RIZA, ÜSTÜN NİTELİKTE ÖZEL VE KAMUSAL YARAR BAĞLAMINDA HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 305 - 333, 02.01.2020

Merve Ayşegül Kulular Ibrahım

Öz

Hukukun yasakladığı bir fiil yahut davranışta bulunmak şeklinde
tanımlanan hukuka aykırılık, kanunun öngördüğü şartların yerine gelmesi halinde
belirli durumlarda ortadan kalkabilmektedir. Bunlardan başlıcaları zarar görenin rıza
göstermesi, kamu güvenliği ve üstün nitelikte özel veya kamusal yarardır. Diğer
hukuka aykırılığı ortadan kaldıran hallerle birlikte sayılan rıza unsuru incelendiğinde
hukuka aykırılığın ortadan kalkıp kalkmayacağının tartışıldığı çeşitli durumlarla
karşılaşılmaktadır. Rızanın nasıl verildiği yahut rızayı kimin verdiği burada önem arz
etmektedir. Ayrıca diğer durumlardan olan üstün nitelikte yarar da özellikle kamusal
yarar ile özel hayatın gizliliğinin korunması hakkının çatışması gibi durumlarda her
zaman hukuka aykırılığın ortadan kalkmasını sağlamamaktadır.
Bu çalışma ile öncelikle konunun temel unsuru olarak hukuka aykırılık
konusu kısaca ele alınacak, ardından hukuka aykırılığı kaldıran hallerden zarar
görenin rızası, rıza türleri ile incelenecektir. Aydınlatma yükümü doğrultusunda
sağlık hukuku kapsamında geçerli rızanın önemi vurgulanacaktır. Ayrıca rıza konusu
fikri haklar altında da ele alınacaktır. Sonrasında üstün nitelikte özel yarar ve üstün
nitelikte kamusal yarar konuları analiz edilecektir. Kişilik hakları ile kamu yararının
çatıştığı durumlar incelenecektir. Makale ile hem Türk hukukunda hem diğer
hukuklarda emsal kararlar ve hukuki düzenlemeler ele alınarak çatışan menfaatler
dengesi nasıl sağlanabilir sorusuna cevap aranması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Örtülü rıza, aydınlatma yükümü, fikri haklar ve rıza

Kaynakça

• KAYNAKÇA AKILLIOĞLU, Tekin, "Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler", İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1-3, 1988, s.11-22, (http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuihid/article/view/1023002573/1023002166, 17.04.2017) AKYAZAN, Ahmet Emrah, "5237 Sayılı TCK'da Hukuka Uygunluk Sebepleri", Ankara Barosu Dergisi, 2006, s.77 - 98. ARAS, Ümit Yaşar, İnsan Hakları Temelinde Özel Hayat Hakkının Ulusal ve Uluslararası Alanda Uygulamaları, İstanbul 2010, Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi. Erişildi: Mart 12, 2017. http://libris.bahcesehir.edu.tr/dosyalar/Tez/083923C1.pdf. AŞICIOĞLU, Faruk, BAFRA, Jale ve SEÇKİN, Çetin, "Yaşamsal Desteklerin Kesilmesi ya da Sınırlandırılması (Pasif Ötenazi): Bir Olgu Sunumu", Adli Tıp Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1 - 4, 1995, s.71-76, (https://www.journalagent.com/adlitip/pdfs/ADLITIP_11_1234_71_76.pdf, 17.04.2017) Clayton QC, Richard, ve Hugh Tomlinson QC. 2009. The Law of Human Rights. New York: Oxford University Press. ÇİFTÇİOĞLU, Cengiz Topel, "Yaşama Hakkı" TBB Dergisi, Sayı 103, s. 137- 168. (http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2013-103-1230, 01.04.2017) FLANAGAN, Anne, "Defining ‘Journalism’ in the Age of Evolving Social Media: a Questionable EU Legal Test", International Journal of Law and Information Technology, Cilt: 21, Sayı:1, 2012, s.1-30, (https://qmro.qmul.ac.uk/xmlui/handle/123456789/3206, 18.04.2017). GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, Bursa 2003, Hünkar Ofset. 332 Merve Ayşegül KULULAR IBRAHIM SDÜHFD CİLT: 9, SAYI 2, YIL 2019 GUYON, G, GARBACZ, L, BAUMANN, A, BOHL, E, MAHEUT-BOSSER, A, COUDANE, H, KANNY, G GİLLOİS, P ve CLAUDOT, F, "Trusted Person and Living Will: Information and Implementation Defect", La Revue De Medecine Interne, Cilt: 35, Sayı:10, 2014, s.643-648. HAKERİ, Hakan, Tıp Hukuku, Ankara 2015, Seçkin. HELVACI, Serap, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, İstanbul 2001, Beta. KARAHASAN, Mustafa Reşit, Türk Borçlar Hukuku, İstanbul 2004, Beta Basım. KAYA, Mine, "Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğünden Kaynaklanan Tazminat Sorumluluğu", TBB Dergisi Sayı: 100, 2012, s.45-82, (http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2012-100-1181, 13.04.2017). KILIÇOĞLU, Ahmet Mithat, Borçlar Hukuku, Ankara 2015, Turhan Kitabevi. KILIÇOĞLU, Ahmet Mithat, Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar, Ankara 2006, Turhan Kitabevi. MİLLS, J. L., Privacy: The Lost Right, New York 2008, Oxford University Press. MORGAN, Richard, ve BOARDMAN, Ruth, Data Protection Strategy, Londra 2012, Sweet & Maxwell. NOMER, Haluk Nami. Borçlar Hukuku. İstanbul 2010: Beta. OĞUZMAN, M Kemal, ve ÖZ, M Turgut, Borçlar Hukuku. İstanbul 2014, Vedat Kitapçılık. ORAL, Tuğçe, "Hekimin Aydınlatma ve Hastanın Rızasını Alma Yükümü", Ankara Barosu Dergisi, 2011, s.185-209, Rıza, Üstün Nitelikte Özel Ve Kamusal Yarar Bağlamında Hukuka Uygunluk Nedenleri Hakemli Makale 333 SDÜHFD VOL: 9, NO 2, YEAR 2019 (http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2011-2/2011-2- 8.pdf, 14.04.2017). ROSENFELD, Barry, Assisted Suicide and the Right to Die: The Interface of Social Science, Public Policy, and Medical Ethics. Washington, DC, 2004, American Psychological Association. SANTAŞ, Hatice, Hasta Hakları Açısından Hekim Sorumluluğu, Ankara 2005, Bilge Kitabevi. SARAÇ, Osman, "Kamu Yararı Kavramı", Maliye Dergisi, Sayı: 139, 2002, s.1- 11, (https://dergiler.sgb.gov.tr/calismalar/maliye_dergisi/yayinlar/md/md139/O.%20SA RAC.pdf, 17.04.2017). SILVERMAN, Henry J, "Withdrawal of Feeding-tubes from Incompetent Patients: The Terri Schiavo Case Raises New Issues Regarding Who Decides in Endof- life Decision Making.", Intensive Care Medicine, Cilt: 31, Sayı:3, 2005, s.480-481. (https://link-springer-com.ezproxy.library.qmul.ac.uk/article/10.1007/s00134-004- 2542-8/fulltext.html, 05.05.2017)