Anayasa Mahkemeleri Norm Denetiminde “Olgu”yu Ölçü Alabilir Mi?

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1013 - 1045, 23.12.2024

Semih Batur Kaya

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1494558

Öz

Anayasa hukuku yerleşik ilke, norm ve kurumlardan oluşmaktadır. Bu doğrultuda geliştirilen bir anayasal kurum kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimidir. Anayasa yargısı bir yandan devletin yerleşik temel kurumları arasındaki ihtilafları karara bağlarken diğer yandan devletin temel kurumları ile vatandaşlar arasındaki uyuşmazlıkları çözer. İşte buradaki yetki birer anayasa yargısı kurumu olan anayasa mahkemelerine aittir. Anayasa mahkemeleri anayasalarda kendilerine çizilen sınırlar içinde anayasal denetim gerçekleştirirler. Çalışmamıza konu edilen esas sorun, anayasa mahkemelerinin kanunların anayasaya uygunluk denetiminde normatiflik kapsamına toplumsal gerçekliği, yani olgusal olanı dâhil edip edemeyeceğine dairdir. Elbette anayasa mahkemeleri yetki alanları zorunlu olarak sınırlı yargısal kurumlardır. Ancak bu mahkemelerin anayasa hukuku açısından yargısal inceleme yetkisine sahip olduğu durumda normatifliği belirlemede ve bunu değiştirmede yetkili bir organ olduğu söylenmelidir. Aksi takdirde anayasal denetimin işlevsel bir şekilde gerçekleştirilmesi imkân dâhilinde olmaz. Öte yandan Türk doktrininde de bu bakımdan bir boşluk bulunmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmadaki konuyu ele almak kaçınılmaz olmuştur. Bu sebeple aşağıda önce temel oluşturmak bakımından pozitivizmin temel kavramları olan “olgu” ve “norm” incelenmiştir. Ardından hukuksal pozitivizm meselesi ele alınmış ve daha sonra normativist pozitivizm konu edinilmiştir. Daha sonra ise tüm bu operasyonel kavramların anayasa yargısındaki işlevsel değeri sorgulanmıştır. Nihayet Türk Anayasa Mahkemesinin güncel bir kararı tüm bu bağlamlarda tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pozitivizm, Hukuksal Pozitivizm, Normativist Pozitivizm, Anayasa Yargısı, Türk Anayasa Mahkemesi

Can Constitutional Courts Take “Fact” as a Measure in Norm Supervision?

Öz

Constitutional law consists of established principles, norms and institutions. A constitutional institution developed in this direction is the judicial review of the constitutionality of laws. The constitutional judiciary, on the one hand, decides disputes between the established basic institutions of the state, and on the other hand, resolves disputes between the basic institutions of the state and citizens. The authority here belongs to the constitutional courts, which are constitutional judicial institutions. Constitutional courts carry out constitutional review within the limits drawn for them in the constitutions. The main problem that is the subject of our study is whether constitutional courts can include social reality, that is, the factual, within the scope of normativity in the constitutionality review of laws. Of course, constitutional courts are judicial institutions whose jurisdictions are necessarily limited. However, it should be said that these courts are an authorized body to determine normativity and change it in cases where they have the authority to review in terms of constitutional law. Otherwise, it would not be possible to carry out constitutional review in a functional manner. For this reason, below, “fact” and “norm”, which are the basic concepts of positivism, are examined first to provide a basis. Then, the issue of legal positivism was discussed and then normativist positivism was discussed. Later, the functional value of all these operational concepts in constitutional jurisdiction was questioned. Finally, a current decision of the Turkish Constitutional Court has been discussed in all these contexts.

