermaye kavramı ile açıklamış ve ekonomik, kültürel, sosyal ve sembolik sermaye olarak ayırmıştır. İlgi, eğilim, yatkınlığı ifade eden bir kavram olarak “habitus” kavramını kullanmıştır. Alan kavramı ise kendine özgü kuralları, birikim ölçütleri olan belli konumları ifade eder. Sermayesi ve habitusu uyumlu ise kişi o alanda yüksek başarı elde edebilir. Ancak kişinin bir alana ilgi, eğilim ve yatkınlığının ölçülebilmesi için öncelikle sermaye ve habitusunun alana uygun olarak ölçülebilir olması gerekir. Bu sorunun anlaşılabilir ve ölçülebilir olması için öncelikle kavramsallaştırılması gerektiği açıktır. Bu nedenle alan yazına ilk olarak “tarih sermayesi” kavramını önermekteyiz. Bu çalışmanın amacı tarih sermayesi kavramını, tarih eğitimi alanına uygun şekilde açıklamak, tanımlamak, kapsamını belirlemek ve bu kavramın içeriğini tartışmaktır. Bu tartışma ile değerlendirme sürecinde, öğrencilerin birikimleri doğrultusunda eğilim, ilgi ve yatkınlığının bir kavram ile ifade bulmasıyla alan yazına katkı sağlanacağı düşünülmektedir. Çalışmanın sonucunda Bourdieu’nün sermaye, sermaye çeşitleri, habitus ve alan kavramları ile bilim sermayesi kavramları sırayla incelenerek tümdengelim ve tümevarımın birlikte kullanıldığı diyalektik yöntem ile tarih eğitimi alanındaki şu tanıma ulaşılmıştır: “Bir kişinin tarihe (alan) ilgi, eğilim ve yatkınlığını (habitus) etkileyen ve oluşturan (sosyal ve kültürel) kaynaklardan edindiği birikime (sermaye) tarih sermayesi denir.” Ayrıca tarih sermayesi düzeyini etkileyen boyutlar için bilim sermayesinde kullanılan sekiz boyut dikkate alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarih sermayesi, bilim sermayesi, Pierre Bourdieu, tarih eğitimi

A New Concept Proposal in History Education: History Capital

Öz

History capital is a new interdisciplinary concept proposal in the field of history education, including the fields of history and sociology. In this study, a discussion was conducted on the conceptualization of science capital as a sub-heading of the concept of science capital, which was developed by the French sociologist Pierre Bourdieu's sociology and the British academician Louise Archer's joint work based on Bourdieu's sociology. It is seen that students achieve more success in the field they study, engage in research and reading activities, spend more time on educational activities in this field outside of school, and benefit from more resources. The fact that the student's interest in the course is a determining factor reveals the need to investigate the factors affecting his interest. Bourdieu explained accumulation with the concept of capital and divided it into economic, cultural, social and symbolic capital. He proposed the concept of "habitus" as a concept expressing interest, tendency and predisposition. The concept of field refers to certain locations with their own rules and accumulation criteria. If his capital and habitus are compatible, the person can achieve high success in that field. However, in order to measure a person's interest, tendency and predisposition in a field, his capital and habitus must first be measurable in accordance with the field. It is clear that in order for this problem to be understandable and measurable, it must first be conceptualized. For this reason, we first propose the concept of "history capital" to the literature. The aim of this study is to explain and define the concept of history capital in accordance with the field of history education, determine its scope and discuss the content of this concept. It is thought that this discussion and evaluation process will contribute to the literature by expressing students' tendencies, interests and predispositions with a concept in line with their knowledge. At the end of the study, by using Bourdieu's concepts of capital, habitus and field with the concept of science capital, the following definition in the field of history education was reached with the dialectical method in which deduction and induction are used together: “The accumulation (capital) acquired from (social and cultural) sources that affect and form a person's interest, tendency and predisposition (habitus) in history (field) is called history capital.”In addition, eight dimensions used in science capital were taken into account for the dimensions affecting the level of history capital.

