Protection of Human Dignity in the Social State in the Context of the Debtor's Waiver of Non-Seizability

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1047 - 1091, 23.12.2024

Bilge Bingöl Schrijer , Özgür Aydın

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1559408

Öz

In a social state order, the relationship between the creditor and the debtor takes place in a delicate balance. The enforcement system is based on the idea of debt repayment and thus the healthy functioning of the economic system. However, this system must be carried out with an understanding grounded in human rights. Seizure, which is the last coercive stage in terms of debt repayment, is directly related to human dignity. In the seizure process, the debtor’s property or income is forcibly taken from him/her by the power of the state in return for his/her debt. Although the legal system draws the boundaries of this forcible action with concepts such as “humane life” and “minimum life”, the abstractness of the concepts reveals the importance of the application. In practice, jurisdictions frequently refer to the concept of “minimum standard of living”. However, the word “minimum” in this concept rhetorically reveals the idea of a “race to the bottom”.
One of the most sensitive aspects of the relationship between attachment and human dignity in the Enforcement and Bankruptcy Code is the waiver of non-seizability regulated in article 83/a of the Law. In a social state based on human dignity, non-seizable property is a guarantee provided by the state for individuals to live a “dignified” life. However, the legal system permits the waiver of this guarantee under certain conditions. Moreover, it is accepted in the legal system that such an important declaration of will is tacitly made, which in our opinion is incompatible with the principle of a social rule of law. The phenomenon of waiver of non-seizability is contrary to the principle of social state and human dignity. An important amendment was made to the Enforcement and Bankruptcy Code in 2023 regarding non-seizable property. The justification for the amendment is to ensure a dignified life for human beings. However, no regulation has been made regarding the institution of waiver.

Anahtar Kelimeler

Human dignity, social state, human rights, seizure, waiver of non-seizability

Sosyal Devlette İnsan Onurunun Korunması Bağlamında Borçlunun Haczedilmezlikten Feragati

Öz

Sosyal devlet düzeninde alacaklı ve borçlu arasındaki ilişki hassas bir dengede cereyan etmektedir. İcra sisteminin temeli borcun ödenmesi ve bu sayede ekonomik sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesi fikrine dayanmaktadır. Ancak bu sistemin insan hakları ile temellendirilmiş bir anlayışla yürütülmesi gerekmektedir. Borcun ödenmesi açısından zorlayıcı son aşama olan haciz ise insan onuru ile doğrudan bağlantılıdır. Haciz işleminde borçlunun malları ya da gelirleri devlet gücü ile borcuna karşılık olarak cebren kendisinden alınır. Hukuk sistemi, söz konusu cebri işlemin sınırını “insanca yaşam”, “asgari yaşam” gibi kavramlarla çizmiş olsa da kavramların soyutluğu uygulamanın önemini ortaya çıkartmaktadır. Uygulamada ise yargı yerleri sıklıkla “asgari yaşam standardı” kavramına atıf yapmaktadır. Ancak söz konusu kavramdaki “asgari” sözcüğü retorik olarak “dibe doğru yarış” fikrini ortaya çıkartmaktadır.
İcra İflas Kanunu’nda haciz ve insan onuru ilişkisinin belirdiği en hassas hususlardan birisi de Kanun’un 83/a maddesinde düzenlenen haczedilmezlikten feragat kurumudur. Haczedilemez mallar, insan onuru ile temellendirilmiş bir sosyal devlet düzeninde kişilerin “onurlu” bir yaşam sürmeleri için devlet tarafından korunan bir garantidir. Ancak hukuk sistemi söz konusu garantiden belli koşullar altında feragat edilmesine izin vermiştir. Üstelik böylesine önemli bir irade beyanının zımnen yapılmış olacağı dahi hukuk sisteminde kabul edilmektedir ki kanımızca bu husus sosyal bir hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmaz. Haczedilmezlikten feragat olgusu sosyal devlet ilkesi ve insan onuruna aykırıdır. İcra ve İflas Kanunu’nda 2023 yılında haczedilemez mallar ile ilgili önemli bir değişiklik yapılmıştır. Değişikliğin gerekçesi insanın onurlu bir yaşam sürmesidir. Ancak feragat kurumuna ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır.