Anahtar Kelimeler

Positivism, Legal Positivism, Normativist Positivism, Constitutional Judiciary, Turkish Constitutional Court

Kaynakça

• Altıparmak K, ‘Anayasa Mahkemesinin HAGB Kararı Neden Doğru? –Kemal Gözler’e Bir Cevap’ (2022) https://blog.insanhaklariokulu.org/anayasa-mahkemesinin-hagb-iptal- karari-neden-dogru-kemal-gozlere-bir-cevap/#_ftnref14 Erişim Tarihi 30 Aralık 2023
• Berger R, ‘Doctor Bonham’s Case: Statutory Construction or Constitutional Theory’ (1969) 117 (4) University of Pennsylvania Law Review 521-545
• Carter S L, ‘Constitutional Adjudication and the Indeterminate Text: A Preliminary Defense of an Imperfect Muddle’ (1984-1985) 94 (4) Yale Law Jorunal 821-872
• Coleman J L, ‘Rules and Social Facts’ (1991) 14 (3) Harvard Journal of Law and Public Policy 703-725
• Çağlar B, ‘Yeni Anayasacılık Üzerine Notlar’ (1985) 6 (1-3) İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 29-42
• Çetinkaya Ö, ‘Karl Popper’ın Yönteminde Hipotetik-Dedüktif Formun Bilimsel İnşası’ (2014) (19) Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 103-119
• Duran L, ‘Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu’ (1984) 1 Anayasa Yargısı Dergisi 57-87
• Edwards R A, ‘Bonham’s Case: The Ghost in the Constitutional Machine’ (1996) 11 (1) The Denning Law Jorunal 63-90
• Fabra-Zamora J L, ‘Legal Positivism as a Theory of Law’s Existence: A Comment on Margeret Martin’s Judging Positivism’ (2021) (55) Isonomia 193-211
• Feyzioğlu T, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazai Murakebesi (Ankara Üniversitesi SBF Yayınları 1951) Finnis J, Natural Law and Natural Rights (Oxford University Press 2011)
• Fuller L L, The Morality of Law (Yale University Press 1969)
• Gardner J, ‘Can There be a Written Constitution?’ (2011) (1) Oxford Studies in Philiosophy of Law 1-42 Gönenç L, ‘Yasaların Anayasaya Uygunluğunun Denetimi ve Anayasa Yargısı’ (2010) 2 Tepav Anayasa Çalışma Metinleri 1-29
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt II (Ekin Yayınları 2011)
• Gözler K, ‘Anayasa Mahkemesinin Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Üzerine’ (2023) https://www.anayasa.gen.tr/hagb.htm Erişim Tarihi 29 Aralık 2023
• Gürler S, ‘Çağdaş Hukuki Formalizm ve Ernest Weinrib’in Yaklaşımı’ (2008) LXVI (2) İÜHFM 91-128
• Hage J, ‘Facts, Values and Norms’ (2023) https://www.jaaphage.nl/pdf/FactsValuesNorms.pdf Erişim Tarihi 29 Aralık 2023
• Hart HLA, The Concept of Law (Clarendon Press 1961)
• Hekimoğlu M M, Türk Anayasa Yargısının Hukuki Boyutları (Detay Yayınları 2004)
• Helmholz R H, ‘Bonham’s Case, Judicial Review, and the Law of Nature’ (2009) 1 (1) Journal of Legal Analysis 325-354
• Heidegger M, Being and Time, (John Macquarrie ve Edward Robinson edn, Blackwell 1962)
• Heilbron J, ‘Auguste Comte and Modern Epistemology’ (1990) 8 (2) Sociological Theory 153-162
• Hume D, A Treatise of Human Nature (OUP 1978)
• Junjie Ma J ve Yingxin M, ‘The Discussions of Positivism and Interpretivism’ (2022) 4 (1) Global Academic Journal of Humanities and Social Sciences 10-14
• Kelsen H, Pure Theory of Law (Max Knight, California University Press 1967)
• Korucu S, Yargısal Aktivizm (Seçkin Yayıncılık 2014)
• Kuhn T S, The Structure of Scientific Revolutions (The University of Chicago Press 2015)
• Leiter B, Naturalizing Jurisprudence: Essays on Amrican Legal Realism and Naturalism in Legal Philosophy (Oxford University Press 2007)
• Leiter B, ‘What is Realist Theory of Law’ (2020) 6 (1) Journal of Institutional Studies 334
• Loughlin M, Sword and Scales: An Examination of the Relationship between Law and Politics (Hart Publishing 2000)
• Lyons D, Moral Aspects of Legal Theory (Cambridge University Press 1993)
