“Uluslararası Barış ve Güvenlik Hukuku” ile “Uluslararası Sorumluluk Hukuku” Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1349 - 1384, 23.12.2024

Hakkı Hakan Erkiner

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1566538

Öz

“Uluslararası Barış ve Güvenlik Hukuku” ile “Uluslararası Sorumluluk Hukuku” arasında, uluslararası hukukun gereğinin yerine getirilebilmesi yönünden veya başka bir ifade ile uluslararası hukukun üstünlüğünün sağlanabilmesi bakımından çok önemli bir ilişki vardır. Özellikle uluslararası hukukun en ağır ve ciddi ihlallerinin başında gelen ve jus cogens kurallardan kaynaklanan erga omnes yükümlülükler olan silahlı saldırı veya soykırım gibi vahim uluslararası haksız fiiller işlendiğinde bu ilişki önemini özellikle belli etmektedir. Nitekim, örneğin bir devlet tarafından gerçekleştirilen bir silahlı saldırı fiili hakkında “uluslararası barış ve güvenlik hukuku” ile “uluslararası sorumluluk hukuku” eşzamanlı olarak uygulanırlar. Aynı fiil hakkında eşzamanlı olarak uygulanma olanağı, “uluslararası barış ve güvenlik hukuku” ile “uluslararası sorumluluk hukuku” arasında hukuken olgusal bir ilişki doğurur. Uluslararası hukukun varoluşsal niteliklerinden ötürü ise bu mekanizmaların gerek ayrı ayrı gerekse birlikte etkinlikleri sorunludur. “Uluslararası kollektif barış ve güvenlik hukuku”nun gereklerinin uygulanamadığı silahlı saldırı veya soykırım gibi en ağır ve ciddi bir ihlalde bulunan bir devlete karşı “uluslararası sorumluluk hukuku”nun mekanizmalarının devletler tarafından çalıştırılması böylesi bir ihlalde bulunan bir devlete karşı uluslararası baskı oluşturabilir. Bu baskının kurulabilmesi ve uluslararası hukukun üstünlüğünün sağlanması mümkün olabilir. Ancak bu olanak dahilindeki sonucun elde edilebilmesi için “sayıca yeterince güçlü egemen devlet tarafından, yeterince etkin bir biçimde”, “uluslararası sorumluluk hukuku” mekanizmalarının çalıştırılması ve uygulanması şarttır. Bu şartın hayata geçmesi ile uluslararası hukukun üstünlüğünün sağlanması mümkün ve muhtemel bir olgudur. Uluslararası hukukta bu mekanizma potansiyel olarak uygulanmayı bekler bir biçimde mevcuttur ancak bunun devletler tarafından tercih edilmesi gereklidir. Bundan ötürü uluslararası hukuk muhakkak bir hukuk değil fakat muhtemel bir hukuktur.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Kollektif Barış ve Güvenlik Hukuku, Uluslararası Kollektif Sorumluluk Hukuku, Uluslararası Hukukta İki Taraflılık ve Çok Taraflılık, Uluslararası Hukukun Emredici Jus Cogens Kurallarından Kaynaklanan Uluslararası Topluluğun Geneline Yönelik Erga Omnes Yükümlülükler, Uluslararası Hukukta Kollektif Karşı Önlemler

The Relationship Between “International Peace and Security Law” and “International Responsibility Law”

Öz

There is a significant relationship between the International Law of Peace and Security and the International Law of Responsibility in terms of the fulfillment of the requirements of international law or, in other words, in terms of ensuring the supremacy of international law. This relationship becomes particularly important when grave international wrongful acts such as armed attacks or genocide are committed, which are among the most serious and grave violations of international law and are erga omnes obligations arising from jus cogens rules. As a matter of fact, for example, international law of peace and security and international law of responsibility apply simultaneously to an act of armed aggression committed by a State. The possibility of simultaneous application to the same act gives rise to a legal factual relationship between the international law of peace and security and international law of responsibility. Due to the existential nature of international law, the effectiveness of these mechanisms, both separately and together, is problematic. The mechanisms of the international law of responsibility which can be invoked by states against a state that commits the gravest violations, such as armed aggression or genocide, where the requirements of the international law of collective peace and security are not applicable, can create international pressure against such a violating state. It may be possible to establish this pressure and ensure the supremacy of international law. However, to achieve this possible result, it is essential that the mechanisms of international law of responsibility should be activated and implemented in a sufficiently effective manner by a sufficiently numerous and powerful sovereign state. With the realization of this condition, it is possible and probable to ensure the supremacy of international law. This mechanism exists in international law and is potentially awaiting implementation, but it must be favored by states. Therefore, international law is not an absolute law but a possible law.

Anahtar Kelimeler

International Law of Collective Peace and Security, International Law of Collective Responsibility, Bilateralism and Multilateralism in International Law, Erga Omnes Obligations of the International Community Arising from the Imperative Jus Cogens Rules of International Law, Collective Countermeasures in International Law