Anahtar Kelimeler

history capital, science capital, Pierre Bourdieu, history education

Kaynakça

• Akın, F. (2012). Okul İçi ve Okul Dışı Öğrenmelerin Öğrenci Başarısına Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Antalya.
• Aktaş, V. (2022). Sosyal Bilgiler Dersinde Mekânsal Düşünme Becerilerinin Geliştirilmesinde Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Rolü: Bir Eylem Araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aktay, Y. (2016). Bourdieu Bourdieu ve Bir Maxwell Cini Olarak Okul. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan (Der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi içinde (s. 473-498). İstanbul: İletişim.
• Akyol, H. (2009). Türkçe İlk Okuma Yazma Öğretimi. (8. Baskı). Ankara: Pegem.
• Albiz, Ü. (2022). Habitusu, Kültürel ve Sembolik Sermayesiyle Eleştirmen-Yazar ve Çevirmen: Nurullah ATAÇ, ERDEM Dergisi, 0(82), 1-24.
• Altun, A. (2016). Tarih Merakına Yönelik Bir İnceleme: Fen-Edebiyat Fakültesi (AİBÜ) Tarih Bölümü Öğrencilerinin Tarihe Dair Merakları. TUHED, 5(2), 390-436.
• Altun, A. (2010). Medya Okuryazarlığının Sosyal Bilgiler Programıyla İlişkilendirilmesi ve Öğretimi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Altuntaş, B. (2023). Sosyal Bilgiler Dersinde Medya Okuryazarlığı Aracılığı ile Yurttaş Gazeteciliği Uygulamaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aras, İ. İ. (2023). Sorumluluk ve Özgürlük Temelli Medya Okuryazarlığı Becerisinin Karikatür Kullanılarak Kazandırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Archer, L., Dawson, E., DeWitt, J., Seakins, A., & Wong, B. (2015). “Science capital”: A conceptual, methodological, and empirical argument for extending bourdieusian notions of capital beyond the arts: SCIENCE CAPITAL. Journal of Research in Science Teaching 52(7), 922-948.
• Archer, L., DeWitt, J., Osborne, J., Dillon, J., Willis, B., & Wong, B. (2012). Science aspirations, capital, and family habitus: how families shape children’s engagement and identification with science. American Educational Research Journal, 49(5), 881–908.
• Archer, L., DeWitt, J., & Willis, B. (2014). Adolescent boys’ science aspirations: Masculinity, capital and power. Journal of Research in Science Teaching, 51(1), 1–30. Journal of Research in Science Teaching (51(1)), 1-30.
• Arikan, N., Yenal, G. & Taşpinar, G. (2010). Conception. Altin Sözlük Golden Dictionary. Altin Kitaplar.
• Aslan E. (2022). Çocuk Medyasında Dönüştürülen Masalların Eleştirel Düşünme ve Medya Okuryazarlığı Becerilerine Etkisi, (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• ASPIRES. (2013). Young people’s science and career aspirations, age 10–14. London: Departmen of Education and Professional Studies, King’s College London.
• Aşık, A. B. (2022). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Medya Okuryazarlığı Yeterlilikleri ile Eleştirel Düşünme Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ordu Üniversitesi, Ordu.
• Aydın, B., Can, G., Ersanlı, K., Kılıç, M., Külahoğlu, Ş., Öztürk, B., Bilge, F., Küçükkaragöz, H., Kısaç, İ., Korkmaz, İ. & Bilgin, M. (2002). Gelişim ve öğrenme Psikolojisi. Ankara: Pegem.
• Ayyıldız, İ. (2023). Sosyal Bilgiler Dersinde Okul Dışı Öğrenme Ortamları Bağlamında Gerçekleştirilen Tarihi Mekân Gezileriyle İlgili Öğrenci Görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Bourdieu, P. (1995). Outline of a Theory of Practice. (R. Nice, Çev.) Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Bourdieu. P. (1980). La Sens Pratique, Paris: Minuit.
• Bourdieu, P. (1983). “Ökonomisches Kapital, kulturelles Kapital, soziales Kapital”, In: Reinhard Kreckel (Hg). Soziale Ungleichheiten (Soziale Welt Sonderband 2), Göttingen, s.183-198.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. (R. Nice, Çev.) Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Bourdieu, P. (1986). Form of Capital. J. Richardson içinde, Handbook of theory and research for the sociology of education (s.241-258). New York: Greenwood.
• Bourdieu, P. (2001). Masculine Domination. (R. Nice, Çev.) Cambridge, UK: Polity Press.
• Bourdieu, P. (2010). “Sermaye Biçimleri”, Derleyenler: M. M. Şahin & A. Z. Sosyal Sermaye (M. M. Ünal, Çev., s.45- 75). içinde İstanbul: Değişim.
