İdari Yargılama Usulünde Mahkeme Kararlarının Gerekçelendirilmesi Esası

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1121 - 1145, 23.12.2024

Ayşe Nur Saldıran

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1563113

Öz

İdari yargılamada mahkeme kararlarının gerekçelendirilmesi esası, gerekçeli kararın hem hak hem de yükümlülük olarak iki farklı düzlemde değerlendirilmesi şeklinde somutlaşır. Gerekçeli karar veyahut yargısal gerekçelendirme en temelde kamu gücünün kullanımının bir gereğidir. Her güç kullanımı, meşruiyetini yalnızca yasa koyucunun vermiş olduğu yetkilendirmeden yani salt kanunilikten elde etmez; aynı zamanda hukuk devleti anlayışı çerçevesinde otoritenin muhataplar tarafından da kabulünü gerektirir ki bu kabule ancak bir argümantasyon süreci neticesinde yani ikna edilebilirlikle erişilebilir. Bu noktada hiçbir kamu gücü kullanımı, gerekçeden ber´i düşünülemez. Gerekçe veyahut gerekçeli karar da bu anlamda öncelikle hukukun genel bir ilkesi, hukuk devletinin şekli bir unsurudur.
Bu çalışmada bilhassa kamu gücü kullanımının en klasik örneği olan idarenin tek yanlı işlemlerine karşı, hak arama özgürlüğünün etkin şekilde kullanımını vadeden idari yargı kararlarının gerekçelendirilmesi ele alınacaktır. Bu kapsamda yargısal kararların niteliği ve mahiyeti, gerekçelendirmenin kapsamını ve hangi ölçütlerle bir gereklilik olduğunu ortaya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gerekçe, Gerekçeli Karar İlkesi, İdari Yargılama Usulünde Gerekçelendirme

The Principle of Reasoning of Court Decisions in Administrative Judicial Procedure

Öz

The principle of reasoning of court decisions in administrative proceedings materializes in the form of evaluating a reasoned decision as both a right and an obligation on two different levels. A reasoned decision, or judicial reasoning, is fundamentally a requirement of the exercise of public power. The legitimacy of any exercise of power does not solely derive from the authorization granted by the legislature, i.e., from mere legality, but also requires the acceptance of the authority by those subjected to it within the framework of the rule of law. Such acceptance can only be achieved through a process of argumentation, i.e., through persuasiveness. At this point, no exercise of public power can be conceived without reasoning. In this sense, reasoning or a reasoned decision is primarily a general principle of law and a formal element of the rule of law.
In this study, the reasoning of administrative court decisions, which promise the effective exercise of the right to seek justice against the unilateral actions of the administration—the most classic example of the use of public power—will be discussed. In this context, the nature and essence of judicial decisions will reveal the scope of reasoning and the criteria by which it is deemed a necessity.

Anahtar Kelimeler

Reason, The principle of reasoned decision, Reasoning in Administrative Procedure