• Määttänen P, ‘Facts and Values After David Hume’ (2023) (36) Int. J. Seminot Law 17-29
• MacCormick N, ‘A Moralistic Case for A-Moralistic Law’ (1985) 20 (1) Valparaiso University Law Review 1-43 MacCormick N, ‘Why Cases Have Rationes and What These Are’ in L. Goldstein (ed), Precedent in Law (Clarendon 1987)
• Mafora D, ‘Whose Constitutional Jurisdiction Is It Anyway? Courts of a Similar Status to the High Court and Other Tribunals’ (2023) 13 Constitutional Court Review 327-362
• Metin Y, ‘Anayasal Demokrasi İçinde Anayasa Mahkemesinin Konumu’ (2012) 2 (1) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 89-130
• Metin Y, ‘Temel Hakların Sınırlandırılması ve Ölçülülük: Ölçülülük İlkesi Evrensel Bir Anayasal İlke Midir?’ (2017) 7 (1) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-74
• Mike G, Auguste Comte (Routledge 2017)
• Mirfield P, ‘In Defense of Modern Legal Positivism’ (1989) 16 (4) Florida State University Law Review 985-999 Monaghan H P, ‘Constitutional Adjudication: The Who and When’ (1973) 82 (7) The Yale Law Journal 1363-1397
• Moore M, ‘Law as Justice’ in E. F. Paul, F. D. Miller ve J. Paul (eds), Natural Law and Modern Moral Philosophy (Cambrdige University Press 2001)
• Murphy J G ve Colman J L, Philosophy of Law: An Introduction to Jurisprudence (Westview Press 1990)
• Öktem N, ‘Hukuk Felsefesi ve Anayasa Yargısı’ (1991) 8 Anayasa Yargısı Dergisi 265-318
• Özbudun E, ‘Demokrasiye Geçiş ve Demokrasinin Pekişmesi Sürecinde Anayasa Mahkemelerinin Rolü’ (2007) 24 Anayasa Yargısı Dergisi 359-364
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (Yetkin Yayınları 2016)
• Paine T, Rights of Man (Oxford University Press 1995)
• Park Yoon Soo, Konge Lars ve Artino Anthony R, ‘The Positivism Paradigm of Research’ (2020) 90 (5) Academic Medicine 690-694
• Plucknett F T, ‘Bonham’s Case and Judicial Review’ (1926) 40 (1) Harvard Law Review 30-70
• Prakash S B ve Yoo J C, ‘The Origins of Judicial Review’ (2003) 70 The University of Chicago Law Review 887-982
• Raz J, Practical Reason and Norms (Princeton University Press 1990)
• Reisman W M, Jurisprudence: Understanding and Shaping Law: Cases, Readings, Commentary (Printing Edition 1987)
• Rosenfeld M, ‘Constitutional Adjudication in Europe and the United States: Paradoxes and Contrasts’ (2004) 2 (4) I-CON 633-668
• Schauer F, ‘Legal Positivism as Legal Information’ (1997) 82 (5) Cornell Law Review 1080-1110
• Schauer F, ‘Rules and the Rule of Law’ in Tom D. Campbell (ed), Legal Positivism (Routledge 1999)
• Sır O, Hukuk Devleti Açısından Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi (Adalet Yayınevi 2011)
• Şirin T, ‘Norm Kavramına Dair Düşünceler: Gözler-Altıparmak Tartışmasına Dönük Bir ‘Saptırmama’ Denemesi’ (2022) https://www.tolgasirin.com/post/normveolgu Erişim Tarihi 30 Aralık 2022
• Spaak T, ‘Legal Positivism, Law’s Normativity, and the Normative Force of Legal Justification’ (2003) 16 (4) Ratio Juris 469-485
• Sunstein C R, ‘Social Norms and Social Rules’ (1996) 96 Columbia Law Review 903-968
• Turhan M, ‘Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı’ (2007) 62 (3) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 379-404
• Uzun E, ‘Hukuk Normu Üzerine Bir Not’ (2014) 1 (6) Hukuk Kuramı 38, 38-41
• Zorzetto S, ‘Normative Legal Positivism: from Metaphysics to Politics’ (2021) (54) Isonomia 134-166
• Waldron J, ‘Kant’s Legal Positivism’ (1996) 109 (7) Harvard Law Review 1535-1566
• Wallace W L, The Logic of Science in Sociology (Routledge 1971)
• Weinreb L L, ‘Natural Law and Rights’, in Robert P. George (ed), Natural Law Theory: Contemporary Essays (Clarendon Press 1992)