ANAYASAL DEMOKRASİ İÇİNDE ANAYASA MAHKEMESİNİN KONUMU

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 1, 89 - 130, 05.08.2016

Yüksel Metin

Öz

Bu çalışmada, anayasal demokrasi içinde anayasa mahkemesinin konumu incelenmektedir. Bu bağlamda ilk olarak anayasal demokrasi ve anayasa yargısı arasındaki ilişkiye, anayasa yargısının önemine, anayasa yargısının meşruiyetine, anayasa mahkemesi ve siyaset ilişkisine değinilmektedir. Daha sonra anayasal demokrasi içinde Türk Anayasa Mahkemesinin konumuna ilişkin bazı tespitlerde bulunulmuştur. Makalede Türk Anayasa Mahkemesinin yarım asırlık geçmişi dikkate alındığında, hukuk devletinin yerleşmesinde ve iktidarların keyfi tutumunun önlenmesinde son derece önemli bir rol oynadığı, ancak Mahkemenin bazı durumlarda yetkilerini yanlış kullandığı, bazı konularda da anayasal yetkilerini açıkça aştığı, devletçi ve ideolojik bir yargısal aktivizm sergilediği sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Anayasal Demokrasi, Anayasa Yargısı, Anayasa Yargısının Meşruiyeti, Anayasa Mahkemesi ve Siyaset, Yargısal Aktivizm, Türk Anayasa Mahkemesi

THE POSITION OF THE CONSTUTIONAL COURT IN THE CONSTITUTIONAL DEMOCRACY

Öz

In this study, the position of constitutional court in a constitutional democracy is analyzed. Within this context, firstly the relationship between constitutional democracy and constitutional jurisdiction, the importance, the legitimacy of the constitutional jurisdiction, the relationship between constitutional court and politics are discussed. Then, some observations are made on the position of in a constitutional democracy. In the article, it is concluded that considering the half-century history of Constitutional Court of Turkey, the Court has taken an important role in the settlement of the rule of law and the prevention of arbitrary attitude of governments, however in some cases, the Court incorrectly used its powers, in some aspects clearly exceeds the constitutional powers and exhibited an ideological and statist judicial activism

Anahtar Kelimeler

Constitutional Democracy, Constitutional Jurisdiction, the Legitimacy of Constitutional Jurisdiction. Constitutional Court and Politics, Judicial Activism, Constitutional Court of Turkey

