DİYAR-I ASHAB-I KEHF: AFŞİN

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 15 - 27, 30.09.2025

Ahmet Tambay , Yeliz Kantar

Öz

Ashab-ı Kehf, İslâmiyet, Hristiyanlık ve Yahudilikte müşterek bir mitolojik unsur olarak kabul edilmektedir. Dünya genelinde ve Türkiye’nin farklı bölgelerinde Ashab-ı Kehf’in sığınağına dair çeşitli iddialar bulunmakla birlikte, Afşin ilçesi sahip olduğu tarihî veriler ve güçlü rivayetler dolayısıyla bu tartışmada öne çıkan merkezlerden biri olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma, Osmanlı arşiv belgelerinden hareketle, Ashab-ı Kehf’e ev sahipliği yaptığı kabul edilen Afşin’in tarihî ve kültürel kimliğini incelemeyi amaçlamaktadır. İslâm dünyasında ve bilhassa Anadolu coğrafyasında dinî-manevî bir merkez olarak önem atfedilen Ashab-ı Kehf, Afşin üzerinden somut bir mekânsal karşılık bulmuştur. Osmanlı arşiv kayıtlarında yer alan fermanlar, vakfiyeler, tahrir defterleri, mühimme defterleri ve salnameler incelenerek Ashab-ı Kehf Külliyesi’nin idarî, iktisadî ve sosyal boyutları ortaya konulmaktadır. Bu belgeler, söz konusu mekânın yalnızca bir ziyaretgâh olarak değil, aynı zamanda vakıf gelirleriyle desteklenen ve toplumsal işlevler üstlenen bir dinî-sosyal merkez olarak faaliyet gösterdiğini belirtmektedir. Çalışma, Afşin’in Osmanlı döneminde sahip olduğu stratejik, kültürel ve dinî önemini ortaya koyarken, aynı zamanda günümüz yerel kimliği ve turizm potansiyeli açısından tarihsel sürekliliği de vurgulamaktadır. Böylelikle araştırma, tarihsel veriler ve uluslararası yazın ışığında Ashab-ı Kehf anlatısının Anadolu’daki toplumsal hafızadaki yansımalarını bütüncül bir perspektifle ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ashab-ı Kehf , Afşin , Osmanlı , Semavi Dinler

THE LAND OF ASHAB-I KEHF: AFŞİN

Öz

Ashâb-ı Kehf is considered a shared mythological element in Islam, Christianity, and Judaism. While various claims exist worldwide and in various regions of Türkiye regarding the refuge of Ashâb-ı Kehf, the district of Afşin is considered a prominent center in this debate due to its historical data and strong narratives. This study aims to examine the historical and cultural identity of Afşin, which is believed to have hosted Ashâb-ı Kehf, based on Ottoman archival sources. Regarded as a religious and spiritual center in the Islamic world, particularly within Anatolia, Ashâb-ı Kehf finds a tangible spatial manifestation through Afşin. The administrative, economic and social dimensions of the Ashab-ı Kehf Complex are revealed by examining the decrees, foundation charters, census books, imperial registers and yearbooks in the Ottoman archive records. These documents indicate that the site functioned not only as a place of pilgrimage but also as a religious and social center supported by foundation revenues and fulfilling social functions. The study reveals the strategic, cultural, and religious significance of Afşin during the Ottoman period, while also emphasizing its historical continuity in terms of today's local identity and tourism potential. Thus, the research examines the reflections of the Ashâb-ı Kehf narrative in Anatolian social memory from a holistic perspective, drawing on historical data and international literature.

