TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ'NİN KURULUŞ TARİHİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, , 867 - 900, 31.12.2022

Cengizhan Kırnık

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1189385

Öz

Devletin üç unsuru vardır. Bunlar; ülke, halk ve egemenliktir. Bir devletin kurulmuş sayılabilmesi için de bu üç unsurun aynı anda, bir arada bulunması gerekmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş aşamasında bu üç unsurun bir arada bulunduğu zaman dilimi biraz karmaşıktır. Çünkü Türkiye Devleti kuruluş sürecinde topraklarını düşman işgalinden kurtarma çabasındaydı. Ayrıca Osmanlı Devleti’nin halefi olması sebebiyle Türkiye Devleti’nin Osmanlı’dan ayrılışında farklı iddialar ortaya atılmıştır. Yapılan bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 29 Ekim 1923’ten önce kurulduğu iddiası, Millî Mücadele sürecinde yeni Türk devletinin kuruluş süreciyle birlikte adım adım incelenerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Devleti, Kuruluş, Millî Mücadele, Teşkilat-ı Esasiye

AN EVALUATION ON THE FOUNDATION OF THE STATE OF THE REPUBLIC OF TURKEY

Öz

The state has three elements. These; country, people and sovereignty. In order for a state to be considered established, these three elements must coexist at the same time. The time period in which these three elements coexisted during the founding of the Turkish Republic is somewhat complicated. Because the Turkish State was trying to save its lands from enemy occupation during the establishment process. In addition, due to the successor of the Ottoman State, different claims have been put forward in the separation of the Turkish State from the Ottoman Empire. In this study, the claim that the State of the Republic of Turkey was founded before October 29, 1923, was evaluated by examining step by step with the establishment process of the new Turkish state during the National Struggle.