Kaynakça

• Akçil Y, ‘Bireysel Başvuru Kararlarının Subjektif ve Objektif Etkisinin İdari Yargı Yönünden İncelenmesi’ (2022) 39 Anayasa Yargısı 1-45
• Akıllıoğlu T, ‘Yönetsel İşlemlerde Gerekçe İlkesi’ (1982) 15 (2) Amme İdaresi Dergisi 7-19
• Akıncı M, İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkı (Turhan Kitabevi 2008)
• Aksoylu İ, ‘İdari Yargı Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı’ (2006) 21 Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Dergisi 23-44
• Aslan Z, ‘Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi’ (2001) 23-24 İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 53-58
• Atay, EE ‘Yargı Kararlarının Gerekçelendirilmesi ve İdari Yargıda Uygulanması’ (2018) 147 Danıştay Dergisi 7-32
• Becker F, ‘Die Entscheidungsbegründung im deutschen Verwaltungs-, verwaltungsgerichtlichen und verfassungsgerichtlichen Verfahren’ in Rainer Sprung ve Bernhard König (eds), Die Entscheidungsbegründung in europäischen Verfahrensrechten und im Verfahren vor internationalen Gerichten (Springer 1974)
• Berg H ve Zimmer D, Gutachten und Urteil (Müller, C F 1990)
• Brink S, Über die richterliche Entscheidungsbegründung: Funktion - Position - Methodik (Peter Lang 2000)
• Candan T, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü (9. Baskı, Yetkin 2022)
• Centel T, ‘İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararlarının Uygulamadaki Yönlendirici Etkileri’ (1989) Yargıtay Dergisi 361-371
• Christensen R ve Kudlich H, Theorie Richterlichen Begründens (Duncker & Humblot 2000)
• Durkal Eroğlu M, ‘İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 27. Maddesi Kapsamında Yürütmenin Durdurulması Kararlarında Yapılan Değişikliklerin Değerlendirilmesi’ (2016) 65 (2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 279-313
• Eifert M, ‘Letztentscheidungsbefugnisse der Verwaltung: Ermessen, Beurteilungsspielräume sowie Planungsentscheidungen und ihre gerichtliche Kontrolle’ 2008 (4) ZJS 336- 343
• Feldner B ve Forgó Nikolaus, Norm und Entscheidung (Springer 2000)
• Gözler K, İdare Hukuku, Cilt 1 (2. Baskı, Ekin 2009)
• Gözübüyük Ş ve Tan T, İdare Hukuku, Cilt 1 (10. Baskı, Turhan Kitabevi 2019)
• Gusy C, ‘Staatsrechtlicher Positivismus’ (1989) JZ 505-513
• Hasoğlu A, ‘Danıştay Kararları Işığında İdare Hukukunda Sebep İkamesi Kavramı’ (2019) 14 Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 147-173
• Hufen C, ‘Ermessen und unbestimmter Rechtsbegriff’ 2010 (5) ZJS 603-607
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, (Beta Basım Yayın, 2013)
• İsbir KB, İdari Yargı Kararlarının Gerekçelendirilmesi (Seçkin 2023)
• Jarass HD ve Pieroth B, Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (C H Beck 2024)
• Jestaedt M, ‘Maßstäbe des Verwaltungshandelns’, in: Erichsen/Ehlers (eds), Allgemeines Verwaltungsrecht (13. Baskı, De Gruyter 2006)
• Kaya C, İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi, (2. Baskı, Onikilevha 2020)
• Kayhan M, ‘İdari Yargıda Gerekçesiz Kararlar, Silahların Eşitliği İlkesi ve Adil Yargılanma Hakkı’ (2006) 65 TBB Dergisi 129-142
• Kızılyel S, ‘İdari Yargı Kararlarının Şekli Üzerine Eleştirel Bir İnceleme’ (2014) 63 (3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 509-550
• Küçük MÇ, ‘İdari Yargıda Kanun Yollarındaki İçtihat Farklılıklarının Hukuki Güvenlik İlkesi Kapsamında Değerlendirilmesi’ (2023) 72 (1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 343-380
• Lindner JF ve Jahr D,‘Der unzureichend begründete Verwaltungsakt’ (2013) JuS-Extra 3-5
• Luhmann N, Das Recht der Gesellschaft (Suhrkamp 1993)
• Lücke J, Begründungszwang und Verfassung: zur Begründungspflicht der Gerichte, Behörden und Parlamente (Mohr 1987)
• Neumann U, Juristische Argumentationslehre (Springer 1986)
• Oğurlu Y, ‘Danıştay Kararları Işığında İdari Yargılama Usulünde Re’sen Araştırma İlkesi’ (1998) Ankara Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi 2 (1) 120-133
• Onar SS, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt 1, (İsmail Akgün Matbaası 1966)
• Saldıran AN, Suspensiveffekt und Aussetzung der Vollziehung (Duncker & Humblot 2022)
• Seçkin S ve Üstün G, ‘İdari İşlemlerde Takdir Yetkisi ve Gerekçe İlkesi’ (2015) 21 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın’a Armağan) 510-533
• Söyler Y, ‘İdari Yargılama Usul Hukukunda Sebep İkamesi’ (2017) 31 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 533-566
• Şahbaz İ, ‘Anayasa Mahkemesi Kararının Gerekçesinin Bağlayıcılığı Sorunu’ (2020) 2 Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 341-382
• Tanrıverdi A A, ‘İdare Hukukunda Gerekçe İlkesi ve Sağladığı Hukuki Koruma’ (2023) 72 (2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 552-578
• Tekinsoy A, Yürütmenin Durdurulması (Savaş 2013)
• Turan B, ‘AİHS Çerçevesinde İdari Yargıda Gerekçeli Karar Hakkı’ (2022) 12 (1) Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 177-202
• Ulaş HA, ‘Yargı Kararlarının Gerekçeli Olması Üzerine Bir Değerlendirme’ (2021) 11(2) Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1243-1283
• Yıldırım T ve Fiş Üstün G, Açıklamalı Notlu İdari Yargılama Usulü Kanunu (Onikilevha 2020)