Anahtar Kelimeler

Ashab-ı Kehf , Afşin , Ottoman , Abrahamic Religions

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi. Hatt-ı Hümayun. 1665.5.1, 1301.50674.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi. 107.100.6.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı. 261.15.1, 261.15.2, 261.15.3, 261.15.4, 261.15.5, 261.15.6, 271.2.1, 271.2.2, 271.69.1, 274.63.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Sadaret Mektubi Kalemi Evrakı. 127.49.1, 138.29, 138.29.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı. 144.73.1, 144.73.2, 144.43.3, 157.37.1, 157.37.2, 132.49.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Sadaret Meclis-i Vala Evrakı. 98.29.1, 101.67.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi İrade-i Meclis-i Vala. 232.8031.2, 232.8031.3, 232.8031.4, 232.8031.5, 232.8031.6, 377.16533.1, 377.16533.2, 377.16533.3, 377.16533.4, 469. 21259, 469.21259.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Ali Emiri II. Mustafa. 100.10852.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Meclis-i Vala. 24.52.1, 24.52.2, 24.52.3, 631. 46.A.1, 602.67.1, 26.10.2, 354.19.1, 601.32.1.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi 82-1 Mühimme Defteri. 12.23, 17.34, 62.139, 117.268.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Evkaf Haremeyn Muhasebesi. 36.57.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Evkaf Muhasebe Kalemi. 177.52.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Evkaf Mektubî Kalemi. 521.97, 1054.107, 2789.9
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Evkaf Cihat Kalemi. 304.34. 580.66, 419.42.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Evkaf Zimmet Halifeliği. 154.109, 175.120.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Defter. 3096.58.114, 590.105.98, 594.207.151, 1140.76, 1069.90.171, 1328.8.5, 1328.43.75, 1328.49.86, 505.62.3, 1137.79.68, 3096.58.114.
• Araştırma- İnceleme Eserleri Abdul Rahman, M. S., Zikrullah, Muhajir, M., Ghazali, M., & Harwanto, A. P. (2024). The Seven Sleepers (Ashâbul Kahf ) in the Holy Bible and Qur’an: Lessons for Organic Youth Movements. Peradaban Journal Of Religion And Society, 3(2), 147-156. https://doi.org/10.59001/ pjrs.v3i2.183
• Alparslan, Y., & Yakar, S. (2009). Seyahatname, Şehir Tarihi ve Coğrafya Kitaplarına Göre Maraş. Ukde Yayınları.
• Archer, G. (2016). The Hellhound of the Qur’an: A Dog at the Gate of the Underworld. Journal of Qur’anic Studies, 18(3), 1-33. https://doi.org/10.3366/jqs.2016.0248
• Aydın, B. (2009). Salname. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 36, s. 51-54). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Cosentino, A. (2024). The Seven Sleepers Of Ephesus İn The Christian And Islamic Magical Tradition. EURAS Journal of Social Sciences, 4(1), 7-23. https://doi.org/10.17932/EJOSS. 2021. 023/2024.401
• Demir, N. (2012). Ashâb-ı Kehf’in İzinden Arpasus ve Arabissos’u Afşin’e Dönüştüren Tarihi Süreç. Uluslararası İnanç Turizmi ve Eshab-ı Kehf Sempozyumu, ss. 99-114, Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayını.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Kitabevi Yayınları.
• Elassal, İ. M. (2024). The Western Influence on Representations of the Seven Sleepers in Islamic Miniatures. SHEDET, 13, 217-236. https://doi.org/10.21608/shedet.2024.263068.1229
• Eroğlu, C., Babuçoğlu, M., & Köçer, M. (2012). Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Halep. ORSAM Yayınları
• Ersöz, İ. (1991). Ashâb-ı Kehf. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 465-467). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Eyicil, A. (2005). Afşin Ashâb-ı Kehf. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 269-287.
