Assessments Concerning Legal Assistance Requests of Commercial Companies

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 699 - 736, 29.06.2024

Osman Karaköse , Ömer Faruk Demir

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1468555

Öz

Requesting to resolve a dispute in the legal order also requires to cover the necessary costs of the proceedings. Those who do not have economic power also have access to justice, and legal assistance has an important function in ensuring these rights. The legal order is immune to those who lack financial resources from the costs of judging them until the end of the trial if they appear to be right in their demands. If the applicants are wronged as a result of the trial, the expenses made by the state are collected from the relevant persons.
The extent of persons benefiting from legal assistance varies from country to country. In most countries, legal aid is limited for legal entities. According to the current regulation in Turkish Law, only natural people and associations and foundations beneficial to the public can request legal assistance. HMK m. 334 does not grant legal assistance in favor of other legal entities and trade companies. The fact that other legal persons other than associations and foundations beneficial to the public cannot benefit from legal assistance is also generally accepted in judicial decisions.
Recently, the Constitutional Court accepted the request of a joint stock company that made an individual application on the grounds that the request for legal assistance was not accepted. The Supreme Court has concluded that legal regulation that does not allow legal assistance in favor of commercial companies causes a violation of the right.
After this decision of the Constitutional Court, it was evaluated that the legal regulation banning legal assistance to legal entities would become a matter of discussion, and in this study, legal assistance requests of commercial companies were examined and legal regulation suggestions were presented for commercial companies in case of a possible change in the law.

Anahtar Kelimeler

Commercial Companies, Legal Assistance, Individual Application to the Constitutional Court, Right of Access to Court

Ticaret Şirketlerinin Adli Yardım Taleplerine İlişkin Değerlendirmeler

Öz

Hukuk düzeninde bir uyuşmazlığı çözmeyi talep etmek, gerekli yargılama masraflarını karşılamayı da gerektirmektedir. Ekonomik gücü olmayanların da adalete erişim hakları bulunmakta ve bu hakların sağlanmasında adli yardımın önemli bir işlevi vardır. Hukuk düzeni, finansal kaynaklardan yoksun olanların taleplerinde haklı görünmeleri halinde onları yargılamanın sonuna kadar yargılama giderlerinden bağışık tutmaktadır. Başvuranların yargılama sonucunda haksız çıkmaları halinde ise devletçe yapılmış olan giderler, ilgili kişilerden tahsil edilmektedir.
Adli yardımdan faydalanan kişilerin kapsamı, ülkeden ülkeye değişkenlik göstermektedir. Çoğu ülkede gerçek kişilere tanınan adli yardım imkânı, tüzel kişilere sınırlı olarak tanınmaktadır. Türk Hukuku'nda da mevcut düzenlemeye göre sadece gerçek kişiler ile kamuya faydalı dernek ve vakıflar adli yardım talep edebilirler. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 334 kamuya yararlı olmayan diğer tüzel kişiler ile ticaret şirketleri lehine adli yardım hakkı tanımamaktadır. Kamuya faydalı dernek ve vakıflar dışındaki diğer tüzel kişilerin adli yardımdan faydalanamayacağı hususu, yargı kararlarında da genel kabul görmektedir.
Yakın bir zamanda Anayasa Mahkemesi, hukuki yardım talebinin kabul edilmediği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunan bir anonim şirketin talebini kabul etmiştir. Yüksek Mahkeme, ticaret şirketleri lehine hukuki yardıma izin vermeyen yasal düzenlemenin hak ihlaline neden olduğu sonucuna varmıştır.
AYM'nin bu kararından sonra kamuya yararlı dernek ve vakıf dışındaki tüzel kişilere adli yardım yasağı getiren hukuki düzenlemenin tartışma konusu haline geleceği değerlendirilmiş ve bu çalışmada ticaret şirketlerinin adli yardım talepleri inceleme konusu yapılarak olası bir yasa değişikliğinde ticaret şirketleri açısından kanuni düzenleme önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ticaret Şirketleri, Adli Yardım, Bireysel Başvuru, Mahkemeye Erişim Hakkı

