Tarihi Yapılarda Kagir Yapı Malzemelerinin Koruma Uygulamalarında Kullanılabilecek Bir Yöntem Önerisi

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 3, 564 - 577, 30.12.2021

Zeynep Sena Karkaş , Seden Acun Özgünler

https://doi.org/10.19113/sdufenbed.884228

Cited By: 2

Öz

Türkiye’de, birçok farklı medeniyetin izlerini taşıyan tarihi yapıların ve anıtların cephelerinde kullanılan başta doğal taşlar olmak üzere kagir yapı malzemeleri, birçok faktöre bağlı olarak hızla bozulmaktadır. Tarihi yapıların kültürel miras değerinin sürdürülebilirliği için özgün kagir malzemenin yerinde korunması, özellikle eski taş işçiliğinin de artık yok olmaya başladığı düşünüldüğünde büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle, taşların bozulmalarını önleyerek bozulma süreçlerini yavaşlatmak ve bozulma derecelerini azaltmak için taş koruma çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalar sırasında yapılan taş sağlamlaştırma uygulamaları kapsamında sağlamlaştırıcı ve/veya su itici kimyasal uygulamalar geliştirilerek kagir yapı malzemelerine uygulanmaktadır. Bu çalışma sonucunda, Türkiye için yeni sayılan ve konuyla ilgili az çalışma bulunan bir alan olan sağlamlaştırıcı ve su itici kimyasal uygulamalara dikkat çekmek, bilgi birikimi arttırmak, belirli kalitede olmasını sağlamak için Türkiye’de de standartlaşması gerektiğini vurgulayarak bilinçli kullanım konusunda katkı koymak amaçlanmıştır. Tüm bu amaçlar doğrultusunda, dünyada taş sağlamlaştırma çalışmalarında kullanılan uluslararası standartlar ve şartnameler doğrultusunda tarihi yapılarda özgün kagir yapı malzemelerini koruma çalışmalarında (özellikle taş koruma çalışmalarında) kullanılabilecek bir yöntem önerisi geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Taş sağlamlaştırma, Taş koruma, sağlamlaştırıcı, su itici

A Method Suggestion That Can Be Used in Conservation of Masonry Materials in Historical Buildings

Öz

In Turkey, masonry building materials, especially natural stones used on the facades of historical buildings and monuments bearing the traces of many different civilizations, are rapidly deteriorating due to many factors. For the sustainability of historical buildings' cultural heritage value, preserving the original masonry material in situ is much more critical, especially since the old stonework is starting to disappear today. For this reason, stone conservation studies are carried out to slow down the deterioration processes and reduce the degree of deterioration by preventing further deterioration of the stones. During these studies, consolidant and/or water repellent chemical applications are developed within the scope of stone consolidation applications and applied to masonry building materials. As a result of this research, it is aimed to draw attention to consolidant and/or water-repellent chemical applications, which are few studies on the subject in Turkey, to increase knowledge. And then, it is aimed to emphasize the need for standardization in Turkey and contribute to the intended use of these irreversible chemical applications to have a certain quality. In line with these purposes, a method proposal has been developed that can be used to preserve original masonry building materials in historical buildings, especially in stone conservation studies, according to the international standards and specifications used in stone consolidation studies in the world.