Kaynakça

• ANAYURT Ömer, “Türk Hukukunda Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi: Ulusal Demokrasinin Strasbourg Demokrasisi Karşısında Hükmen Yenilgisi”, Liberal Düşünce, Sayı 23, Yaz 2001, s. 22-27.
• ANAYURT Ömer, “Avrupa Birliği Ülkelerinde Anayasa Mahkemelerinin Kompozisyonuna İlişkin Tartışmalar”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIII, Y. 2009, S. 1- 2, s. 117-160.
• ARSLAN Zühtü, “Gerekçeli ‘367 Kararı’nın Düşündürdükleri”, Zaman, 28 Haziran 2007.
• ARSLAN Zühtü, Anayasa Teorisi, Seçkin Yayınları, Ankara 2005. ATAR Yavuz, “Anayasayı Mahkemeden Kurtarmak”, Star Gazetesi, 23 Haziran 2008.
• ATAR Yavuz, “Türkiye’nin Hukuk Devleti Sorunu: Hukukun Evrensel Üstünlüğüne Karşı Devletin Anayasal Üstünlüğü”, Liberal Düşünce, Sayı 24, Güz 2001, s. 166-184.
• BATUM Süheyl, “Cumhurbaşkanlığı Seçiminde Yeni Boyut”, Vatan, 27 Aralık 2006.
• BLECKMANN Albert, “Der Vertrag über die Europaeische Union”, JöR, 36 (1987).
• BRYDE Brun-Otto, “Der Beitrag des Bundesverfassungsgerichts zur Demokratisierung der Bundesrepublik”, in: Robert Chr. van Ooyen und Martin H. W. Möllers (Hrsg.), Das Bundesverfassungsgericht im politischen System, Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden 2006.
• CALLIESS Christian, Rechtsstaat und Wirtschaftsfreiheit vor den Herausforderungen des Staatsziels Umweltschutz (Art. 20a GG), Göttinger Online-Beiträge zum Europarecht, Nr. 9, Göttingen 2004.
• CAN Osman, “Cumhurbaşkanlığı Seçimi”, Radikal, 31 Aralık 2006. CAN Osman, Demokratikleşme Serüveninde Anayasa ve Siyasi Partilerin Kapatılması, Seçkin Yayınları, Ankara 2005.
• ÇOBAN Ali Rıza, “Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanlığı Seçimine İlişkin Kararının Anayasal Demokrasi Açısından Değerlendirilmesi”, Terazi, Sayı 13, Eylül 2007, s. 21-29.
• ERDOĞAN Mustafa, “’367’ Fanteziden Başka Bir Şey Değil”, Zaman, 27 Nisan 2007.
• ERDOĞAN Mustafa, “Anayasa Mahkemesi ve Siyaset”, Star Gazetesi, 10 Mayıs 2007.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukukuna Giriş, 2. Baskı, Adres Yayınları, Ankara 2004.
• ERGÜL Ozan, Yeni Kurumsalcı Yaklaşımla Türk Anayasa Mahkemesi ve Demokrasi, Adalet Yayınevi, Ankara 2007
• EROĞUL Cem, “2007 Cumhurbaşkanı Seçimi Bunalımından Çıkarılabilecek Dersler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 62, Sayı 3, Yıl 2007, s. 167-181.
• GÖNENÇ Levent, “Cumhurbaşkanı Seçiminin Anayasal Boyutu”, http://www.yasayananayasa. ankara.edu.tr/docs/analizler/cumhurbaskani_secimi.pdf (erişim tarihi: 10.01.2008).
• GÖZLER Kemal, “Hukukun Siyasetle İmtihanı: Kim Sınıfta Kaldı?", Türkiye Günlüğü, Sayı 89, Yaz 2007, s. 5-16.
• GÖZTEPE Ece, “Sevilmeyen Anayasayı Kim Korumak İster?”, Birikim, Sayı 218, Yıl 2007, s. 69-84.
• HAKYEMEZ Yusuf Şevki, Militan Demokrasi Anlayışı ve 1982 Anayasası, Seçkin Yayınları, Ankara 2000.
• Hendler Reinhard, Staatsorganisationsrecht, 2. Auflage, Boorbeg 2003.
• HESSE Konrad, Grundzüge des Verfassungsrechts der Bundesrepublik Deutschland, 20. Auflage, C. F. Müller Verlag, Heidelberg 1995.
• HOFMANN Rainer, “Rechtsstaatsprinzip und Eurpaeisches Gemeinschaftsrecht”, in: R. Hofmann/J. Marko/ F. Merli/E. Wiederin (Hrsg.), Rechtsstaatlichkeit in Europa, C. F. Müler Verlag, Heidelberg 1996, s. 321-336.
• KANADOĞLU Sabih, “AKP Tek Başına Seçemez”, Cumhuriyet, 26 Aralık 2006.
• KATZ Alfred, Staatsrecht, 9. Auflage, C. F. Müler Verlag, Heidelberg 1989. KAU Marcel, United States Supreme Court und Bundesverfassungsgericht, Springer Verlag, Berlin 2007.