Anahtar Kelimeler

insan onuru, sosyal devlet, insan hakları, haciz, haczedilmezlikten feragat

Kaynakça

• Akyazılı E, ‘Akıllı Telefonların Haczi’ (2014) 16 (Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi-Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan 2835-2853.
• Algan B, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması (1. Baskı, Seçkin 2007).
• Arıkan C ve Oktay O, ‘Mülkiyet Hakkı Yönünden Devletin Pozitif Yükümlülükleri Kavramı (AİHM ve AYM’nin İçtihatlarına Eleştirel Bir Yaklaşım)’ (2023) 3 (1) Kırıkkale Hukuk Mecmuası 109-137.
• Arslan R, Yılmaz E, Ayvaz Taşpınar S ve Hanağası E, İcra ve İflas Hukuku (9. Baskı, Yetkin Yayınları 2023).
• Atalay O, ‘İlamsız İcra Yargısız İnfaz Olur mu?’ (2004) (1) Hukuk Perspektifleri Dergisi 67-69.
• Boran Güneysu N, ‘İcra ve İflâs Kanunu’nun Konutta Hacze İlişkin 79/A Maddesinin Değerlendirilmesi’ (2004) 6 (1) Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 172-223.
• Bozkurt G, ‘Eski Hukuk Sistemlerinde Kölelik’ (1981) 38 (1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65-103.
• Bulut N, Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar (1. Baskı, XII Levha Yayınları 2009).
• Çiftçi P, İcra Hukukunda Menfaat Dengesi (Adalet Yayınevi 2010).
• Değirmencioğlu B, ‘Klasik Egemenlik Anlayışında Bir Kırılma: ‘Pozitif Yükümlülük Doktrini’ ve Türkiye’ye Yansıması’ (2021) 39 İnsan Hakları Yıllığı 55-104.
• Doehring K, Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku) (Ahmet Mumcu çev, 4. Baskı, İnkılap Yayınları 2002).
• Feinberg J, ‘The Expressive Function of Punishment’ içinde Joel Feinberg, Jule Coleman (eds), Philosophy of Law (7. Baskı, Thomson Wadsworth 2004).
• Göze A, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler (5. Baskı, Beta 1989).
• — — Liberal Marxiste Faşist Nasyonal Sosyalist ve Sosyal Devlet (6. Baskı, Beta Yayınları 2010).
• Gümüş A T, ‘Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü’ (2010) 18 (2) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 117-158.
• Herberger M, Menschenwürde in der Zwangsvollstreckung: Zur Genese und teleologischen Strukturierung des Vollstreckungsschutzes (Mohr Siebek 2022).
• İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 7445, Kabul Tarihi: 28.30.2023, RG 05.04.2023/32154.
• İlhan C, Günümüz Türkçe’siyle Mecelle (Mecelle-i Ahkam-ı Adliye), Aslı ile Birlikte Tam Metin (Yetkin Yayınları 2011).
• İspir Z, İnsan Haklarının Temeli Olarak İnsan Onuru Kavramı (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017).
• Karaca C ve Çam Y, ‘Türkiye’de Sosyal Devlet Anlayışının Değerlendirilmesi’ (2019) Ocak-Haziran (176) Maliye Dergisi 72-97.
• Kaya S B, ‘Bir İnsan Hakları Kategorisi Olarak İnsan Onuru Kavramı ve Türkiye’deki Uygulaması Üzerine Bir Analiz’ (Güz 2022) 9 (2) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 335-353.
• Köksoy M, İcra Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi (Adalet Yayınevi 2018).
• Kuçuradi İ, İnsan Hakları Kavramları ve Sorunları (Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları 2007).
• Kurt Z E, ‘Ucuz, Sansürsüz ve Hızlı İnternete Erişim Hakkı’ (2015) (2) Ankara Barosu Dergisi 287-293.
