BibTex RIS Kaynak Göster

-

Yıl 2014, Cilt: 18 Sayı: 3, 60 - 80, 07.01.2015

Mustafa Korkmaz

Öz

As result of this research carried out to determine the plants used for medicinal purposes by local people and sold in herbalists’ of Kelkit, local names and medicinal uses of 102 species belonging to totally 48 families were determined. The biggest 5 families in terms of their number of taxon were found as Lamiaceae (14 taxa), Rosaceae (12 taxa), Asteraceae (10 taxa), Apiaceae (8 taxa) and Poaceae (5 taxa), respectively. The most frequently used parts of the plants were found as leaf (22 taxa), fruit (19 taxa), whole flower and plant (15 taxa each), seed and root (11 taxa each), respectively. Majority of plants were picked up from the natural flora. It was determined that 81 of determined 102 taxa were grown in the same region, but 21 of these were provided from other regions. Distribution of taxa to phytogeographical regions were as Euro-Siberian 18, Irano-Turanian 15, Mediterranean 6, and 63 taxa were found as multi-region or region-unknown. Totally 7 taxa were determined to be endemic. Local people generally used medicinal plants for asthma, bronchitis, cough, and influenza (25 plants), digestive disorders (18 plants) and kidney stone and disorders (17 plants). The most common use of plants was as tea (infusion). In addition, side effects of some plants were determined in the study

Anahtar Kelimeler

Ethnobotany Medicinal plants Herbal markets Traditional use Kelkit Gümüşhane

Kaynakça

  • Altundağ, E., Öztürk, M. 2011. Ethnomedicinal studies on the plant resources of East Anatolia, Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 19, 756-777. BAKA, 2012. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sektör Raporu. Sayı:7 (Aralık 2012), Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Isparta.
  • Balick, M. J., Cox, P.A. 1996. Plants, people, and culture: The science of ethnobotany. Scientific American Library, New York.
  • Başer, K. H. C., Honda, G., Miki, W. 1986. Türkiye’de Aktarlar ve Bitkisel Droglar. İslam Kültürü Araştırmaları Serisi 2, Ankara.
  • Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Kitapevi, Ankara.
  • Ceylan, A., 1995. Tıbbi Bitkiler I. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları III (No:312), Bornova, İzmir.
  • Çömlekçioğlu N, Karaman Ş 2008. The medicinal plants found in the local herbal markets in the city of Kahramanmaraş in Turkey. KSU Journal of Science and Engineering 11, 23-32.
  • Davis, P. H. (ed.) 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1–9, Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Davis, P. H., Mill, R. R., Tan K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 10, Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Red Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Spermatophyta). The Council of Protecting the Turkish Nature Press, Ankara.
  • Ertuğ, F. 2004. Etnobotanik çalışmaları ve Türkiye’de yeni açılımlar. Kebikeç (İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi), 18, 181-187.
  • Gül, A., Acar, C. 2000. Effects on Erosion Control and Cultivation of Sweet Marjoram (Origanum onites), sage (Salvia officinalis), Balm (Melissa officinalis) on the Marginal Agricultural Lands. Proceeding of the Seminar on Harvesting of Non-Wood Forest Products, 2-8 October, İzmir, 237-245.
  • Güner, A. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği, İstanbul.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K. H. C. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 11, Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Kandemir, A., Beyazoğlu, O., 2002. Köse Dağları’nın (Gümüşhane) Tıbbi ve Ekonomik Bitkileri, S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (3), 148-157.
  • Kandemir, A., Osma, E., Korkmaz, M., Yolcu H., Bayram, B. 2012. Kelkit Florası Görücüye Çıktı. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DOKA)ve T.C. Kelkit Kaymakamlığı Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Kelkit, Gümüşhane.
  • Karakurt, E. Kelkit (Gümüşhane) İlçesinin Etnobotanik Özellikleri. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 174s, Isparta. Kelkitliler, 2013. Kelkit Web Portal,
  • http://www.kelkitliler.com/index.php(Erişim tarihi: 08.11.2013).
  • Kendir, G., Güvenç, A. 2010. Etnobotanik ve Türkiye’de Yapılmış Etnobotanik Çalışmalara Genel Bir Bakış. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 30(1), 49-80.
  • Malyer, H., Öz Aydın, S., Tümen, G., Er, S. 2004. Tekirdağ ve Çevresindeki Aktarlarda Satılan Bazı Bitkiler ve Tıbbi Kullanım Özellikleri. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7, 103- 112.
  • Özhatay, N. 2006. Türkiye’nin BTC Boru Hattı Boyunca Önemli Bitki Alanları. BTC Şirketi, İstanbul. Özhatay, N., Byfiel, A., Atay, S. 2005. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı. Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, İstanbul.
  • Öztürk M, Özçelik H 1991. Useful Plants of East Anatolia. SISKAV. Semih Ofset ve Matbaacılık, Ankara. Polat, R., Çakılcıoğlu, U., Ertuğ, F., Satıl, F. 2012. An evaluation of ethnobotanical studies in Eastern Anatolia. Biodicon, 5(2), 23-40.
  • Selvi, S., Satıl, F., Polat, R., Çakılcıoğlu, U. 2012. Kazdağlarından (Balıkesir-Edremit) Toplanan ve Bölgedeki Aktarlarda Satılan Tıbbi Bitkiler Üzerine Bir Araştırma. Kazdağları III. Ulusal Sempozyumu, 24-26 Mayıs 2012, Edremit, Balıkesir, 505-513.
  • Shad, A. A., Shah, H.U., Bakth, J. 2013. Ethnobotanical essesment and nutritive potential of wild food plants. Journal of Animal and Plant Science, 23, 92-97.
  • The Plant List, 2014. The Plant List (The International Plant
  • Index). http://www.theplantlist.org/tpl
  • tarihi: 01.06.2014).
  • Names (Erişim Tübives, 2014. Türkiye Bitkileri Veritabanı Sistemi. http://www.turkherb.ibu.edu.tr/. (Erişim tarihi: 13.12.2013).

Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri

Yıl 2014, Cilt: 18 Sayı: 3, 60 - 80, 07.01.2015

Mustafa Korkmaz

Öz

Kelkit aktarlarında satılan ve yöre halkı tarafından tıbbi amaçla kullanılan bitkilerin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen bu araştırma sonucunda toplam 48 familyaya ait 102 bitkinin yöresel adları ve tıbbi kullanımları belirlenmiştir. Takson sayıları bakımından en büyük 5 familya sırasıyla; Lamiaceae (14 takson), Rosaceae (12 takson), Asteraceae (10 takson), Apiaceae (8 takson) ve Poaceae (5 takson) şeklinde bulunmuştur. Bitkilerin en çok kullanılan kısımları sırasıyla yaprak (22 takson), meyve (19 takson), çiçek ve bitkinin tamamı (15'er takson), tohum ve kök durumu (11'er takson) şeklinde bulunmuştur. Bitkilerin büyük bir kısmı doğal floradan toplanmaktadır. Belirlenen 102 taksondan 81'inin aynı bölgede yetiştiği, 21' inin ise diğer bölgelerden temin edildiği tespit edilmiştir. Taksonların fitocoğrafik bölgelere dağılımı; Avrupa-Sibirya 18, İran-Turan 15, Akdeniz 6 ve bölgesi bilinmeyen veya çok bölgeli 63 takson şeklinde bulunmuştur. Toplam 7 taksonun ise endemik olduğu belirlenmiştir. Yöre halkı tıbbi bitkileri çoğunlukla astım, bronşit, öksürük ve gribal enfeksiyonlarda (25 bitki); sindirim sistemi rahatsızlıklarında (18 bitki) ve böbrek taşı ve rahatsızlıklarında (17 bitki) kullanmaktadır. Bitkilerin en yaygın kullanımı ise çay demleme şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik Tıbbi bitkiler Aktar Geleneksel kullanım Kelkit Gümüşhane