• Gökhan, İ. (2008). Selçuklular Zamanında Maraş Uç Beyliği ve Nusretüddin Hasan Bey. İ. Gökhan & S. Kaya (Ed.), VII-XVI. Asırlarda Maraş Emirleri: Emir, Melik, Bey, Senyör, Beylerbeyi, Sancakbeyi. Ukde Yayınları. Gökhan, İ. (2014). Roma ve Bizans Dönemlerinde Germanicia (Maraş). Kapadokya Tarih ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 76-87. https://doi.org/10.18299/cahij.16
• Gökhan, İ., & Kaya, S. (2008). İlkçağdan Dulkadirlilere Kadar Maraş. Ukde Yayınları.
• Grysa, B. (2010). The Legend Of The Seven Sleepers Of Ephesus In Syriac And Arab Sources - A Comparative Study. Orientalia Christiana Cracoviensia, 2, 45-59. https://doi.org /10.15633/ ochc.1011
• Horst, P. W. (2015). Pious Long-Sleepers in Greek, Jewish, and Christian Antiquity. M. Kister, H.I. Newman, M. Segal, & R.A. Clements (Ed.), Tradition, Transmission, and Transformation from Second Temple Literature through Judaism and Christianity in Late Antiquity. (pp. 93-111). Leiden: Brill Academic Publication. https://doi.org/10.1163/978900 4299 139_005
• İslam, J. A. (2013). The Sleepers Of The Cave - The Quran, Historical Sources And Observation. The Quran and İts Message. https://www.quransmessage.com. Erişim Tarihi: 03.08.2025
• İslam, S. (2023). The Cave of the Seven Sleepers in al-Rajib: A Co- Produced Christian-Muslim Site of Veneration. Coproduced Religions, https://www.coproduced-relıgıons. org. Erişim Tarihi: 03.08.2025
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ. K., & Gümüş, S. (2007). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir (Cilt 3, s. 532-585). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Karaoğlan, H. (2019). Ashâb-ı Kehf Yedi Uyurlar-Dinler Tarihinde Mitoslar. Kabalcı Yayınevi.
• Kaşgarlı Mahmut (2012). Divan-ü Lügat-it- Türk (Türk Dili Divanı). F. Bozkurt (Çev.). Eğitim Yayınevi.
• Koç, K. (2017). Afşin Ashâbü’l-Kehf’in Tarihsel Süreci (Ana Kaynaklar ve Arşiv Belgelerine Göre) [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Krokus, C. S. (2017). The Darkness is Not Death: Toward A Christian-Muslim Comparative Theological Study of the Seven Sleepers of Ephesus. A Journal of Christian Spirituality, 17(1), 40-59. https://doi.org/10.1353/scs.2017. 0003
• Marco, A. T. (2023). The Seven Sleepers/Ashāb Al-Kahf Tale And Cult: Two Case Studies in Turkey (Ephesus) And Jordan (Al-Rajib). EURAS Journal of Social Sciences, 3(1), 63-86. https://doi.org/10.17932/EJOSS.2021.023/ejoss_ v03i1004
• Marco, A. T. (2024). The Seven Sleepers Tradition (Ashâb-ı Kehf) in Afşin, Tarsus and Lice: Comparative Analysis of their Intangible Heritage. Edeb Erkan, 5, 55-66. https://doi.org/ 10.59402/EE005202403 Öz, M. (2010). Tahrir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 39, s. 425-429). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Özgüç, T., & Akok, M. (1958). Afşin Yakınındaki Eshab-ı Kehf Külliyesi. Yıllık Araştırmalar Dergisi, 2, 77-92.
• Schmidt, C. (2008). Sleeping Toward Christianity: The Form And Functıon Of The Seven Sleepers Legend In Medıeval British Oral Traditio [Unpublished Master’s Thesis]. University of Missouri-Columbia.
• Sertoğlu, M. (1973). Ashâb-ı Kehf (Mağra Yaranı) Vakıflarına Dair Orijinal Bir Belge. Vakıflar Dergisi, 10, 129-132.
• Spisa, P. L., Brita, A., Ferroni, L., Franchi, R., Gagliardi, I., Graziani, M., Magnelli, E., Roggema, B., & Garcia, S. V. (2023). The Seven Sleepers Legend As A Case Of Universal Hagiography The Eutrador İnterdisciplinary Research Project. EURAS Journal of Social Sciences, 3(2), 121-144. https://doi.org/10.17932/EJOSS.2021.023/ejoss_v03i2001
• Sümer, F. (1989). Eshabü’l-Kehf (Yedi Uyurlar). Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Tankut, H. R. (2008). Maraş Yollarında. Ukde Yayınları. Yinanç, M. H. (2001). Elbistan. MEB İslam Ansiklopedisi. (Cilt 4, s. 223-230). MEB Yayınları.
• Yinanç, R., & Elibüyük, M. (1988). Maraş Tahrir Defteri (1563). Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Zarcone, T. (2022). The Seven Sleepers between Christianity and Islam: From portraits to talismans. Religiographies, 1(1), 48-62.