Anahtar Kelimeler

Stone consolidation, Stone conservation, Consolidant, Water repellent

Kaynakça

• [1] Çorapçıoğlu, K., 1983. Doğal Taş Yapılarda Taş Ayrışmasının Nedenleri ve Maktralı Kalkerler Üzerinde Korumaya Yönelik Bir Araştırma. Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 24s, 33s, İstanbul.
• [2] Karkaş, Z.S., 2020. Tarihi Yapıların Cephelerinde Kullanılan Kagir Yapı Malzemelerinde Konservasyon Çalışmalarının İrdelenmesi ve Sistematik Bir Yöntem Önerisi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, 104-129s, 178-186s, İstanbul.
• [3] Onat Hattap, S., 2002. Doğal Taş Malzeme Koruyucuların Performans Ölçümünde Deneysel Metot Araştırması. Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 3-4s, İstanbul.
• [4] Ekim, Z.E., 2019. İmrahor Cami ve Restorasyon Öncesi Tespit Çalışması, Giresun Üniversitesi, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (20), 195s, 193- 214.
• [5] Croci, G., 1998. The Conservation and Structural Restoration of Architectural Heritage. Computational Mechanics Publications, WIT Press, USA, 41-43s, 92-94s.
• [6] Tabasso, M., & Simon, S., 2006. Testing methods and criteria for the selection/evaluation of products for the conservation of porous building materials. Studies in Conservation, 51, 67-82.
• [7] Bromblet, P., Mertz, J., Vergès-Belmin, V., 2002. Monumental: Revue scientifique et technique de la Sous-direction des monuments historiques. Consolidation et hydrofugation de la pierre, 201-243.
• [8] Siegesmund, S., Snethlage, R., 2011. 5th, 2014 edition. Stone in Architecture: Properties, Durability. Springer, Chapter 7, 415s.
• [9] Doehne, E., Price, C., 2010. Second Edition. Stone Conservation: An Overview of Current Research, Getty Conservation Institute, Los Angeles, USA, 51s.
• [10] Charola, A., 1995. Laboratory Tests and Evaluation of Proposed Masonry Treatments, APT Bulletin, Volume 26, No. 4, Preservation of Historic Masonry, 35-39.
• [11] Unified Facilities Guide Specifications (UFGS), 2017. Division 04 – Masonry, Section 04 03 00, Conservation Treatment For Period Masonry, USACE/ NAVFAC/ AFCEC/ NASA- UFGS, ABD, 10s, 42-43s.
• [12] ASTM C1722- 18, 2018. Repair and Restoration of Dimension Stone, American Standards Institute.
• [13] Güleç, A., 1997. Tarihi Yapılarda Koruma: Kimyasal Sağlamlaştırıclar ve Koruyucular, Yapı Dergisi Özel Ek 1, 17-22.
• [14] Acun Özgünler, S., 2007. Tarihi Yapılarda Kullanılan Volkanik Tüflerin Konservasyonu Üzerine Bir Araştırma : Od Taşı Örneği. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora tezi, 17s, İstanbul.
• [15] NORMAL 20/85, 1985. Interventi conservativi: Progettazione, esecuzione e valutazione preventiva, Istituto Centrale del Restauro, Rome.
• [16] ASTM E2167-01, 2008. Standard Guide for Selection and Use of Stone Consolidants, USA: American Standards Institute.
• [17] BS EN 16581, 2014. Conservation of Cultural Heritage- Surface protection for porous inorganic materials-Laboratory test methods for the evaluation of the performance of water repellent products, British Standards Institution.
• [18] UNI 10921, 2001.Beni Culturali-Materiali Lapidei Naturali ed Artificiali-Prodotti Idrorepellenti-Applicazione su Provini e Determinazione in Laboratorio delle Loro Caratteristiche.
• [19] BS EN 17114, 2018. Conservation of cultural heritage - Surface protection for porous inorganic materials - Technical and chemical data sheets of water repellent product, British Standards Institution.
• [20] TS EN 16581, 2015. Kültürel mirasın korunması - Gözenekli inorganik malzemeler için yüzey koruma - Su geçirmez ürünlerin performans değerlendirilmesi için laboratuar deney yöntemleri, Türk Standartları Enstitüsü.
• [21] TS EN 17114, 2018. Kültürel mirasın korunması - Yüzey koruması gözenekli inorganik malzemeler - Teknik ve kimyasal veriler yaprak su itici ürün, Türk Standartları Enstitüsü.
• [22] Princi, E., 2014. Handbook of Polymers in Stone Conservation, Diagnostic Approaches: Methods of Evaluation, 121-159, Shawbury, Smithers Rapra Technology Ltd., UK.
• [23] Menéndez, B, 2016. Non-Destructive Techniques Applied to Monumental Stone Conservation, IntechOpen, Chapter 8, 173-213.
• [24] Ekim, Z.E., 2019. İstanbul’daki Misyoner Hastanelerinden Geremia (Jeremia) Hastanesi ve Mimarisi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14 (2), 697s, 679- 698.
• [25] Acun Özgünler, S., Arıoğlu, N., 2006. A Method Concerning The Preservation And Restoration Works Of The Stones Used In Historical Buildings, Architectural Science Review, Volume 49.2, 1-12.
• [26] Svahn, H., 2006. Non-Destructive Field Tests in Stone Conservation, Field and Laboratory Tests, Riksantikvarieämbetet, Swedish National Testing and Research Institute, Sweeden.
• [27] BS EN 16085, 2012. Conservation of Cultural property. Methodology for sampling from materials of cultural property. General rules, British Standards Institution.
• [28] Tabasso, M., 1993. Materials for Stone Conservation. UNESCO, Congrès International sur la Conservation de la Pierre et Autres Matériaux , 54-58s, Paris.
• [29] SWRI, 1994. Clear Water Repellents for Above Grade Masonry and Horizontal Concrete Treatments, Kansas City, Waterproofing and Restoration Institute, ABD.
• [30] Kumar, R., & Ginell, W., 1997. A New Technique for Determining the Depth of Penetration of Consolidants into Limestone Using Iodine Vapor, Journal of the American Institute for Conservation 36, 143-150.
• [31] Fassina, V., Arbizzani, R., Botteghi, C., Matteoli, U., Passaglia, E., Aglietto, M., 1994. Stone Monuments, Methodologies for the Analysis of Weathering and Conservation. Proceedings of the 3rd International Symposium on the Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin, 911s, Venice, Italy.
• [32] Scherer, G., & Wheeler, G., 2009. Silicate Consolidants for Stone. Key Engineering Materials 391, 1–25.
• [33] Becerra, J., Zaderenko, A.P., Ortiz, P., 2019. Basic Protocol for On-Site Testing Consolidant Nanoparticles on Stone Cultural Heritage, Heritage, Volume 2, Issue 4, 2712-2724.