• Bourdieu, P. (2016). Devlet Üzerine, Collège de France Dersleri (1989,1992). (A. Sümer, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Bourdieu, P. (2020). Seçilmiş Metinler, (L. Ünsaldı, Çev.) Ankara: Heretik.
• Bourdieu, P. (2021). Forms of Capital: General Sociology. P. Bourdieu içinde, Lectures at the Collège de France 1983 - 84 (Cilt 3). Polity.
• Bourdieu, P. & Carthier, R. (2021). Sosyolog ve Tarihçi. (Z. Emirosmanoğlu Çev.) İstanbul: Vakıfbank Kültür.
• Bourdieu, P., & Passeron, J.C. (2019). Yeniden Üretim. (A. Sümer, L. Ünsaldı & Ö. Akkaya Çev.) Ankara: Heretik.
• Bourdieu, P., & Passeron, J.C. (2022). Varisler Öğrenciler ve Kültür. (L. Ünsaldı & A. Sümer Çev.) Ankara: Heretik.
• Bourdieu, P. & Wacquant, J. D. (1992). An Invitation to Reflexive Sociology. Chicago: Üniversty of Chicago Press.
• Bourdieu, P. & Wacquant, L. (2014). Dönüşümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. (N. Ökten, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Bozkurt, B.Ü. (2018). Kavram, Kavramsallaştırma Yaklaşımları ve Kavram Öğretimi Modelleri: Kuramsal Bir Derleme ve Sözcük Öğretimi Açısından Bir Değerlendirme, Dil Dergisi, Sayı: 169/2, 5-23.
• Calhoun, C. (2000). Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları. (G. Çeğin, Çev.). G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan (Der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi (2016) içinde (s.77-130). İstanbul: İletişim.
• Dağ, B. (2022). Doğan Ergun’un Geliştirdiği Bilimsel Yöntem Üzerine Değerlendirmeler. Sosyologca, 23, 97-112.
• DeWitt, J., Archer, L., & Mau, A. (2016). Dimensions of science capital: exploring its potential for understanding students’ science participation. International Journal of Science Education 38(16), 2431–2449.
• Edwards, R., Phillips, T.B., Bonney, R. & Mathieson, K. (2015). Citizen Science and Science Capital, Stirling: University of Stirling.
• Erdoğdu, A. T. (2016). Kavram ve Kavramsallaştırmada Üç İddia: Eş Anlamlılığın İmkânsızlığı, Çevrilemezlik ve Kavramsal Dakiklik. K. B. Tiryaki, L. Sunar (Der.), Kavram Geliştirme, Sosyal Bilimlerde Yeni İmkânlar, içinde (s.77-130). İstanbul: İletişim.
• Ergun, D. (2018). Yöntemi Bulmak Türkiye’de Toplumsal Bilimlerin Bunalımı. Ankara: İmge.
• Fatih Töremen, A. E. (2010). Eğitim Örgütlerinde Sosyal Sermaye ve Yönetimi. İstanbul: İdeal kültür.
• Field, J. (2008). Sosyal Sermaye. (B. Ş. Bahar Bilgen, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Godec, S., King, H., & Archer, L. (2017). The Science Capital Teaching Approach: engaging students with science, promotingsocial justice. London: University Collage London.
• Gül, Z. (2022). Doğal, Kültürel ve Tarihsel Değerlerin Şehir Pazarlaması ve Marka İnşasındaki Rolü: Ünye Örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi, İstanbul.
• Güvenç, B. (1995). Türk Kimliği, Kültür Tarihinin Kaynakları, Ankara: Remzi Kitabevi.
• Haidari, S.M. (2022). The Effects of Out-of-School Learning Activities on Student Outcomes: A Mixed-Research Synthesis. (Yayımlanmamış doktora tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Jourdain, A. & Nauliın, S. (2020). Pierre Bourdieu’nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları (Ö. Elitez, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Kaplan, H., & Yardımcıoğlu, M. (2020). Alan, Habitus ve Sermaye Kavramlarıyla Pierre Bourdieu, HABITUS Toplum Bilim Dergisi, 1, 23-38.
• Keçe, M. (2016). Tarihsel Düşünme Becerileri İle Tarih Okuryazarlığı Becerilerinin Karşılaştırılması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(03), 108-122.
• Keçe, M. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yararlanılan Sınıf İçi Tarihi Roman Kullanım Tekniklerinin Öğrencilerin Tarih Okuryazarlığı Düzeylerine Etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• King, H., Nomikou, E., Archer, L., & Regan, E.. (2015). Teachers’ Understanding and Operationalisation of ‘Science Capital’, International Journal of Science Education. doi:10.1080/09500693.2015.1119331
• King, H., & Rushton., E. A. C. (2020). Applying the Lens of Science Capital to Understand Learner Engagement in Informal Maker Spaces. Kings Collage London.