• Metin Y, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Yaşamın ve Sağlığın Korunması ile İlgili Olarak Taraf Devletlere Yüklediği Pozitif Yükümlülükler’ (2010) 7 (27) Uluslararası İlişkiler 111-132.
• Oder B-E, ‘Devletin Olumlu Edimini Gerektiren Sosyal Hakların Anayasal Düzeyde Korunması ve Yargısal Tutumlar’ (2008) (1) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 199-232.
• Özbay İ, ‘İcra ve İflas Hukukumuzda Haczedilmezlikten Feragat (İİK m. 83/a)’ (2005) 9 (1-2) Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi 543-567.
• Özçelik V, İcra Müdürünün Takdir Yetkisi (Adalet Yayınevi 2014).
• Özekes M, ‘İcra ve İflas Kanunu’nda Yer Alan Kredi Kurumları ile İlgili İcra Hükümlerinin Eleştirisi’ (2007) Banka Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu 97-122.
• — — İcra Hukukunda Temel Haklar ve İlkeler (Adalet Yayınevi 2009).
• — — ‘Konutta Haciz ve Konut (Meskeniyet) Haczi Üzerine (Paket Paket Gelen Yargıya Eleştiri ve Değerlendirme’ (2023) 2 <https://www.linkedin.com/in/muhammet-%C3%B6zekes-3b613b1a6/recent-activity/all/> Erişim Tarihi 22 Eylül 2024.
• Pekcanıtez H, Atalay O, Özkan S ve Özekes M, İcra ve İflas Hukuku (11. Bası, On İki Levha 2024).
• Rado T, ‘Roma Hukukunda Cebri İcra Usullerinin İnkişafı’ (1944) 10 (1-2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 229-240.
• Taneri G, Uygulamadan Örnek Hükümler BAM ve Yargıtay Kararlarıyla Haczedilmezlik Şikâyeti (Seçkin Yayınları 2020).
• Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (Yapı Kredi Yayınları 2004).
• TBMM (2023), 435 No’lu Komisyon Raporu, Yasama Dönemi: 27, Yasama Yılı: 6.
• Topuz G, ‘5510 Sayılı Kanunda Öngörülen Emekli Aylığının Haczedilmezliği Kuralı ve Bu Kuralın Anayasaya Uygunluğu Üzerine Düşünceler’ (2016) 65 (4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3017-3052.
• Uygun O, ‘Çağımızın İnsan Onuruna Yönelttiği Tehditler Karşısında İnsan Haklarının Önemi’ içinde İoanna Kuçuradi (ed), Hukuk Felsefesini Yeniden Düşünmek: Hukuk Teorileri, İnsan Hakları ve Anayasalar (Marmara Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Yayınları 2011, 67-97.
• Üstündağ S., İcra Hukukunun Esasları (İstanbul Üniversitesi, 2004).
• Vincent A, Modern Politik İdeolojiler (Arzu Tüfekçi çev, Paradigma Yayınları 2006).
• Von Humboldt W, Devlet Faaliyetinin Sınırları (Bahattin Seçilmişoğlu çev, 3. Baskı, Liberte Yayınları 2013).
• Weidnitzer E, German Aid Policies for Poverty Reduction (German Development Institute, Working Paper 101,1997).
• Wiseman H V, ‘Magna Carta Efsanesi’ (Münci Kapani çev) Ankara Hukuk Fakültesi 40. Yıl Armağan (Ajans-Türk Matbaası 1966) 463-471.
• Yıldırım E, ‘Sosyal Hakların Dava Edilebilirliği/Edilemezliği ve Anayasa Mahkemeleri: Türk Bakış Açısı (Genişletilmiş Özet)’ (2014) 30 (1) Anayasa Yargısı 153-159.
• Yıldırım M K ve Deren-Yıldırım N, İcra ve İflas Hukuku (7. Baskı, Beta 2016).
• Yılmaz Z, ‘Olumlu Edim Gerektiren Sosyal Hakların Sınırı: Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifinden 1961 ve 1982 Anayasaları Dönemi Uygulamaları’ (2014) 72 (1) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 695-728.
• Yüksel İ, ‘İnternete Erişim Hakkı’ (2022) (3) Ankara Barosu Dergisi 141-173.
• Zivilprozessordnung, § 811, “Unpfändbare Sachen und Tiere”, <https://www.gesetze-im-internet.de/zpo/__811.html> Erişim Tarihi 21 Eylül 2024.