Kaynakça

• Andrea G, ‘Les Obligations Des Etats En Droit D’Invoquer La Responsabilité D’un Autre Etat Pour Violations Graves D’Obligations Découlant De Normes Impératives Du Droit International Général’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Cottereau G, ‘Système Juridique Et Notion De Responsabilité’ in René-Jean Dupuy (ed) La Responsabilité Dans Le Système International (Pedone 1991)
• Decaux E, ‘Responsabilité Et Réparation’ in René-Jean Dupuy (ed) La Responsabilité Dans Le Système International (Pedone 1991)
• Demirel N, BM Güvenlik Konseyi ve Uluslararası Barışın Korunması (Derin 2015)
• Denis A, ‘Les Contres-Mesures D’Intérêt Général’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Dost S, Temel Kavramlar, Metinler ve Kararlar Bağlamında Uluslararası Hukukta Adalet (2. Baskı, Yetkin 2019)
• Dost S ve Korkmaz Z, ‘Savaşa Varmayan Zorlama Yolu Olarak Zararla Karşılık ve Bazı Uygulamalar’ (2015) 5(2) SDÜHFD 111-157.
• Dupuy P-M, ‘Responsabilité Et Légalité’ in René-Jean Dupuy (ed) La Responsabilité Dans Le Système International (Pedone 1991)
• — —, ‘Des Rencontres De La Dimension Multilatérale Des Obligations Avec La Codification Du Droit De La Responsabilité’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Erkiner HH, Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, (2. Baskı, Seçkin 2023)
• — —, Uluslararası Terörizme Karşı Meşrû Müdâfaa (4. Baskı, Seçkin 2023)
• — —, Makaleler ile Uluslararası Hukukun Sosyolojisine ve Uluslararası Hukukun Tarihine Giriş (2. Baskı, Seçkin 2023)
• Ertuğrul ÜE, Uluslararası Hukukun Emredici Normlarından Doğan Yükümlülüklerin Ciddi İhlallerinden Devletin Sorumluluğu (Yetkin 2012)
• Forteau M, Droit De La Sécurité Collective Et Droit De La Responsabilité Internationale De L’Etat (Pedone 2006) Kolp R, Ius contra bellum (2. Baskı, Bruylant 2009)
• Labrecque G, La Force Et Le Droit (Bruylant 2008)
• Nolte G, ‘De Dionisio Anzilotti à Roberto Ago: le droit international classique de la responsabilité international des Etats et la Prééminence de la conception bilatérale des relations interétatiques’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Pierre K, ‘Responsabilité Pour Violation Grave D’Obligations Découlant De Normes Impératives Du Droit International Et Droit Des Nations Unies’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Pirim CZ, Uluslararası Hukukta Devletin Ağırlaştırılmış Sorumluluğu (Turhan 2022)
• Scobbie I, ‘Invocation De La Responsabilité Pour La Violation D’Obligation Découlant De Normes Impératives Du Droit International Général’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Sicilianos L-A, ‘Classification Des Obligations Et Dimension Multilatérale De La Responsabilité Internationale’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Spinedi M, ‘D’Une Codification A L’Autre: Bilatéralisme Multilatéralisme Dans La Genèse De La Codification Du Droit Des Traités Et Du Droit De La Responsabilité Des Etats’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Tams CJ, ‘Les Obligations De L’Etat Responsable: Le Lien Manquant?’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Uzun E, Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu (Beta 2007)
• Villalpando S, L’Emergence De La Communauté Internationale Dans La Responsabilité Des Etats (PUF 2005)
• Wyler E, ‘Du Crime D’Etat A La Responsabilité Pour Violations Graves D’Obligations Découlant De Normes Impératives Du Droit International Général’ in Pierre-Marie Dupuy (ed) Obligations Multilatérales, Droit Impératif Et Responsabilité Internationale Des Etats (Pedone 2003)
• Résolution adoptée par l’Assemblée générale, A/RES/56/83, Responsabilité de l’État pour fait internationalement illicite için bkz: <https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/french/draft_articles/9_6_2001.pdf> Erişim Tarihi 11 Eylül 2024
• Resolution adopted by the General Assembly, A/RES/56/83, Responsibility of States for internationally wrongful acts için bkz: <https://documents.un.org/doc/undoc/gen/n01/477/97/pdf/n0147797.pdf> Erişim Tarihi 11 Eylül 2024
• Projet d’articles sur la responsabilité de l’État pour fait internationalement illicite et commentaires y relatifs, 2001 için bkz: <https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/french/commentaries/9_6_2001.pdf> Erişim Tarihi 11 Eylül 2024
• Draft articles on responsibility of States for international wrongful acts with commentaries, 2001 için bkz: <https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/commentaries/9_6_2001.pdf> Erişim Tarihi 11 Eylül 2024
• Erkiner HH, ‘Tercüme, Devletin Uluslararası Sorumluluğu Maddeleri - Responsibility of States - Responsabilité de l’État’ <https://www.academia.edu/38667139/Hakkı_Hakan_Erkiner_Tercüme_Devletin_Uluslararası_Sorumluluğu_Maddeleri_Responsibility_of_States_Responsabilité_de_l_État_> Erişim Tarihi 11 Eylül 2024
• Erkiner HH, ‘İsrail'e uluslararası hukuki baskı: Artık mümkün mü?’ Anadolu Ajansı Analiz 27 Mart 2024 <https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-israile-uluslararasi-hukuki-baski-artik-mumkun-mu/3176212> Erişim Tarihi 12 Eylül 2024
• “ABD'nin BM Daimi Temsilcisi Linda Thomas Greenfield, ‘Biz ABD çıkarlarını gözetmek için veto hakkımızı kullanıyoruz. Yıllardır da BMGK'de bu şekilde yaptık.’ dedi”; ‘ABD: BMGK'de vetoyu çıkarlarımızı gözetmek için kullanıyoruz, mazeret beyan etmeyeceğiz’ Anadolu Ajansı (AA) 17 Eylül 2024 <https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-bmgkde-vetoyu-cikarlarimizi-gozetmek-icin-kullaniyoruz-mazeret-beyan-etmeyecegiz/3332810> Erişim Tarihi 19 Eylül 2024