TÜRK CEZA KANUNU’NDA BİR İŞTİRAK ŞEKLİ OLARAK FAİLLİK (TCK m. 37)

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 255 - 307, 17.06.2023

Mustafa Kağan Öztürk

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1220467

Öz

Faillik, Türk Ceza Kanunu m. 37’de müşterek ve dolaylı faillik olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir. Müşterek faillik, ilk fıkrada “Suçun kanuni tanımında yer alan fiili birlikte gerçekleştirmek” olarak tanımlanmıştır. Birden fazla kişinin suça katılması, suçun işlenmesini kolaylaştırmaktadır. Kanun koyucu, bunu göz önüne alarak tipik fiilin bir kısmını gerçekleştirse bile, müşterek failin iştirak ilişkisi çerçevesinde işlenen suçtan cezalandırılmasını öngörmüştür.
Bazen, suç işlemeyi planlayan fail, çeşitli nedenlerle, ön planda kendisi doğrudan suç işlemek yerine, başkasının iradesi üzerinde hakimiyet kurarak arka plana geçer ve ön planda iradesi üzerinde hakimiyet kurulan biri tipik fiili gerçekleştirir. Bu halde, dolaylı faillik söz konusu olur. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, müşterek failler arasındaki iş bölümünün kolaylaşması ve dolaylı failin üçüncü kişi üzerinde kuracağı yeni hakimiyet mekanizmalarıyla konu daha da önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, müşterek faillik ve dolaylı faillik kurumuna ilişkin tartışmalara değinilmiş, failliğin diğer şekilleri irdelenmiş, bazı yargı kararları incelenmiş ve böylece konunun daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suça İştirak, Faiilik, Bağlılık Kuralı, Müşterek Faillik, Dolaylı Faillik

