Yeni Toplumsal Hareketler Bağlamında Siyasal Tüketicilik

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 95 - 116, 30.06.2022

İbrahim Kiçir Cengiz Anık

Öz

Toplumsal değişim ve dönüşüm açısından oldukça önemli bir konuyu oluşturan toplumsal hareketlerin de değişip dönüşerek eski hareketlerden farklı boyutlar kazandığı kabul edilmekte ve ortaya çıkan bu yeni hareketleri tanımlamak için yeni toplumsal hareketler kavramsallaştırması kullanılmaktadır. Buna göre eskinin sınıf kavramı üzerine oturtulmuş, siyasal ve ekonomik gücü topyekûn bir biçimde elde etmeye odaklanan, homojen katılımcılardan meydana gelen ve genellikle meta hikayeler üzerine kurulu eski hareketlerden farklı olarak yeni toplumsal hareketler; ekonomik temelli kutuplaşmadan ziyade etik değerler, kimlikler ve kültürel dönüşüm üzerine odaklanmakta; resmi ve bürokratik bir yapıdan ziyade merkezi olmayan, katılımcı demokratik ağlara dayanmakta, sivil toplumun dönüşümü üzerinde dururken katılımcıları çok farklı kesimlerin oluşturduğu heterojen gruplardan meydana gelmektedir. Bu bağlamda bir diğer ön kabul kolektif ve bireysel olan arasındaki ayrımın silikleşip siyasal katılım açısından kamusal ve özel alandaki kırmızı çizgilerin ortadan kalktığıdır. İşte bu noktada, pazar içerisinde hareket ederken ve alışveriş kararlarında etik ve siyasal kaygılarla seçim yapan tüketici davranışını ifade eden siyasal tüketicilik, bireyselleşen bir kolektif eylem olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüketicilerin kişisel alışveriş tercihleri ile pazarı bir siyasal arena olarak ele alması, eski paradigma içerisinde birbirinden oldukça faklı
kavramlar olarak ele alınan vatandaş ve tüketici kavramları arasındaki ayrımı da silikleştirerek siyasal, toplumsal ve ekonomik rollerde bir “hibritleşmeyi” ve yeni bir vatandaş-tüketici rolünü karşımıza çıkarmaktadır. Böyle bir teorik çerçeveden hareketle bu çalışma, kavramsal olarak siyasal tüketicilik olgusunu yeni toplumsal hareketler paradigması içerisine oturtmayı ve pratik anlamda da siyasal tüketiciliğe etki ettiği düşünülen faktörlerin öçümlenmesini amaçlamıştır. Bu kapsamda 432 üzerinde nicel araştırma yöntemlerinden olan survey tekniği ile yüz yüze araştırma gerçekleştirilmiştir. Küreselleşme karşıtlığı, çevre bilinci ve tüketici sinizminin siyasal tüketiciliği etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyasal Tüketicilik, Yeni Toplumsal Hareketler, Boykot, Buykot, Tüketici Davranışı

