Mitolojik Olarak Simurg Figürü ve Fransa Milli Kütüphanede Bulunan Fıraknâme Eserindeki Tasvirleri

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 27, 331 - 351, 30.06.2021

Sevda Emlak

https://doi.org/10.21602/sduarte.896131

Öz

Hayvan üslubu erken devirlerden beri Türk sanatında mühim bir yere sahiptir. Üsluplaşmış hayvan figürü tasvirleri; özellikle el yazma eserlerin sayfa kenarlarındaki halkâr tezyinatında ve minyatür sahnelerinde sıkça karşımıza çıkan bir süsleme biçimi olmuştur. Bu sahnelere konu olan ve hayvan figürleri içerisinde farklı mitolojik özelliklere sahip olan Simurg kuşunun Fıraknâme eserindeki tasvirleri incelenmiştir.
Çalışmaya konu olan Fıraknâme’deki Simurg figürlerinin mitlerine yer verilerek, kompozisyon içerisindeki tasvirleri belirlenmiştir. Çizimleri yapılan Simurg figürleri değerlendirilerek renk ve süsleme özellikleri ortaya konulmuştur.
Araştırmanın sonucunda, Simurg kuşu tasvirleri eserin alt ve üst cilt kabında, 1b varağında Hz. Süleyman Peygamberi konu alan minyatür sahnesinde, 10b, 13a, 20a, 29a varağındaki halkâr tezyinatında görülmüştür. Fıraknâme eserindeki Simurg tasvirinin simgesel özelliklerinin değerlendirilmesi sonucunda 1b varağındaki minyatürde iyiliği sembolize eden bir figür olarak ele alınan Simurg, cilt kabında bir savaş sahnesinde güç simgesi olarak yer alınmıştır. Halkâr süslemelerinde ise doğadan tasvir edilen ve sanatçının tasavvuru ile gelişen bir süsleme unsuru olarak kullanıldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fırakname, Hayvan Tasviri, Simurg

Kaynakça

• And, M. (2008). Minyatürlerle Osmanlı- İslam Mitologyası, 3. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arpaguş, S. (2005). Tasavvufta ‘Mantıku’t-tayr’ Mevlânâ’da Hz. Süleyman ve Kuşdili Tasavvuru Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 29, s.121-135.
• Aydemir A. (1983). “Hz. Süleyman (A.S.)”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi I, İzmir, s.173.
• Batislam H. Dilek, (2002). “Divan Şiirinin Mitolojik Kuşları: Hümâ, Anka ve Simurg” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, İstanbul, Sayı 7, s.185-208.
• Begiç, H. N. (2017). Türk Keçeçilik Sanatı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Ankara: Etkileşim Basın Yayın.
• Bilgehan, G. (2003). Pembe Köşkten Masallar, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, I. Baskı, Kabalcı Yayıncılık: İstanbul.
• Çoruhlu, Y. (2014). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, I. Baskı, Konya: Kömen Yayınları.
• Çağrıcı M. (1997). “Hanzale b. Safvaân er Ressî” İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt:16, s.53.
• Dieji, A. (2007). İran Minyatüründe Savaş Sahneleri, (Yayımlanmamış doktora tezi) İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erdem, S. (1991). “Anka”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 3, s.198-200.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri, çev. Sema Rıfat, İstanbul: Om Yayınevi.
• Hınnels, John R. (1985). Persian Mythology, London.
• Karakuş, G. (2020). Simurg Söyleni Üzerine Görsel Anlatılar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Resim Ana Sanat Dalı.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 18. Baskı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Mehran, S. (2017). Simurg, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fars Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Pala, İ. (1991). “Anka”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 3, s. 201.
• Purnamdariyan, T. (1955). Didar ba Simurg, İntisarat-i Pejuhesgâhi Ulum-i İnsanı ve Mutâliat-Ferhenngi.
• Tavukçu, O. K. (2004). Türk Edebiyatında Firâk-nâme Adlı Eserler, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, İstanbul, Sayı 10, s. 89-122.
• Yaylalı, Y. (2017). Selmân-ı Sâvecî’nin Firâknâme’sinde Mevsim Tasvirleri, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, Sayı 58, s.203-219.
• Yıldırım, N. (2006). Fars mitolojisi sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.