• KILIÇ Haşim, Anayasa Mahkemesi’nin 47. Kuruluş Yılı Töreni Açış Konuşması, 24 Nisan 2009, http://www.anayasa.gov.tr/ general/haberdetaylar.asp?contID=678
• KILINÇ Bahadır, “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği”, Anayasa Yargısı, 25 (2008), s. 19-59.
• KNEIP Sascha, Mehr Demokratie durch weniger Politik? Verfassungsgerichte als Akteure instutionalisierter Entpolitisierung, Osnabrück 2008.
• Landfried Christine, “Die Wahl der Bundesverfassungsrichter und ihre Folgen für die Legitimität der Verfassungsgerichtsbarkeit”, in: Robert Chr. van Ooyen/Martin H. W. Möllers (Hrsg.), Das Bundesverfassungsgericht im politischen System, VS Verlag, Wiesbaden 2006, s. 229-241.
• ÖDEN Merih, Türk Anayasa Hukukunda Siyasi Partilerin Anayasaya Aykırı Eylemleri Nedeniyle Kapatılmaları, Yetkin Yayınları, Ankara 2003.
• ÖZBUDUN Ergun, “Anayasa Değişikliklerinin Yargısal Denetimi”, Zaman, 8 Mayıs 2008. ÖZBUDUN Ergun, “Anayasa Yargısı ve Demokratik Meşruluk Sorunu”, Ozan Ergül (edt.), Demokrasi ve Yargı, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara 2005, s. 336-351.
• ÖZBUDUN Ergun, “Cumhurbaşkanı Seçimi ve Anayasa”, Zaman, 17 Ocak 2007.
• ÖZBUDUN Ergun, “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62-3, s. 257-268.
• ÖZBUDUN Ergun, Türkiye’nin Anayasa Krizi, Liberte Yayınları, Ankara 2009.
• ÖZDEK Yasemin, “Halkın Emek Partisi’nin Kapatılmasına ilişkin Anayasa Mahkemesi Kararı Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 26, Sayı 3, 1993, s. 169-216.
• PARLA Taha, Türk Sorunu Üstüne Yazılar 1998-2007, Ürün Yayınları, İstanbul 2007.
• SAĞLAM Fazıl, in: Cumhuriyet ve Cumhurbaşkanlığı, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2007.
• SAĞLAM Fazıl, Siyasal Partiler Hukukunun Güncel Sorunları, Beta Yayınları, İstanbul 1999.
• SAJO Andres, Limiting Government, Central European University Pres, Budapest 1999.
• SANCAR Mithat, “Sosyalist Parti’nin Kapatılması Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 25, Sayı 4, 1992, s. 165-179.
• SCHUPPERT Gunnar Folke, Funktionell-rechtliche Grenzen der Verfassungsinterpretation, Athenäum 1980.
• SMEND Rudolf, Staatsrechtliche Abhandlungen, 3. Auflage, 1994.
• STEIN Ekkehart, “Methoden der Verfassungsinterpretation und der Verfassungskonkretisierung”, Richard Bäumlin/Axel Azzola (Hrsg.), (Alternativ-) Kommentar zum Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland, Bd. 1, 2. Auflage, Hermann Luchterhand Verlag, Neuwied 1989.
• THIEME Juliane, “Das Bundesverfassungsgericht im internationalen Vergleich - Vergleich mit dem US-Supreme Court”, in: Winfried Kluth (Hrsg.), Das Bundesverfassungsgericht als Machtfaktor im gewaltenteilenden System des Grundgesetzes, Halle 2000, s. 37-74.
• TURHAN Mehmet, “Anayasa Yargısının Demokratik Hukuk Devletindeki İşlevi ve Meşruluğu”, in: Anayasa Yargısı İncelemeleri 1 (Edt. Mehmet Turhan, Hikmet Tülen), Ankara 2006, s. 41-69.
• TURHAN Mehmet, “Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 62, Sayı 3, Yıl 2007, s. 379-404. TURHAN Mehmet, “Değişen Egemenlik Anlayışının Hak ve Özgürlüklerin Korunmasına Etkileri ve Türk Anayasa
• Mahkemesi”, Anayasa Yargısı, Sayı 20, Ankara 2003, s. 215- 248. WAHL Rainer, “Elemente der Verfassungsstaatlichkeit”, JuS, Heft 11, 2001, S. 1041-1048.
• WIESER Bernd, Vergleichendes Verfassungsrecht, Springer Verlag, Wien 2005
• YÜZBAŞIOĞLU Necmi, in: Cumhuriyet ve Cumhurbaşkanlığı, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2007