Kaynakça

• AKIN, Rıdvan, TBMM Devleti (1920-1923): Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• AKSAR, Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• AKŞİN, Sina, Jön Türkler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, C. 3, ss. 832-843.
• AKŞİN, Sina, Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 1997.
• AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele: Mutlakıyete Dönüş 1918-1919, Kültür Yayınları, İstanbul, 2004, C. 1.
• AKYILMAZ, Gül, Osmanlı Devletinde Egemenlik Kavramının Gelişimi, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (SÜHFD), C. 7, S. 1-2, ss. 129-159.
• ALDIKAÇTI, Orhan, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1982.
• ALPKAYA, Faruk, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923-1924), İletişim Yayınları, İstanbul, 2021.
• ARSAL, Sadri Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, Türk Tarihi Kurumu Yayınları, Ankara, 2020.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Söylev (Nutuk), haz. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1981, C. 3.
• ATEŞ, Toktamış, Milli Mücadele’de Ordu, Savaşlar ve Cepheler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, C. 5, ss. 1168-1175.
• AYDIN, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• BALTACI, Cahid, İslam Medeniyeti Tarihi, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010.
• BARDAKÇI, Murat, Yıkılış ve Kuruluş, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Belgeleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
• BAŞGİL, Ali Fuad, Devletin Ülke Unsuru, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1947.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, C. III, K. IV.
• BERİŞ, Hamit Emrah, Egemenlik Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2008, C. 63, S. 1, ss. 55-80.
• BOZKURT, Enver – KÜTÜKÇÜ, Mehmet Akif - POYRAZ, Yasin, Devletler Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• CİN, Halil – AKYILMAZ, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya, 2021.
• ÇOKER, Fahri, Milli Mücadele’de Hukuk Düzeni, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, C. 5, ss. 1193-1195.
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ DEVLET ARŞİVLERİ BAŞKANLIĞI OSMANLI ARŞİVİ
• DOĞAN, İlyas, Devletler Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• DÜSTUR, 3. TERTİP, CİLT 1 , 3 , 5.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2019.
• ERASLAN, Cezmi, Mudanya Mütarekesi, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Ankara, 2020, ss. 355-356.
• GOLOĞLU, Mahmut, 1920 Üçüncü Meşrutiyet: Birinci Büyük Millet Meclisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2021.
• GOLOĞLU, Mahmut, 1921-1922 Cumhuriyete Doğru, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2021.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyib, Millî Mücadele Başlarken: Mondros Mütarekesinden Sivas Kongresine, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1959.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2021.
• GÜNEŞ, İhsan, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1997.
• GÜNEŞ, İhsan, Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri (1919-1935), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017.
• GÜNEŞ, İhsan, Teşkilati Esasiye Kanunu’nun (1921 Anayasası’nın) Yapılış Süreci, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020, C. 20, S. 2, ss. 233-256.
• GÜNEŞ, İhsan “Başkomutanlık Kanunu (5 Ağustos 1921)”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/baskomutanlik-kanunu-5-agustos-1921/, (11.08.2021).
• İNALCIK, Halil, Osmanlı Padişahı, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1958, C. 13, S. 4, ss. 68-79.
• İNALCIK, Halil, Devlet-i Aliyye -I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2020.
• KABOĞLU, İbrahim Özden, Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1998.
• KAPANİ, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2013.
• KARAL, Enver Ziya, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi, TTK Yayınları, Ankara, 1999, C. IX.
• KİLİ, Suna – GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref, Türk Anayasa Metinleri “Senedi İttifaktan Günümüze”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1985.
• KONAN, Belkıs, 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Layihası, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2022, C. 71, S. 1, s. 437-476.
• KUBALI, Hüseyin Nail, Türk Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, Tan Matbaası, İstanbul, 1960.
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• ÖZCAN, Azmi, Hilafet, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 1998, C. 17, ss. 546-553.
• ÖZKAN, Abdullah (haz.), A’dan Z’ye Kurtuluş Savaşı ve Atatürk Dönemi, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2005, C. 1.
• ÖZKAN, Abdullah (haz.), A’dan Z’ye Kurtuluş Savaşı ve Atatürk Dönemi, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2005, C. 2.
• ÖZKAN, Abdullah (haz.), A’dan Z’ye Kurtuluş Savaşı ve Atatürk Dönemi, Boyut Yayıncılık, İstanbul, 2005, C. 3.
• PARLA, Taha, Türkiye’de Anayasalar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• SHAW, Malcolm, Uluslararası Hukuk, çev. İbrahim Kaya, Yücel Acer, Turgut Demirtepe, G. Engin Şimşek, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), Ankara, 2018.
• SHAW, Stanford Jay – SHAW, Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, çev. Mehmet Harmancı, E Yayınları, İstanbul, 2017, C. 2.
• SOYSAL, Murat, Türkiye’de İktidarın Sınırlandırılması, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2020.
• SOYSAL, Mümtaz – SAĞLAM, Fazıl, Türkiye'de Anayasalar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, C. 1.
• SUR, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Basım, Yayım Dağıtım, İstanbul, 2020.
• ŞAHİN, Adil, Siyasal Düşünceler Tarihinde “Sınırlı Devlet” Fikrinin Kadimliği ya da Genel Kamu Hukuku Bağlamında İnsan, Özgürlük ve Devlet İktidarı Algısında Evrilme, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (GÜHFD), 2011, C. 15, S. 3, ss. 311-362.
• TANİLİ, Server, Anayasalar ve Siyasal Belgeler, Cem Yayınevi, İstanbul, 1976.
• TANİLLİ, Server, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, Cem Yayınevi, İstanbul, 1993.
• TANÖR, Bülent, Millî Mücadele’de Kongreler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, C. 4, ss. 1137-1150.
• TANÖR, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016.
• TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2018.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar – IV, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1974.
• TUNAYA, Tarık, Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler: İttihat ve Terakki; Bir Çağın Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1989, C. III.
• TÜRE, Fatih, Türkiye’de Siyasal Egemenlik Kavramının Gelişimi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Tarihsel Süreç, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2005, C. 3, S. 4.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDELERİ
• UZUNÇARŞILI, İsmail, Hakkı, 1908 Yılında İkinci Meşrutiyetin Ne Suretle İlan Edildiğine Dair Vesikalar, Belleten, 1856, C. XX, S. 77-80, ss. 103-174.
• ÜÇOK, Coşkun – MUMCU, Ahmet – BOZKURT, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım, Kamu Hukukuna Giriş, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1973.