• Koçer, Y. (2023). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Okul Dışı Öğrenme Etkinliklerine Göre Yeterliliklerinin Belirlenmesi- Tokat İli Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Lin, N. (1999). Building a Network Theory of Social Capital. Connections, 22(1), 28-51.
• Marks, K. (2003). Kapital (Cilt 1.). (A. Bilgi, Çev.) İstanbul: Eriş.
• Maşalı, M. E. (2003). Resmü'l Mushaf ve Tarihsel Değeri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Mouzelis, N. (1995). Katılımcı-Toplumsal Bütün Sorunu: Parsons, Bourdieu, Giddens. (Ü. Tatlıcan, Çev.). G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan (Der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi (2016) içinde (s.187-226). İstanbul: İletişim.
• Nomikou, E., Archer, L., & King, H. (2017). Building ‘science capital’ in the classroom. School Science Review (98(365)), 118-124.
• Oğul, R. (2018). Tarih İçerikli Strateji Oyunlarının Öğrencilerin Tarih Tutumları ve Akademik Başarı Düzeylerine Etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Ortaylı, İ. (2011). Tarihimiz ve Biz. İstanbul: Timaş.
• Oymak, R. (1997). Dünden geleceğe sonsuz bir bakış. Tarih Eğitim ve Yaşam Dergisi (7), 32-38.
• Öner, N. (1995). Felsefe Yolunda Düşünceler. İstanbul: Milli Eğitim.
• Özsöz, C. (2007). Pierre Bourdieu’nün Temel Kavramlarına Giriş. Sosyoloji Notları (1), 15-21.
• Palabıyık, A. (2011). Pierre Bourdieu Sosyolojisinde “Habitus”,“Sermaye” ve “Alan” Üzerine. Liberal Düşünce (61-62), 121-141.
• Piketty, T. (2014). Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital. (H. Koçak, Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Polat, S. (1991). Cumalıkızık Köyü Tarihsel Değerlerin Korunması Üzerine Araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Popper, K. R. (1998). Tarihselciliğin Sefaleti. (S. Osman, Çev.) İstanbul: İnsan.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2019a). Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) Ankara: De Ki.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2019b). Sosyoloji Kuramları. (H. Hülür, Çev.) Ankara: De Ki.
• Sakin, S. (2003). Misak-I Milli'nin Hazırlanışı, Kapsamı ve Tarihsel Değeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Sarıer, Y. (2016). Türkiye’de Öğrencilerin Akademik Başarısını Etkileyen Faktörler: Bir Meta-Analiz Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 1-19.
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim, öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.
• Şeriati, A. (1997). İnsanın Dört Zindanı. (H. Hatemi, Çev.) Ankara: İşaret.
• TDK. (1998). 0101-(2) Türkçe Sözlük- TDK-(2) (299.819KB), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tezcan, M. (1993). Eğitim Sosyolojisinde Çağdaş Kuramlar ve Türkiye, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• Tiryaki, K. B. & Sunar, L. (2016). Kavram Geliştirme, Sosyal Bilimlerde Yeni İmkânlar. Nobel: Ankara.
• Tricot, J. (1930). Traite de Logique Formelle. Paris: Librairie Philosophıque J. Vrin.
• Uluçağ, C. (2019). Öğretmen Adaylarının Tarih Okuryazarlığı Algı Düzeylerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Utku, M. (2023). Sosyal Bilgiler Kültür ve Miras Öğrenme Alanında Okul Dışı Öğrenmenin Çeşitli Değişkenlere Etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Venceli, Füsun. (2023). Okul Dışı Öğrenme Ortamı Olarak Efes Antik Kenti ve Müzesi Ziyaretine İlişkin Öğrenci Görüşlerinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
• Wacquant, L. (1998). Pierre Bourdieu: Hayatı Eserleri ve Entellektüel Gelişimi. (Ü. Tatlıcan, Çev.). G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan (Der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi (2016) içinde (s.53-76). İletişim.
• Yapıcı, M. (2006). İlköğretim 1. Sınıfa Başlayan Öğrencilerin Hazırbulunuşluk Düzeyleri, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(1), 1-8.
• Yel, A. M. (2016). Bourdieu ve Din Alanı: Sermaye, İktidar, Modernlik. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı, Ü. Tatlıcan (Der.), Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi içinde (s.559-580). İletişim.
• Yildirim, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin.