The Contribution of The Genç Oyuncular to the Turkish Theater

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 35, 64 - 89, 04.07.2025

Nedim Saban

https://doi.org/10.21602/sduarte.1543714

Öz

Genç Oyuncular was an amateur theatre group active between 1957 and 1963 that challenged the dominant Western-oriented theatrical norms of the time by searching the essence of theatre through experimental methods. The group introduced significant formal innovations to the Turkish theatre scene and explored the rich narrative and performance praxis of Traditional Turkish theatre, helping the development of an indigenous theatre genre. They also played a key role in confronting tradition and expanding theatre’s reach beyond the boundaries of Beyoglu, Istanbul. Guided by the idea of a people’s theatre, they chose the suburban town of Erdek as a new venue and organized the first cultural and arts festival of Turkey. This study provides an in-depth examination of the groups’ productions, artistic vision and ideological stance. Drawing from a wide archive of manuscripts and documents, as well as firsthand testimonies and a contemporary oral history project, the research traces the group’d pioneering role in shaping modern Turkish theatre.

Anahtar Kelimeler

Theatre , Erdek Art Festival , Amateur Theatre , Turkish Theatre

Amatör Bir Tiyatro Oluşumu: Genç Oyuncular’ın Tiyatromuza Katkıları

Öz

Genç Oyuncular, 1957 ile 1963 yılları arasında çalışmalar yapmış olan bir amatör tiyatro topluluğudur. Dönemin Batı aktarmacıları etkisine kapılmış olan tiyatro anlayışını ters yüz ederek, tiyatronun özünün arayışıyla, deneysel çalışmalar yaparak, Türkiye Tiyatrosu’na nice biçimsel yenilik kazandırdılar. Ayrıca Geleneksel Türk Tiyatrosu’nda yer alan anlatım kaynakları zenginliğini keşfederek tiyatromuzun yerli bir sahne dili kazanmasına, geleneğiyle yüzleşmesine ve halk üzerindeki etkinin artırılmasına önayak oldular. Halk Tiyatrosu düşüncesiyle, tiyatroyu en önce hapsolduğu İstanbul Beyoğlu ekseninden çıkartarak seyirci profilini zenginleştirdiler. Bu düşünceyle seçtikleri Erdek kasabasında Türkiye’nin ilk kültür/sanat festivalini gerçekleştirirler. Bu araştırmada Genç Oyuncuların oyunları, dünya görüşleri, sanatsal bakışları derinlemesine incelenmiş olup tiyatromuza katkıları mercek altına alındı. Genç Oyuncuların geniş arşivinden derlenen kitaplar ve belgeler tarandı, bu çalışmalara katılan canlı tanıkların yıllar içindeki gözlem ve özeleştirilerine yer verildi, ayrıca güncel bir sözlü tarih araştırması yapılarak Genç Oyuncuların öncü adımları ortaya çıkarılmaya çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Genç Oyuncular , Tiyatro , Amatör Tiyatro , Öz Tiyatro , Erdek Şenliği

Etik Beyan

İSTANBUL TOPKAPI ÜNİVERSİTESİ Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu onayından geçmiştir.

Kaynakça

• Akan, M. (1979). “TRT Söyleşisi”, Gönül Verenler Programı, 15:06, 11 Mart 1979.
• Alova, E. (2014). Latince-Türkçe Sözlük, 1. Basım, Sosyal Yayınları.
• Alpöge, A. (2007). Hayat Ağacında Tavus Kuşları, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Alpöge, A. (t.y.). Gösteri Dergisi, Temmuz, s. 26.
• Alpöge, A. (2003). Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 13 Haziran.
• And, M. (1963). “Genç Oyuncular”, Ulus Gazetesi, 2 Mayıs.
• Ataseven H. Ş. (1979). “Amatör Tiyatro Örgütlenmesi”, Oyun Dergisi, Sayı 9, s. 10.
• Ataseven, H. Ş. (1979). "Amatör Kişilik”, Oyun, s. 16-17.
• Balay, A. M. (1995). Halk Tiyatrosu ve Dario Fo, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1960). Tiyatro Nedir?, İstanbul: Mitos Yayınları.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1941). Tiyatro, İstanbul: Yeni Adam Yayınları.
• Bedii F., (1962). “Bir Hikaye’nin İçyüzü”, Yön Dergisi, 2 Ağustos, s. 21.
• Benk, A. (1957). “Dünya, Garip Kurul Yuhalama Çağı”, Dünya Gazetesi, 30 Aralık.
• Benk, A. (1959). “Bay Sabri De Bergerac”, Dünya Gazetesi, 16 Ocak.
• Güvemli, Z. (1962). “İki Oyunda Hadise Çıkardılar”, Yeni Sabah Gazetesi, 22 Temmuz.
• Dilligil, E. (1979). Avni Dilligil’i Anıyoruz, İstanbul: Nurdoğan Matbaası.
• Dormen, H. (2017). Anılar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ertuğrul, M. (1989). Benden Sonra Tufan Olmasın, İstanbul: Dr. Nejat Eczacıbaşı Vakfı Yayınları.
• Gruda, Y. (1957). “Niçin Amatörlük”, Sahne Kapısı, 17 Kasım 1957, s. 13.
• Hacısalihoğlu, D. (2024). Kapanmayan Parantez Halkevleri, İstanbul: İBB Yayınları.
• İsimsiz Bir Yazı, (1958). Cumhuriyet Gazetesi, 4 Mart.
• Karaboğa K. (2002). “Absürden Geleneksel’e Genç Oyuncular Deneyimi”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Haziran, Sayı 13.
• Küçümen, Z. (1984). “Yurdumuzda Amatör Tiyatro Eylemleri”, Milliyet Sanat Dergisi, 15 Nisan, s. 4.
• Nayır, Y. N. (1961). “Erdek Olayı ve Gerisi”, Varlık Dergisi, 15 Ağustos (556), 10.
• Nutku, Ö. (2014). Darülbedayi’den Şehir Tiyatrosu’na, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Rolland, R. (1926). Le Theatre Du Peuple, Fransa: Albin Michel Yayınevi.
• Saban, N. (2019). Genco Erkal ile Çankaya’da yapılan görüşme, Ankara: 23 Mayıs.
• Saban, N. (2020). Haldun Dormen ile Beyoğlu’nda yapılan görüşme, İstanbul: 19 Eylül.
• Saban, N. (2022). Atila Alpöge ile Kadıköy’de yapılan görüşme, İstanbul: 22 Temmuz.
• Saban, N. (2022). 1951-2020 Yılları Arasında Türkiye Tiyatrosundaki Kimlik Arayışının Tiyatro Mekânları Üzerinden İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Şener, S. (1998). Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Tiyatrosu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Taner, H. (1958). “Gençliğin Üstünlüğü”, Tercüman Gazetesi, 20 Nisan.
• Tekerek, N. (2001). Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizden Çağdaş Oyunlarımıza Yansımalar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Vilar, J. (1978). “Jean Vilar ile Konuşma“, Türk Tiyatrosu Dergisi, s. 424.
• Yalman, T. (1958). “Alakalı Hükümet Çevreleri ve Kaçırılan bir Fırsat”, Vatan Gazetesi, 10 Mart.