AŞIRI YARARLANMANIN SULHE ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 307 - 330, 30.06.2021

Evren Koç

https://doi.org/10.52273/sduhfd..903365

Öz

Medeni usul hukuku teorisinde çifte karakterli bir işlem olarak tanımlanan sulh, kabul ve feragat maddi hukuk açısından bir hukuki işlem niteliğinde olduğundan irade bozukluğu sebepleriyle geçersiz hale gelebilmektedir. Bu işlemler arasındaki sulh, sözleşme niteliğinde olduğundan aynı zamanda aşırı yararlanma hükümlerine de tabidir. Bu sebeple Hukuk Muhakemeleri Kanun’da sulhün irade bozuklukları ve aşırı yararlanma sebebiyle iptal edilebileceği düzenlenmiştir. Öte yandan bir sözleşmede aşırı yararlanmanın mevcut olduğu durumda sömürülen tarafın elindeki imkanlar sadece iptal hakkı ile sınırlı değildir. Sömürülen taraf aynı zamanda edimler arası orantısızlığın giderilmesini de talep edebilir. Böylece her ne kadar HMK m. 315/2 sadece iptal hakkından bahsetmişse de sulhte de edimler arası orantısızlığın giderilmesi söz konusu olabilecektir. Bununla beraber sulhe ilişkin aşırı yararlanmadan kaynaklı taleplerin ileri sürülmesi usulü, sulhün usuli işlem yönü sebebiyle diğer maddi hukuk sözleşmelerine nazaran kısıtlanmış bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

aşırı yararlanma, sulh, hukuk yargılaması, usul sözleşmesi

Kaynakça

• Beşir ACABEY, “Aşırı Yararlanma”, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, MÜHFHAD, Legal Yayıncılık, İstanbul 2012, s. 109 – 119
• Leyla AKYOL ASLAN, Medeni Usul Hukukunda Davadan Feragat, Yetkin Yayınları, Ankara 2011
• Sabri Şakir ANSAY, “Sulh”, AÜHFD, 1944/2, s. 200 – 209
• Ramazan ARSLAN/ Ejder YILMAZ/ Sema TAŞPINAR AYVAZ, Medeni Usul Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2017
• Murat ATALI/ İbrahim ERMENEK/ Ersin ERDOĞAN, Medeni Usul Hukuku, 3. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2020
• Başak BAYSAL, Sözleşmenin Uyarlanması, 4. Bası, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2020
• Vedat BUZ, “Gabin Halinde Edimler Arasındaki Aşırı Oransızlığın Giderilerek Sözleşmenin Ayakta Tutulması” (Gabin), BATİDER, 1998/4, s. 53 – 82
• Vedat BUZ, Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar (Yenilik Doğuran Haklar), Yetkin Yayınları, Ankara 2005
• Elif Irmak BÜYÜK, Medeni Usul Hukukunda İnşai Hüküm, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 2020
• Pelin ÇAVDAR, “İsviçre Borçlar Kanunu 2020 Tasarısı’nda Aşırı Yararlanma ve İrade Sakatlığı Hükümlerinin Düzenlenişi ve Türk Borçlar Kanunu ile Karşılaştırılması”, MÜHFHAD, 2019/1
• Halit Kemal ELBİR, “Gabinin Müddeti ve Hükümleri” (Gabinin Müddeti), İÜHFM, 1951/1-2, s. 196 – 206
• Halit Kemal ELBİR, Türk Pozitif Hukukunda Gabin (Gabin), İstanbul 1951
• Pierre ENGEL, Traité Des Obligations En Droit Suisse, Stämpfli Verlag, 1997
• Fikret EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara 2020
• İbrahim ERMENEK, Medeni Usul Hukukunda Davayı Kabul, Adalet Yayınevi, Ankara 2009
• İbrahim GÜL, İrade Bozukluğunun Sonucu Olarak İptal Edilebilirlik, Yetkin Yayınları, Ankara 2020
• Burcu KALKAN, Türk Hukukunda Gabin, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2004
• Abdurrahim KARSLI, Medeni Usul Hukukunda Usuli İşlemler, İstanbul 2001
• Necip KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, Filiz Kitabevi, İstanbul 2014
• Evren KOÇ: Usuli İşlemlerde İrade Sakatlıkları (Medeni Usul Hukukunda), İstanbul 2010
• Harika KOLTAŞ, Sulhte Yargısal Yükümlülük ve Sorumluluk, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 2017
• Ali Suphi KURŞUN, “Aşırı Yararlanma ve Ahlaka Aykırılıkta Taleplerin Yarışması”, İKÜHFD, 2016/2, s. 189 – 213
• Baki KURU, Hukuk Muhakemeleri Usulü C.IV, 6. Bası, Demir Demir, İstanbul 2001
• Baki KURU/ Ali Cem BUDAK, Tespit Davaları, 2. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2010
• Haluk Nami NOMER, “Aşırı Yararlanma (Gabin) Halinde Sömürülen, Kendisine Tanına Haklardan Dilediğini Seçmekte Tamamen Serbest Midir?”, Prof. Dr. Hasan Erman’a Armağan, Der Yayınları, İstanbul 2015, s. 637 – s. 649
• M. Kemal OĞUZMAN/ M. Turgut ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt – 1; 14. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016
• Selmani OKUMUŞ, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Aşırı Yararlanma (Gabin), Ankara Üniversitesi SBE, Ankara 2014
• Ergun ÖNEN, Medeni Yargılama Hukukunda Sulh, Ankara 1972
• Erarslan ÖZKAYA, Aşırı Yararlanma (Gabin) Davaları, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2015
• Morgane REVERCHON-BILLOT, Transaction”, Dalloz Repertoire de Droit Civil, Octobre 2020
• Suat SARI, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Aşırı Yararlanma (Gabin) Hükümlerinde Gerçekleştirdiği Değişiklikler”, Mustafa Dural’a Armağan, İstanbul 2013, s. 1026 – 1041
• Rona SEROZAN, “Karşılıklı Sözleşmelerde Baştan Dayatılmış veya Sonradan Oluşmuş Edimler Arası Dengesizliğin Uyarlama Yoluyla Düzeltilmesi”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, Beta Yayınları, İstanbul 2000, s. 1013 – 1030
• Ayşe SOY, Türk Medeni Yargılama Hukukunda Sulh, Adalet Yayınevi, Ankara 2017
• Seçkin ŞAHAN, Medeni Usul Hukukunda Sulh, Adalet Yayınevi, Ankara 2020
• Süha TANRIVER, Medeni Usul Hukuku Cilt I, 3. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2020
• Selahattin Sulhi TEKİNAY/ Sermet AKMAN/ Haluk BURCUOĞLU/ Atilla ALTOP, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 1993
• Pierre TERCIER/ Pascal PICHONNAZ/ H. Murat DEVELİOĞLU, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2016
• Louis THIBIERGE, “Transaction”, Dalloz Repertoire de Droit Civil, Octobre 2020
• İlhan ULUSAN, “Maddi Hukuk ve Usul Hukuku Bakımından Sulh Sözleşmesi”, İÜMHAD, 1971/7, s. 125 – 203
• Saim ÜSTÜNDAĞ, Medeni Yargılama Hukuku, İstanbul 2000
• Nihat YAVUZ, Borçlar Hukuku El Kitabı, Adalet Yayınevi, Ankara 2018