Kaynakça

• AKBULUT, Berrin, “Bağlılık Kuralı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2010, C. 14, S. 1, ss. 167-214.
• ARTUK, M. Emin vd., Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• AYDIN, Devrim, “Suça İştirak Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Sorunlar”, Suç ve Ceza Dergisi, 2019, C. 12, S. 3, ss. 1-26.
• AYDIN, Devrim, Türk Ceza Hukukunda İştirak, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008.
• AYDIN, Murat, Çocukların Cinsel İstismarı ve Reşit Olmayanla Cinsel İlişki Suçu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018. BAŞ, Eylem, Ceza Hukukunda Fail ve Mağdur, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• BEKAR, Elif, Objektif Cezalandırılabilme Koşulları Bağlamında Türk Ceza Kanunu'nda Yer Alan Suçlar, İstanbul, 2017.
• DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• DEMİREL, Muhammed, Suça İştirakte Bağlılık Kuralı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• DÖNMEZER, Sulhi-ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım, Beta, İstanbul, 1997, C. II.
• DÜLGER, Murat Volkan, “Yeni Türk Ceza Kanunu’nda Suç Ortaklığı”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005, C. 1, S. 2, ss. 1-36.
• ERDEM, Mustafa Ruhan, “Organize Yapı İçerisinde Otoriter İlişkilerden Kaynaklanan Egemenliğe Dayalı Dolaylı Faillik Kurumu ve TCK m. 220/5”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2014, C. 2, S. 1-2, ss. 11-30.
• ERSOY, Uğur, Ceza Hukukunda Objektif Cezalandırılabilme Şartları, Adalet Yayıncılık, Ankara, 2015.
• EVİK, Vesile Sonay, Suça İştirakte Yardım Edenin Ceza Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• EVİK, Vesile Sonay, “Suça İştirakte Suça Etki Eden Nedenlerin Sirayeti Sorunu”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, C. 9, S. 2 (Prof. Dr. Duygun Yarsuvat’a Armağan Özel Sayısı), ss. 282-300.
• EVİK, Vesile Sonay, “Suç İşlemek Amacıyla Örgütlenme Suçu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2013, C. 19, S. 2 (Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan Özel Sayısı), ss. 667-697.
• GRECO, Luís, “Organisationsherrschaft und Selbstverantwortungsprinzip”, ZIS, 1/2011, ss. 9-13.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki – KURŞUN, Günal, “Türk Ceza Hukukunda Örgütlü Suçluluk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2007, S. 71, ss. 25-80.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki, “Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olarak İstenemezlik İlkesi (Nichtzumutbarkeit/ L’inesigibilita)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2008, C. 57, S. 3, ss. 337-369.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki- ÖZEN, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, Ankara, 2015. HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• HERZBERG, Rolf D., “Das Fujimori-Urteil: Zur Beteiligung des Befehlsgebers an den Verbrechen seines Machtapparates”, ZIS, 11/2009.
• ISFEN, Osman, “Mehr Schein als Sein- die VW-Abgasaffäre aus strafrechtlicher Sicht”, JA, 1/2016, ss. 1-6.
• İNCİ, Zekiye Özen, "Objektif Bir Sorumluluk Hali Olan Türk Ceza Kanunu’nun 220/5’inci Maddesinin Anayasa’ya Aykırılığı", İzmir Barosu Dergisi, Ocak 2014, C. 79, S. 1, ss. 10- 33.
• İPEKÇİOĞLU, Pervin Aksoy, Türk Ceza Hukukunda Suça Teşebbüs, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009.
• KANGAL, Zeynel T., “Cezalandırılabilirliğin Objektif Koşulları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 2010, C. LXVIII, S. 1-2, s. 155.
• KAPTAN, Efekan, “Ceza Hukukunda Suça İştirak”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, C. 9, S. 96, ss. 31-41.
• KARAARSLAN Reşit, Şirket Yöneticilerinin Suç Genel Teorisi Çerçevesinde Ceza Sorumlulukları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• KARTAL, Pınar Memiş, “Reşit Olmayanla Cinsel İlişki ( TCK.m.104)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, C. 65, S. 4, ss. 2083-2100.
• KAYMAZ, Seydi, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Nitelikli Hallerin Diğer Suç Ortaklarına Geçişi Sorunu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, C. 16, S. 2, ss. 117-167.
• KEÇELİOĞLU, Elvan, “Alman Ceza Hukukunda Faillik”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2006, C. 19, S. 65, ss. 73-88.
• KOCA, Mahmut- ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ÖNOK, Murat, Yapısal Suçlarda Failin Tespiti-Müşterek Suç Girişimi (Joint Criminal Enterprise) ve Örgütsel Hakimiyete Dayalı Dolaylı Faillik Doktrinleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• ÖZBEK, Veli Özer- DOĞAN, Koray- BACAKSIZ, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ÖZBEK, Veli Özer- DOĞAN, Koray- BACAKSIZ, Pınar, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ÖZEN, Mustafa, “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun İştirak Kurumuna Bakışı” TBB Dergisi, 2007, C. 20, S. 71, ss. 239-253.