Kaynakça

  • Altundağ, E., Öztürk, M. 2011. Ethnomedicinal studies on the plant resources of East Anatolia, Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 19, 756-777. BAKA, 2012. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sektör Raporu. Sayı:7 (Aralık 2012), Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Isparta.
  • Balick, M. J., Cox, P.A. 1996. Plants, people, and culture: The science of ethnobotany. Scientific American Library, New York.
  • Başer, K. H. C., Honda, G., Miki, W. 1986. Türkiye’de Aktarlar ve Bitkisel Droglar. İslam Kültürü Araştırmaları Serisi 2, Ankara.
  • Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. Nobel Tıp Kitapevi, Ankara.
  • Ceylan, A., 1995. Tıbbi Bitkiler I. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları III (No:312), Bornova, İzmir.
  • Çömlekçioğlu N, Karaman Ş 2008. The medicinal plants found in the local herbal markets in the city of Kahramanmaraş in Turkey. KSU Journal of Science and Engineering 11, 23-32.
  • Davis, P. H. (ed.) 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1–9, Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Davis, P. H., Mill, R. R., Tan K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 10, Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Red Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Spermatophyta). The Council of Protecting the Turkish Nature Press, Ankara.
  • Ertuğ, F. 2004. Etnobotanik çalışmaları ve Türkiye’de yeni açılımlar. Kebikeç (İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi), 18, 181-187.
  • Gül, A., Acar, C. 2000. Effects on Erosion Control and Cultivation of Sweet Marjoram (Origanum onites), sage (Salvia officinalis), Balm (Melissa officinalis) on the Marginal Agricultural Lands. Proceeding of the Seminar on Harvesting of Non-Wood Forest Products, 2-8 October, İzmir, 237-245.
  • Güner, A. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği, İstanbul.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K. H. C. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 11, Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Kandemir, A., Beyazoğlu, O., 2002. Köse Dağları’nın (Gümüşhane) Tıbbi ve Ekonomik Bitkileri, S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (3), 148-157.
  • Kandemir, A., Osma, E., Korkmaz, M., Yolcu H., Bayram, B. 2012. Kelkit Florası Görücüye Çıktı. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DOKA)ve T.C. Kelkit Kaymakamlığı Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Kelkit, Gümüşhane.
  • Karakurt, E. Kelkit (Gümüşhane) İlçesinin Etnobotanik Özellikleri. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 174s, Isparta. Kelkitliler, 2013. Kelkit Web Portal,
  • http://www.kelkitliler.com/index.php(Erişim tarihi: 08.11.2013).
  • Kendir, G., Güvenç, A. 2010. Etnobotanik ve Türkiye’de Yapılmış Etnobotanik Çalışmalara Genel Bir Bakış. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 30(1), 49-80.
  • Malyer, H., Öz Aydın, S., Tümen, G., Er, S. 2004. Tekirdağ ve Çevresindeki Aktarlarda Satılan Bazı Bitkiler ve Tıbbi Kullanım Özellikleri. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7, 103- 112.
  • Özhatay, N. 2006. Türkiye’nin BTC Boru Hattı Boyunca Önemli Bitki Alanları. BTC Şirketi, İstanbul. Özhatay, N., Byfiel, A., Atay, S. 2005. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı. Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı, İstanbul.
  • Öztürk M, Özçelik H 1991. Useful Plants of East Anatolia. SISKAV. Semih Ofset ve Matbaacılık, Ankara. Polat, R., Çakılcıoğlu, U., Ertuğ, F., Satıl, F. 2012. An evaluation of ethnobotanical studies in Eastern Anatolia. Biodicon, 5(2), 23-40.
  • Selvi, S., Satıl, F., Polat, R., Çakılcıoğlu, U. 2012. Kazdağlarından (Balıkesir-Edremit) Toplanan ve Bölgedeki Aktarlarda Satılan Tıbbi Bitkiler Üzerine Bir Araştırma. Kazdağları III. Ulusal Sempozyumu, 24-26 Mayıs 2012, Edremit, Balıkesir, 505-513.
  • Shad, A. A., Shah, H.U., Bakth, J. 2013. Ethnobotanical essesment and nutritive potential of wild food plants. Journal of Animal and Plant Science, 23, 92-97.
  • The Plant List, 2014. The Plant List (The International Plant
  • Index). http://www.theplantlist.org/tpl
  • tarihi: 01.06.2014).
  • Names (Erişim Tübives, 2014. Türkiye Bitkileri Veritabanı Sistemi. http://www.turkherb.ibu.edu.tr/. (Erişim tarihi: 13.12.2013).
Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Tr
Bölüm TEMEL BİLİMLER
Yazarlar

Mustafa Korkmaz

Yayımlanma Tarihi 7 Ocak 2015
Yayımlandığı Sayı Yıl 2014 Cilt: 18 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Korkmaz, M. (2015). Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(3), 60-80. https://doi.org/10.19113/sdufbed.49314
AMA Korkmaz M. Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. SDÜ Fen Bil Enst Der. Ocak 2015;18(3):60-80. doi:10.19113/sdufbed.49314
Chicago Korkmaz, Mustafa. “Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 18, sy. 3 (Ocak 2015): 60-80. https://doi.org/10.19113/sdufbed.49314.
EndNote Korkmaz M (01 Ocak 2015) Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 18 3 60–80.
IEEE M. Korkmaz, “Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri”, SDÜ Fen Bil Enst Der, c. 18, sy. 3, ss. 60–80, 2015, doi: 10.19113/sdufbed.49314.
ISNAD Korkmaz, Mustafa. “Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 18/3 (Ocak 2015), 60-80. https://doi.org/10.19113/sdufbed.49314.
JAMA Korkmaz M. Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. SDÜ Fen Bil Enst Der. 2015;18:60–80.
MLA Korkmaz, Mustafa. “Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, c. 18, sy. 3, 2015, ss. 60-80, doi:10.19113/sdufbed.49314.
Vancouver Korkmaz M. Kelkit (Gümüşhane) Aktarlarında Satılan Tıbbi Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. SDÜ Fen Bil Enst Der. 2015;18(3):60-8.

e-ISSN: 1308-6529