Kamu Tüzel Kişisi ve Kamuya Yararlı Kurum Ayrımı

Yıl 2024, , 375 - 419, 29.06.2024

Ömer Yıldırım

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1480580

Öz

Makalede bir tüzel kişinin kamu tüzel kişisi olup olmadığını belirlemede kullanılan ölçütler çerçevesinde kamuya yararlı kurumların tüzel kişiliğinin ve tabi olduğu hukukun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Ayrımda kuruluş, kamu gücü, kamu hizmeti ve kamu yararı gibi temel ölçütlerin yanı sıra kamu tüzel kişiliğine ilişkin diğer ölçütlere de yer verilmiştir. Çalışmada kamuya yararlı kurum kavramı kamuya yararlı dernekleri ve kamuya yararlı vakıfları kapsayacak şekilde kullanılmıştır. Kamuya yararlı kurumların birer sui generis (nevi şahsına münhasır) tüzel kişi olup kısmen de olsa idare hukukuna tabi olduğu ve tamamının benzer niteliklere sahip olmayıp alelade kamuya yararlı kurumlar ve kamu dernek ve vakıfları olarak ayrıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tüzel kişilik, kamu tüzel kişiliği ölçütleri, kamuya yararlı kurum, kamuya yararlı dernek, kamuya yararlı vakıf

Teşekkür

Bu makale, yazarın Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Kamu Hukuku Doktora Programı’nı tamamlamak için hazırlanan ve TÜBİTAK 2214-A Yurtdışı Doktora Sırası Araştırma Burs Programı tarafından desteklenen doktora çalışmasına dayanmaktadır. Destekleri için TÜBİTAK’a teşekkürler.

The Distinction Between a Public Legal Entity and a Public Benefit Organisation (PBO)

Öz

This article aims to explore the legal status of public benefit organisations and the law governing them within the criteria used to determine whether a legal entity is a public legal entity. In addition to the essential criteria such as establishment, public power, public service, and public interest, other criteria related to public legal entities are also included in the distinction. In this study, "public benefit organisation" refers to public benefit associations and public benefit foundations. The study concludes that public benefit organisations are sui generis (unique) legal entities and are partly subject to administrative law. Not all public benefit organisations share the same characteristics, and they can be divided into two groups: ordinary public benefit organisations and public associations and foundations.

Anahtar Kelimeler

Legal Entity, Public Legal Entity Criteria, Public Benefit Organisation, Public Benefit Association, Public Benefit Foundation

