Non-Pecuniary Damages within the Framework of the Decisions of the European Court of Human Rights and the Constitutional Court

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1093 - 1120, 23.12.2024

Ufuk Ramazan Çakmak

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1518003

Öz

Under the European Convention on Human Rights (ECHR or Convention), one of the ways of redressing non-pecuniary damage is the payment of compensation. Compensation is intended to compensate for non-pecuniary damage of a non-pecuniary nature, such as uncertainty, distress, suffering, etc. arising from a breach. On 28 March 2007, the Implementing Instructions on Requests for Equitable Remedies stated that if non-pecuniary damage is established and the European Court of Human Rights (ECHR or the Court) decides that non-pecuniary damage is necessary, it will determine non-pecuniary damage on the basis of equity. In addition to equity, it is possible to say that some factors play a role in the determination of non-pecuniary damage. These factors are the seriousness of the violation, the applicant's situation and local economic conditions. Although the measure of proof required by the Court in order to award non-pecuniary damages is not as strict as in the case of pecuniary damages, it is possible to say that the principle of "prohibition of enrichment" also applies to non-pecuniary damages. The Constitutional Court applies the principle of "non-enrichment" in its assessment of compensation, just like the ECtHR. Moral damage is not measurable like material damage. Therefore, unlike material damage, it is not possible to demonstrate moral damage with certain documents. For this reason, the Constitutional Court, like the ECtHR, is more flexible in its assessment of non-pecuniary damage in determining whether a non-pecuniary damage has occurred and whether there is a causal link between the violation and the damage.

Anahtar Kelimeler

Non-pecuniary damages, European Court of Human Rights, Constitutional Court

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Manevi Tazminat

Öz

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS veya Sözleşme) sisteminde manevi zararın giderilmesinin yollarından biri tazminat ödenmesidir. Manevi tazminat, bir ihlâlden kaynaklanan belirsizlik, sıkıntı, ıstırap gibi manevi nitelikte bir zararın giderilmesine yöneliktir. 28 Mart 2007’de yayımlanan Hakkaniyete Uygun Tatmin Taleplerine İlişkin Uygulama Talimatı’nda bir manevi zararın tespit edilmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM veya Mahkeme) manevi tazminatın gerekli olduğuna karar vermesi halinde hakkaniyet temelinde manevi tazminatı belirleyeceği ifade edilmiştir. Hakkaniyetin yanı sıra manevi tazminatın belirlenmesinde bazı faktörlerin rol oynadığını söylemek mümkündür. Bu faktörler ihlâlin ciddiyeti, başvuranın durumu ve yerel ekonomik koşullardır. Mahkeme’nin manevi tazminata hükmedebilmek için aradığı ispat ölçüsü, maddi tazminattaki kadar sıkı olmamakla birlikte “zenginleşme yasağı” prensibinin manevi tazminat için de geçerli olduğunu söylemek mümkündür. Anayasa Mahkemesi de tazminata ilişkin değerlendirmesinde tıpkı AİHM gibi “zenginleşme yasağı” prensibini uygulamaktadır. Manevi zarar, maddi zarar gibi ölçülebilir nitelikte değildir. Bu nedenle maddi zararda olduğunun aksine manevi zararın birtakım belgelerle ortaya konulması pek mümkün değildir. Bu nedenle Anayasa Mahkemesi de AİHM gibi manevi tazminata ilişkin değerlendirmesinde manevi bir zararın meydana gelip gelmediğinin ve ihlâl ile zarar arasında illiyet bağının olup olmadığının tespitinde daha esnek davranmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Manevi Tazminat, AİHM, Anayasa Mahkemesi

Kaynakça

• Altwicker-Hámori S, Altwicker T ve Peters A, ‘Measuring Violations of Human Rights: An Empirical Analysis of Awards in Respect of Non-Pecuniary Damage under the European Convention on Human Rights’ (2016) 76 Heidelberg Journal of International Law, 1-51
• Beatson J, Grosz S, Hickman T, Singh R ve Palmer S, Human Rights: Judicial Protection in the United Kingdom, (Sweet and Maxwell 2008)
• Bernhardt R, ‘Just Satisfaction under the European Convention on Human Rights’ in Maurizio Ragazzi (ed) , International Responsibility Today: Essays in Memory of Oscar Schachter ( Martinus Nijhoff Publishers 2005)
• Buyse A, ‘Lost And Regained? Restitution as a Remedy for Human Rights Violations in the Context of International Law’ (2008) 68 Heidelberg Journal of International Law, 129-153
• Bydlinski F, ‘Methodological Approaches to the Tort Law of the ECHR’ in Attila Fenyves, Ernst Karner, Helmut Koziol ve Elisabeth Steiner (ed) Tort Law in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights (De Gruyter 2011)
• Cengiz S, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin AİHS M. 41 Kapsamındaki Hükümlerinin (Adil Karşılık) Mahiyeti ve Unsurları (Adalet Yayınevi 2016)
• Çelik Y, Türk Hukukunda Bireysel Başvuru ve Anayasa Mahkemesi Uygulaması (Adalet Yayınevi 2016)
• Ekinci H ve Sağlam M, Sorularla Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2014)
• Eren F, Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1975)
• Fikfak V, ‘Changing State Behaviour: Damages before the European Court of Human Rights’ (2018) 29 (4) The European Journal of International Law, 1091-1125
• Gözübüyük Ş ve Gölcüklü F, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, (Turhan Kitabevi 2013)
• Gümüşay R, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolunda İhlâl Kararlarının İcrası (Adalet Yayınevi 2019)
• Hamdemir B, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (Seçkin Yayıncılık 2018)
• Harris D, O’boyle M ve Warbrick C, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, (Ulaş Karan ve Mehveş Bingöllü çev, Oxford University Press 2009)
• Ichim O, Just Satisfaction under the European Convention on Human Rights (Cambridge University Press 2015)
• Kanadoğlu K, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, (On İki Levha Yayıncılık 2015)
• Karan U, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Rehberi, (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2015)
• Karan U, Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası: Norm Denetimi ile Bireysel Başvuru Usulünde Verilen Kararlar Özelinde Bir İnceleme (On İki Levha Yayınları 2018)
• Kaya S. B, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvurunun Etkinleştirilmesi: Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası (Yetkin Yayınevi 2024)
• Kılınç B, ‘Bireysel Başvuruda Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yerine Getirilmesi’ in Ali Rıza Çoban, Serdar Gülener, Musa Sağlam ve Hüseyin Ekinci (eds) Haşim Kılıç'a Armağan (Anayasa Mahkemesi Yayınları 2015)
• Önay I, ‘Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Kararlarında Maddi Tazminata Hükmetme Yetkisi ve Mahkemenin Bu Konudaki Uygulamaları Üzerine Düşünceler’ (2017) 2-7, https://anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/09/Is%CC%A7%C4%B1k-O%CC%88nay-Bireysel-Bas%CC%A7vuru-Kararlar%C4%B1nda-Maddi-Tazminata-Hu%CC%88kmetme-Yetkisi-ve-Mahkemenin-Bu-Konudaki-Uygulamalar%C4%B1-U%CC%88zerine-Du%CC%88s%CC%A7u%CC%88nceler. Erişim Tarihi: 16.12.2023
• Sungurtekin Özkan M, ‘Anayasal Şikâyet ve Adalete Erişim’ (2014) 16 Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 399-410
• Şirin, T ‘Anayasa Mahkemesi Kararlarının İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarına Etkisi’ (2018) 35 Anayasa Yargısı Dergisi, 147-167