İmgeyi Çerçevesinden Okumak: Bizans Sanatı'nda Çerçeve-İmge İlişkisi Üzerine

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 28, 710 - 727, 31.12.2021

Yavuz Erdihan

https://doi.org/10.21602/sduarte.980674

Öz

Çerçeve, sınır olarak, kuşattığı imge ile etkileşim içindedir. Bu ilişki imgenin içeriğini ve anlatıyı biçimlendirir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Bizans anıtsal resminde çerçeve ve imge arasındaki ilişkiyi incelemektir. İlk kısımda; Ayasofya’daki Zoe, Komnenos ve İmparator Kapısı mozaikleri ile çerçevenin resimsel uzam ve anlatı formlarının tasarımındaki rolü tartışılmıştır. İkinci kısım, Kariye ve Hosios Loukas’taki Pantokrator tasvirlerinin çerçeveleme detaylarına odaklanarak, imge ile izleyici arasındaki etkileşimde çerçevenin işlevini açıklamaya çalışmaktadır. Son bölümde ise, Fethiye Camii Güney Şapeli’ndeki Deesis Mozaiği ele alınmış ve spesifik çerçeveleme stratejileri ile mimari uzamda resimsel bir kompozisyonun kuruluşu üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak çalışma; çerçeve-imge ilişkisinin çözümlenmesinin, imgenin içeriği ve anlatı formlarını yorumlamada oldukça anlamlı bir referans olabileceğini önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çerçeve, İmge, Bizans Sanatı, İkonoloji

Kaynakça

• Arnheim, R. (1982). The Power of the Center: A Study of Composition in the Visual Arts, London: University of California Press.
• Belting, H. vd. (1978). The Mosaics and Frescoes of St. Mary Pammakaristos (Fethiye Camii) at Istanbul, Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
• Cormack, R. (1981). “Interpreting the mosaics of S. Sophia at İstanbul”, Art History, Vol. 4, No. 2, June 1981, 131–149.
• Cormack, R. (2000). “The Mother of God in the Mosaics of Hagia Sophia at Constantinople”, Mother of God: Representations of the Virgin in Byzantine Art, M. Vassilaki (ed.), Milano: Skira Editore, s. 106–123.
• Erdihan, Y. (2015). “Ayasofya’da Zoe ve Komnenos Mozaikleri: Resimsel Düzenleme ve Konu Üzerine”, Art/Sanat, İstanbul: İ.Ü. Türkiyat Enstitüsü Yayınları, S. 4, s. 15-37.
• Erdihan, Y. (2018). “Bizans’ta Taht Oyunları: Komnenos Hanedanındaki Çekişmeler Bağlamında Ayasofya’daki Komnenos Mozaiği Üzerine Bir İkonolojik Yorum Denemesi”, 22. Uluslararası Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Özet Kitabı, İstanbul 2018, s. 222.
• Erdihan, Y. (2018). Bizans Anıtsal Resminde Çerçeveler ve İşlevleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Eyice, S. (1963). Son Devir Bizans Mimarisi: İstanbul’da Palailogoslar Devri Anıtları, İstanbul: Baha Matbaası.
• Hurwit, J. (1977). “Image and Frame in Greek Art”, American Journal of Archaeology, Vol. 81, No. 1, s. 1-30.
• Oikonomides, N. (1976). “Leo VI. and Narthex Mosaic of Saint Sophia”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 30, (1976), s. 151–172.
• Teteriatnikov, N. (1996). “Hagia Sophia: The Two Portraits of the Emperors with Moneybags as a Functional Setting”, Arte Medievale, II Serie, Anno X, n. 1, s. 47-66.
• Underwood, P.A. (1966). The Kariye Djami, New York: Pantheon Books.
• Platt, V. ve Squire M. (2017). “Framing the Visual in Greek and Roman Antiquity: An Introduction”, The Frame in Classical Art: A Cultural History, V.J. Platt, M.J. Squire (eds.), Cambridge: Cambridge University Press, s. 3-99.
• Whittemore, T. (1933). The Mosaics of St. Sophia at Istanbul, Preliminary Report on the First Year’s Work, (1931-1932), Paris: Oxford University Press.