Kaynakça

• Akbulut E, Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi (Beta Basım 2013)
• Akıllıoğlu T, ‘Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler’ (1988) 9 İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 11
• Akyıldız A, ‘İmparatorluktan Günümüze Türk Vakıf Hukuku Gelişmelerine Kamusal Bakış’ in Mehmet Ünal ve diğerleri (eds), Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan (Seçkin Yayıncılık 2009)
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (16. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2023)
• Anadolu FK, ‘Danıştay’ca Hangi Dernekler Kamuya Yararlıdır’ [1977] Türk İdare Dergisi 56
• Atasayan MG, Kamu Hizmetlerinin Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi (On İki Levha Yayıncılık 2012)
• Atay EE, ‘İdare Hukukuna İlişkin Temel Tespitler ve Bu Hukuk Dalının Belli Başlı Özellikleri’ (2007) 11 Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 503
• ——, Hukuk Başlangıcı (6. Baskı, Gazi Kitabevi 2018)
• ——, İdare Hukuku (7. Baskı, Turhan Kitabevi 2021)
• Avrupa Komisyonu, ‘2022 Türkiye Raporu’ (2022) SWD(2022) 333 final
• ——, ‘2023 Türkiye Raporu’ (2023) SWD(2023) 696 final
• Aydın V, ‘Vakıf Yükseköğretim Kurumlarının Hukuki Statüsü’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2001)
• Bağrıaçık A, ‘Kamu Hizmetinin Uyarlama İlkesi Üzerine Bir Değerlendirme’ (2018) 26 Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 155
• Barr W and Picton J, Pearce & Stevens’ Trusts and Equitable Obligations (8th edn, Oxford University Press 2022)
• Çağlayan R, ‘Hukukumuzda Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı ve Kıstasları’ [2016] Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 373
• ——, İdare Hukuku Dersleri (11. Baskı, Adalet Yayınevi 2023)
• Çakmak M, İdare Hukukunda Kuramsal Olarak Kamu Yararı (Seçkin Yayıncılık 2013)
• Chan K, The Public-Private Nature of Charity Law (Bloomsbury 2016)
• Derbil S, ‘Kamu Hizmeti Nedir?’ (1950) 7 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 28
• Devlet Denetleme Kurulu, ‘Kamuya Yararlı Dernek Statüsünün İrdelenmesi Ile Kamuya Yararlı Derneklerle İlgili Yürütülen İş ve İşlemlerin Değerlendirilmesi’ (2010) Araştırma ve İnceleme Raporu 2010/1
• Doğanay İ, ‘Devlet Demiryolları İşletme Genel Müdürlüğü Ceza Kanununun 483 Ncü Maddesinden Faydalanabilir Mi?’ (1947) 38 Adalet Dergisi 954
• Duran L, İdare Hukuku Ders Notları (Fakülteler Matbaası 1982)
• Erkut C, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği (Danıştay Yayınları 1990)
• ——, Kamu Kudreti Ayrıcalıkları ve Tutuk Adalet Anlayışı (Yenilik Basımevi 2004)
• Flathman RE, The Public Interest: An Essay Concerning the Normative Discourse of Politics (John Wiley & Sons 1966)
• Gelir İdaresi Başkanlığı, ‘Derneklerin Vergilendirilmesi Rehberi’ <www.gib.gov.tr> Erişim Tarihi 15 Şubat 2023
• Göçgün M, İdari İşlemin Konu Unsuru (On İki Levha Yayıncılık 2017)
• Gözler K, İdare Hukuku, Cilt 1 (3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım 2019)
• ——, İdare Hukuku, Cilt 2 (3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım 2019)
• Gözübüyük AŞ ve Tan T, İdare Hukuku, Cilt 1 (13. Baskı, Turhan Kitabevi 2019)
• Gülan A, ‘Kamu Hizmeti ve Görülüş Usulleri’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 1987)
• ——, ‘Conseil d’Etat’nın Kamu Yararı Kavramına Yaklaşımı’ (Danıştay Yayınları 2000)
• Gündüz FE, ‘Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Vesayet’ (2015) 20 Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 63
• Gür NT, İdarenin Özendirme ve Destekleme Faaliyeti (On İki Levha Yayıncılık 2019)
• Hatemi H, Medeni Hukuk Tüzel Kişileri, Cilt 1 (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1979)
• ——, Kişiler Hukuku (8. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2020)
• İnanç M, Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin İdari İşlemleri (On İki Levha Yayıncılık 2018)
• İsbir KB, Kamu Tüzel Kişiliği (Turhan Kitabevi 2017)
• İzci B, Meccanilik İlkesi ve Türkiye’de Kamu Hizmetinden Yararlanandan Karşılık Alınmasının Meşruiyeti (On İki Levha Yayıncılık 2021)
• Kalabalık H, İdare Hukuku Dersleri, Cilt 1 (5. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019)
• Karayalçın Y, Kamuya Faydalı Müesseseler (Başbakanlık Devlet Matbaası 1946)
• Kaulbach A-M, ‘Alman Medenî Kanunu’nda Tipe Bağlılık?’ (2014) 2 Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 151
• Kaya C, ‘İdari Vesayet Makamının “Onay” İşleminin Hukuki Niteliği ve Sonuçları’ (2011) 6 Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 143
• ——, Kamu Yararı Kavramına Danıştay’ın Bakışı (On İki Levha Yayıncılık 2011)
• Keleş R, ‘Kamu Yararı Üzerine’ in Betül Çotuksöken ve Doğan Özlem (eds), Bedia Akarsu Armağanı (İnkılâp Kitabevi 2000)
• Keskin B, Kamu Hizmetinin Görülmesine İlişkin Sözleşmelerde Uluslararası Tahkim (2. Baskı, Adalet Yayınevi 2019)
• ——, Sözleşmeli Personel (2. Baskı, Adalet Yayınevi 2019)
• Keskin Z, Kamu Hizmetinde Eşitlik İlkesi (On İki Levha Yayıncılık 2015)
• Kuntoğlu ÖF, ‘Kamu Tüzel Kişiliği’ (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi 2011)
• McBride J, ‘The Legal Space for Non-Governmental Organisations in Europe’ (Expert Council on NGO Law, Council of Europe 2021)
• Morris D, ‘Too Private to Be Charitable: Difficulties in Drawing the Line in Charity Law’, Charity Law (Routledge 2022)
• Onar SS, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt 2 (3. Baskı, İsmail Akgün Matbaası 1966)
• Örücü E, Taşınmaz Mülkiyetine Bir Kamu Hukuku Yaklaşımı (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1976)
• Özay İH, Günışığında Yönetim (Filiz Kitabevi 2004)
• Saymen FH, Medeni Hukukumuzda Hükmi Şahıslar (Üniversite Kitabevi 1944)
• Serozan R, Tüzel Kişiler Özellikle: Dernekler ve Vakıflar (2. Baskı, Filiz Kitabevi 1994)
• Sigafoos J, ‘When Should Charities Be Allowed to Discriminate?’ in John Picton and Jennifer Sigafoos (eds), Debates in Charity Law (Hart Publishing 2020)
• Synge M, The ‘new’ Public Benefit Requirement: Making Sense of Charity Law? (Hart 2015)
• Tokgöz H, İstisnai Memuriyet (Seçkin Yayıncılık 2016)
• TÜSEV ve ICNL, ‘Kamu Yararı Statüsü Yuvarlak Masa Toplantısı’ (2005)
• Uçar İ, ‘İdare Hukukunda Kamu Gücü Ayrıcalığı Kavramı ve Bir Kamu Gücü Ayrıcalığı Olarak Hukuka Uygunluk Karinesi’ (2016) 20 Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 331
• Ulusoy A, Türk İdare Hukuku (6. Baskı, Yetkin Yayınları 2023)
• Waline M, ‘Törel Kişilik Kuramı’ (1943) 2 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 306
• Yaşar HN, İdare Hukuku (2. Baskı, Der Yayınları 2014)
• Yıldırım M, İdari Faaliyetlerin Görülüşüne Katılan Özel Hukuk Kişilerinin İdari İşlem Yapabilirliği Sorunu (On İki Levha Yayıncılık 2019)
• Yıldız H, İdarenin Re’sen İcra Yetkisi (Seçkin Yayıncılık 2019)
• Yılmaz D, İdari İşlemin İcrailik Özelliği (Astana Yayınları 2014)