Kaynakça

• Anık, C. (2015). Meşruiyetin Sosyal Psikolojisi. İstanbul: Kaknüs
• Balsiger, P. (2013). Embedding “Political Consumerism”: A Conceptual Critique. (EUI Working Paperr MWP 2013/08).
• Boström, M. (2005). Political Consumerism: Its Motivations, Power, and Conditions in the Nordic Countries and Elsewhere: Proceedings from the 2nd International Seminar on Political Consumerism, Oslo August 26-29, 2004. Nordic Council of Ministers.
• Boström, M., Micheletti, M. ve Oosterveer, P. (2019). Studying Political Consumerism. In M. Boström, M. Micheletti, ve P. Oosterveer, (Eds.). The Oxford Handbook of Political Consumerism (pp. 1-24). Oxford University Press.
• Bozoklu, Ç. P. ve Ermeç, A. (2020). Tüketici Sinisizmi Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Güvenilirlik ve Geçerlilik Araştırması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 440-459.
• Buechler, S.M. (1995). New Social Movements Theories. The Soclologicel Quarterly. 36(3), 441-464.
• Cançelik, M. (2017). Siyasal Katılımın Alternatif Bir Yolu Olarak Siyasal Tüketicilik: Türk Tüketicileri Üzerinde Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Chew, J. P. (2012). How Now Shall We Consume: Widening Conception of Political Consumption and Analysis of the American Buyer. (Unpublished Master's Theses) Western Michigan University.
• Cohen, R. (1998). Transnational Social Movements: An Assessment. University of Oxford: Transnational Communities Programme.
• Coşkun, M.K. (2019). Demokrasi Teorileri ve Toplumsal Hareketler. Dipnot Yayınları.
• Cox, L. ve Nilsen, A. (2005) ‘“At the Heart of Society Burns the Fire of SocialMovements”: What Would a Marxist Theory of Social Movements Look Like?’ In Proceedings Tenth International Conference on Alternative Futures and Popular Protest. http://eprints.nuim.ie/460/.
• Çayır, K. (2016). Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler. K. Çayır. (Ed.). Yeni Sosyal Hareketler (ss. 11-30) içinde. Kaknüs Yayınları.
• Çetinkaya, Y.D. (2018). “Tarih ve Kuram Arasında Toplumsal Hareketler”. Y. D. Çetinkaya (drl.). Toplumsal Hareketler: Tarih Teori ve Deneyim (ss.15-61). İletişim Yayınları.
• Das, G.S. (2007). Student Perceptions of Globalization: Results From a Study. Global Business Review. 8(1), 1-11.
• Della Porta, D. ve Diani M. (2020). Toplumsal Hareketler. P. Çakır ve C. Gülbudak (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eaglaton, T. (1996). İdeoloji. M. Özcan (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Edwards, G. (2014). Social Movements and Protest. Cambridge University Press.
• Friedman, M. (1999). Consumer Boycotts: Effecting Change Through the Marketplace and Media. Routledge.
• Garrett, D. E. (1987). The Effectiveness of Marketing Policy Boycotts: Environmental Opposition to Marketing. Journal of Marketing, 51(2), 46-57.
• Gavcar E.ve Dirlik, S. (2005). Küreselleşme ve Yöneticilere Göre Küreselleşme Olgusu. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15, 77-95.
• Gegez, A. E. (2015). Pazarlama Araştırmaları. Beta Yayınevi.
• Handler, J.F. (1992). Protest, and the New Social Movements. Law & Society Review, 26(4), 697-732.
• Helm, A.E., Moulard, J.G. and Richins, M. (2015). “Consumer Cynicism: Developing a Scale to Measure Underlying Attitudes Influencing Marketplace Shaping and Withdrawal Behaviours”. International Journal of Consumer Studies 39(5), 515-524.
• Inglehart, R. (1981). Post-Materialism in An Environment Of Insecurity. American Political Science Review, 75(4), 880-900.
• Işık, G. (2011). Toplumsal Hareketler: Tarih-Kuram-Kapsam. G. Işık (Ed.). Toplumsal Hareketler: Politikadan Edebiyata, Sanattan Sinemaya, Medyadan Toplumsal Algıya Teorik ve Pratik Analizler ve Yansımalar (ss.1-44). içinde. Nobel Akademi Yayıncılık, 1-44.
• Işık, G. (2015). Sanaldan Sokağa Toplumsal Hareketler. Nobel Yayıncılık.
• Janavaras, B., J. Kuzma, ve H. Thiewes (2011). College Of Business Majors’ Perceptions Toward Globalization: An Empirical Study. Journal of College Teaching & Learning. 5(3), 41-50.
• Johnston, J. (2008). The Citizen-Consumer Hybrid: Ideological Tensions and The Case of Whole Foods Market. Theory and Society, 37(3), 229-270.
• Karataş, A. (2014). Tüketı̇cı̇lerı̇n Küresel Markalara Yönelı̇k Tutumlarını ve Küresel Marka Tercı̇hlerı̇nı̇ Etkı̇leyen Faktörler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaynak, R. ve Eksi, S. (2013). Antecedents of Anti-Branding: An Empirical Research for Managerial Perspective. International Business Research, 6(10), 78.
• Kurtuluş, K. (2010). Araştırma Yöntemleri. Türkmen Kitabevi.
• Larana, E. (1994). Continuity and Unity in New Forms of Collective Action: A Comparative Analysis of Student Movements. In E. Larana, H. Johnston ve J.R. Gusfield (Ed.). New Social movements: From Ideology to Identity (pp.209-233). Temple University Press.
• Lelandais, G.E. (2009). Sosyal Hareketler Teorileri ve Küreselleşme. B. Çoban. (Ed.). Yeni Toplumsal Hareketler (ss.63-90). İçinde. Kalkedon Yayıncılık.
• Micheletti, M. (2003). Political Virtue and Shopping: Individuals, Consumerism and Collective Action. Palgrave Macmillan.
• Micheletti, M. ve Boström, M. (2014). Political Consumerism: Consumer Choice, Information and Labeling. In S. Rousseau, P. B. Thompson, ve D. M. Kaplan(Eds). Encyclopedia of Food and Agricultural Ethics (pp. 1508-1515). Springer Netherlands.
• Naresh, K. M. ve Birks, D. F. (2000). Marketing Research and Apllied Approach. Prentice Hall.
• O’Brien, E. ve Macoun, A. (2021). Responsible Citizens, Political Consumers and The State. Acta Politica, 57(2), (Online Version).
• Riefler, P. (2012). Why Consumers Do (Not) Like Global Brands: The Role of Globalization Attitude, Gco And Global Brand Origin. International Journal of Research in Marketing, 29(1), 25–34.
• Stolle, D. ve Micheletti, M. (2013). Political Consumerism: Global Responsibility in Action. Cambridge University Press.
• Stolle, D., Hooghe, M. ve Micheletti, M. (2003). Political Consumerism: A New Phenomenon of Political Participation? An Exploratory Study in Canada, Belgium and Sweden. ECPR Joint Session. Edinburgh, March.
• Stolle, D., Hooghe, M. ve Micheletti, M. (2005). Politics in The Supermarket: Political Consumerism As A Form of Political Participation. International Political Science Review, 26(3), 245-269.
• Touraine, A. (2016). Toplumdan Toplumsal Harekete. K. Çayır. (Ed.). Yeni Sosyal Hareketler (ss.31-46). içinde. Kaknüs Yayınları.
• Touraine, A. (2017). Bugünün Dünyasını Anlamak İçin Yeni Bir Paradigma. O. Kunal (Çev). Yapı Kredi Yayınları.
• Touraine, A. (2017a). Eşitliklerimiz ve Farklılıklarımızla Birlikte Yaşayabilecek miyiz?. O. Kunal. (Çev). Yapı Kredi Yayınları.