Kaynakça

• Alim T, ''Adli Yardımın İşlevi ve Yardım Giderlerinin Geri Alınma Zamanı'' (1999) (3) TBBD 831-854
• Atalay O, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, Cilt 3 (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017) (Pekcanıtez Usûl)
• Ayhan R, Çağlar H ve Özdamar M, Ticari İşletme Hukuku Genel Esaslar (15. Baskı, Yetkin Yayınları 2022)
• Bahtiyar M, Ayli A, Şua M F ve Karamanlıoğlu A, Ticari İşletme Hukuku (Beta, 2022)
• Bahtiyar M, Ortaklıklar Hukuku (11. Bası, Beta, 2016)
• Bilgili F ve Demirkapı E, Şirketler Hukuku (Dora Yayıncılık 2012)
• Bilgili F, Demirkapı E ve Özboyacı A, Ticari İşletme Hukuku (8. Baskı, Dora Yayıncılık 2022)
• Çakı Çiftçi G, ''Basiretli İş Adamı Gibi Davranma Gerekliliğinin Kişi Bakımından Uygulanması'' (2023) 11 (2), Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 879-908
• — — Basiretli İş Adamı Gibi Davranma Yükümlülüğü (Seçkin Yayıncılık 2024)
• Çayan G, ''Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Mahkemeye Erişim Hakkı'' (2016) (28) TAAD 235-271
• Deliduman S, ''Adli Yardım İsteminin Zamanaşımı Üzerine Etkisi ve Konuya İlişkin Bir Yargıtay Kararının Değerlendirilmesi'' (2005) 79 (4) İstanbul Barosu Dergisi 1115-1128
• Erem F, ''Adli Yardım'', İmran Öktem'e Armağan (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1970) 107-124
• Gümüş M A, ''6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 18/2’de Yer Alan “Basiretli İş Adamı (Tacir) Davranışı” Ölçütünün İyiniyetin (TMK m. 3) Varlığının Belirlenmesindeki İşlevi'' (2016) 22 (3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 1221-1240
• Karaahmetoğlu İ Ö, ''Basiretli İş Adamı Gibi Hareket Etme Ölçüsü ve Yargıtay Uygulamasındaki Yeri'' (2012) 10 (116) Legal Hukuk Dergisi 85-119
• Karaköse O, Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyelerinin Mali Hakları (Yetkin Yayınları 2023)
• Karayalçın M, ''Basiretli İş Adamı Gibi Davranma Gerekliliği'' (Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2021)
• Kayar İ, Ticari İşletme Hukuku (12. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Kılınç A, Medeni Usul Hukukunda Adli Yardım (Adalet Yayınevi 2013)
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt V (Demir Yayıncılık 2001)
• Memiş T, ''Fikri Mülkiyet İhlallerinde Basiretli Tacir Kavramı-Yargıtay Kararı İncelemeleri'' in Tekin Memiş (ed), Fikri Mülkiyet Hukuku Yıllığı 2010 (On İki Levha Yayıncılık 2011)
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı (10. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2022) (Ders Kitabı)
• Poroy R ve Yasaman H, Ticari İşletme Hukuku, 19. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku Cilt 2 (13. Bası, Vedat Kitapçılık 2017)
• — — Ortaklıklar Hukuku, Cilt 1 (13. Bası, Vedat Kitapçılık, 2014)
• Pulaşlı H, Şirketler Hukuku Şerhi (4. Baskı, Adalet Yayınevi 2022)
• Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku, Cilt I (Yetkin Yayınları, 2016)
• Ülgen H, Helvacı M, Kaya A ve Nomer Ertan N F, Ticari İşletme Hukuku (8. Baskı, Vedat Kitapçılık 2022)
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku (Yazarın Kendi Yayını 2000)
• Yılmaz E, ''Adil Yardım Kurumunun idari Yargıda Uygulanması'' (1987) (7) Mali Hukuk 12-23
• AİHM, Eşim v. Türkiye, 2013.
• AİHM, Granos Organicos Nacionales S.A. v. Almanya.
• AİHM, Nalbant ve Diğerleri v. Türkiye.
• AYM, Kemtaş Tekstil İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. Başvurusu
• AYM, Türkoğlu Demir Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Başvurusu
• Tribunal Fédéral, 2D_41/2018.
• Tribunal Fédéral, 4A_173/2023, Arrêt du 7 Juillet 2023.
• Tribunal Fédéral, BGE 131 II 306.
• Yargıtay 1 HD, 8156/1289, 01.03.2018.
• Yargıtay 1 HD, 8156/1289, 10.03.2018.
• Yargıtay 11 HD, 2768/3403, 28.03.2016.
• Yargıtay 12 HD, 5979/9662, 02.04.2014.
• Yargıtay 12 HD, 5979/9662, 02.04.2014.
• Yargıtay 15 HD, 3915/4401, 14.09.2015.
• Yargıtay 15 HD, 3915/4401, 14.09.2015.
• Yargıtay 15 HD, 3915/4401, 14.09.2015.
• Yargıtay 15 HD, 5208/5910, 19.11.2015.
• Yargıtay 15. HD, 17/1642, 19.04.2018.
• Yargıtay 15. HD, 5208/5910, 19.11.2015.
• Yargıtay 2 HD, 4625/9953, 24.09.2018.
• Yargıtay 2 HD, 4625/9953, 24.09.2018.
• Yargıtay 2 HD, 4625/9953, 24.09.2018.
• Yargıtay 2 HD, 5178/6418, 24.04.2001.
• Yargıtay 20 HD, 7908/6350, 07.07.2017.
• Yargıtay 3 HD, 1844/47, 08.01.2024.
• Yargıtay 4 HD, 12742/463, 24.01.2017.
• Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu, 2/3, 12.11.2021, RG 01.04.2022/31796