• ÖZGENÇ, İzzet, “Kavga Suçu (TCK m. 464) Üzerine Düşünceler”, Yargıtay Dergisi, Ekim 1993, C. 19, S. 4, ss. 477-500.
• ÖZGENÇ, İzzet, “Failliğin Üçüncü Bir Görünüş Şekli Olarak Müşterek Faillik”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1994, C. 4, S. 1-2, ss. 159-190.
• ÖZGENÇ, İzzet, Suça İştirakin Hukuki Esası ve Faillik, İstanbul, 1996.
• ÖZGENÇ, İzzet, “Türk Ceza Kanunu Tasarısındaki Suça İştirake İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Yargıtay Dergisi, Ocak-Nisan 1999, C. 16, S. 1-2, ss. 70-96.
• ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ÖZGENÇ, İzzet, Suç Örgütleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• ÖZGENÇ, İzzet, “İcrai Suça İhmali Davranışla İştirak: Anayasa Mahkemesi’nin Bir Kararı Üzerine Değerlendirmeler”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2014, C. 2, S. 1-2, ss. 1-10.
• ÖZTÜRK, Bahri-ERDEM, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ÖZTÜRK, Mustafa Kağan, Ceza Hukukunda Zincirleme Suç, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• ÖZYÜKSEL, Özgün, Türk Ceza Hukukunda Dolaylı Faillik, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ROXIN, Claus. “Organisationsherrschaft und Tatentschlossenheit”, ZIS, 7/2006, ss. 293-300.
• ROXIN, Claus: “Bemerkung zum Fujimori-Urteil des Obersten Gerichtshofs in Peru”, ZIS, 11/2009, ss. 565–568.
• ROXIN, Claus, Täterschaft und Tatherrschaft, 9. Aufl., Berlin 2015.
• SARIGÜL, Ali Tanju, “Reşit Olmayanla Cinsel İlişki Suçunda Fail”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, C. 25, S. 2, ss. 711-754.
• SARIGÜL, Ali Tanju, Suça İştirak, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• SARITAŞ, Erkan, Suç İşlemek Amacıyla Örgütlenme Suçları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• SINAR, Hasan, “Türk Ceza Hukukunda Dolaylı Faillik”, Ceza Hukuku Dergisi, 2011, C. 6, S. 15, ss. 59-86.
• ŞAHİN, Meral Ekici, “Dolaylı Failliğin Ortaya Çıkış Biçimleri”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, C. 8, S. 107-108, ss. 61-88.
• ŞAHİN, Meral Ekici, “İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Suça Etki Eden Nedenlerin Şeriklere Sirayeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, C. 64, S.3, ss. 637-686.
• ŞEN, Ersan, Yorumluyorum-V, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• TEMİZ, Bilgehan Savaşçı, “İştirak Hükümleri Açısından Bağlılık Kuralı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, C. 65, S. 4, ss. 2487-2512.
• TEZCAN, Durmuş–ERDEM, Mustafa Ruhan-ÖNOK, Rıfat Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• TEZCAN, Durmuş – ERDEM, Mustafa Ruhan-ÖNOK R. Murat, Uluslararası Ceza Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• TOROSLU, Nevzat- TOROSLU, Haluk, Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Yayınevi, Ankara, 2018.
• TOROSLU, Nevzat-TOROSLU, Haluk, Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Yayınevi, Ankara, 2019.
• TULAY, Muhammed Emre, “Suç Örgütü Liderinin Cezai Sorumluluğuna İlişkin Hukuki Analiz ve Öneriler (TCK m. 220/5)”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2019, C. 11, S. 38, ss. 89-106.
• TULAY, Muhammed Emre, “Suç Ortaklarının Cezai Sorumluluğu Üzerinde Kamu Görevlisi Sıfatının Hukuki Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, C. 70, S. 4, ss. 1223-1259.
• ÜNVER, Yener, “YTCK’da Kusurluluk”, Ceza Hukuku Dergisi, 2006, C. 1, S. 1, ss. 37-73.
• ÜZÜLMEZ, İlhan-AKKAŞ, Ahmet Hulusi, “Suçun Yapısında Objektif Cezalandırılabilme Şartları”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, C. II, S. 1-2, ss. 71-87.
• WEIGEND, Thomas, “Perpetration Through an Organization”, Journal of International Criminal Justice, 9 (1), 2010.
• YENİDÜNYA, A. Caner-İÇER, Zafer, “Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2013, C. 19, S. 2 (Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan), ss. 797-828.
• YEŞİL, Eyüp, “Kasten Öldürme Suçlarında Bağlılık Kuralı”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2015, C. 3, S. 2, ss. 95-102.
• YILMAZ, Zahit, Türk Ceza Hukukunda İştirakin Bir Türü Olarak Dolaylı Faillik, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• YILMAZ, Zahit, “Müşterek Faillik ve Dolaylı Faillik Kurumlarının İhmali Suçlar Yönünden Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2018, C. 24, S. 1, ss. 122-131.
• YURTLU, Fatih, İhmali Suçlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.