Silahlandırılmış Yapay Zekâ Otonom Silah Sistemleri ve Uluslararası Hukuk

Yıl 2024, , 887 - 894, 29.06.2024

Mevlüde Poyraz

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1459877

Öz

Kitabın yazarı Dr. Adem Özer, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümünde öğretim görevlisi olarak görevine devam etmektedir. 2022 yılında Adalet Yayınevi tarafından birinci baskısı gerçekleştirilen, 381 sayfadan oluşan kitabın özü, esasında yazarın, Gazi Üniversitesi Doktora Programı kapsamında, Prof. Dr. Fatma Taşdemir danışmanlığında oluşturulan “Uluslararası İnsancıl Hukuk (jus in bello) Açısından Otonom Silah Sistemleri” adlı doktora tezinden esinlenilerek oluşturulmuştur. Yazarın bu konuda, yazdığı bu kitap dışında, makaleleri ve bildirileri de mevcuttur. Kitabın esin kaynağı olan doktora teziyle Özer, Karadeniz Teknik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, 2023 Yılı En İyi Doktora Tezi Ödülünü almıştır.
Kitabın temel amacı, gelecekte silahlı çatışmalarda kullanılması muhtemel olan otonom silah sistemlerinin, uluslararası hukuk açısından yaratacağı sorunları, uluslararası insancıl hukuk, uluslararası insan hakları hukuku ve hesap verebilirlik temelinde uluslararası ceza hukuku çerçevesinde değerlendirmektir. Literatürdeki farklı çalışmalar, uluslararası anlaşmalar, uluslararası teamül hukuku, uluslararası hukukun genel ilkeleri, mahkeme kararları, sivil toplum kuruluşlarının raporları göz önüne alınarak mukayese yöntemiyle değerlendirilerek oluşturulan çalışmada Özer, kitabını, anlama öğretisi olarak tanımlanabilecek, “yorumsamacı yaklaşım” ile ele aldığını belirtmektedir. Aktardığı bilgileri tablolar ve şekiller ile de desteklemiştir. Çok çeşitli ve sayıca oldukça fazla kaynağa yer veren yazarın kaynakçasını; uluslararası hukuk alanında yazılmış bir kitap olmasından dolayı çoğunlukla yabancı kaynaklar oluşturmuştur. Ele aldığı konuları, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, İşkenceye Karşı Sözleşme, Belirli Konvansiyonel Silahlar Sözleşmesi, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi, Cenevre Sözleşmesi gibi sözleşmelerin maddeleriyle dayanak oluşturmuş; Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi, Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi gibi mahkeme kararlarıyla da desteklemiştir. Kitabın muhataplarının uluslararası hukuk ile etkileşim içerisinde olan kişiler olduğu düşünüldüğünde, dilinin anlaşılır olduğu ve her türlü görüş karşılaştırmasıyla okuyucunun zihninde de bir düşünce oluşturacağı söylenebilir. Kitap konusu itibariyle üstün teknolojiyle oluşturulan muhtemel bir sistemi ele aldığından okuyucunun düşünme yetisini zorlayan, zihinsel etkinliklerle anlamlandırabileceği bir alan oluşturmaktadır. Özer de konunun başlangıçta düşünce dünyasını tarumar ettiğini, anlamlı insan kontrolünün olmadığı böyle bir sistemin var olabileceğinin mümkün gelmediğini ancak teknolojik gelişmeler ışığında geliştirilebileceklerini kabul ettiğini belirtmiştir. Söz konusu eser, alanında yazılmış nadir eserlerden olması ve muhtemel gelecekte yüzleşeceğimiz/yüzleşmek zorunda kalacağımız sorunlara işaret ettiğinden büyük önem atfedilecek bir eserdir.

Anahtar Kelimeler

otonom silah sistemleri, insancıl hukuk, insan hakları hukuku, sorumluluk, yapay zeka