Sözdizimsel Bulanıklık Bağlamında Gramatik Çözümlemenin Niteliği Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2018, Sayı: 40, 122 - 146, 30.06.2018

Bünyamin Aydın

Öz

Birden çok gramatik çözümlemeye imkân tanıyan ifadelerle ilgili iki
yaklaşım biçimi geliştirilmiştir. Bunlardan ilki, metnin iç bağlamına ilişkin
gramatik bağıntılar üzerinden bir yorum üretmek, ikincisi ise dış bağlamdan
hareketle ve kastedilen anlam iddiası üzerinden bir tercihte bulunmaktır. Söz
konusu iddiayı mütekellime doğrulatma imkânı olmadığında gramatik çözümleme
yorumcunun ön kabullerinin etkisine açık hale gelmektedir. Metnin dolaylı
muhatapları için kaçınılmaz olan bu durum metnin iç yapısının izin verdiği
gramatik çözümlemelerin metin dışı gerekçelerle reddedilmesine, hatta tercih edilen
çözümleme için belirli sınırlılıklar getirilmesine yol açmaktadır. Dolayısıyla
gramatik çözümleme örneklerinin epistemik değeri tartışmaya açık semantik
kabuller zemininde var olmaktadır. Bu çalışmada semantik unsurun gramatik
çözümlemenin niteliği üzerindeki belirleyiciliği, sözdizimsel bulanıklık
bağlamında ve yorumcunun itikâdî eğilimleri üzerinden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Anlam, Gramatik Çözümleme, İşlevsel Anlam, Sözdizimsel Bulanıklık

Kaynakça

• Abdulkerim Muhammed el-Esʻad, el-Vasît fî Târîhi’n-Nahvi’l-Arabî, Dâru’ş-Şevâf, Riyad, 1992.
• el-Ahfeş, Ebu'l-Hasen Saîd b. Mes‘ade el-Ahfeş el-Evsat, Meâni'l-Kur’ân, I-II, Tahkik: Hüdâ Mahmûd, Mektebetu'l-Hancî, Kahire, 1990.
• Ahmed Süleyman Yâkût, Zâhiratu'l-İʻrâb fi'n-Nahvi'l-Arabî ve Tatbîkuhâ fi'l-Kur’âni'l-Kerîm, Dâru'l-Maʻrife el-Câmiiyye, İskenderiye, 1994.
• Akerson, Fatma Erkman, Anlam Çeviri Karşılaştırma, ABC Kitabevi, İstanbul, 1991
• Aksan, Doğan, Anlambilim Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin Yayın Evi, Ankara, 2009.
• Ali b. Hamza el-Basrî, Ebu'l-Kâsım, Bakıyyetu't-Tenbîhât alâ Egâlîti'r-Ruvât, Tahkik: Halîl İbrahim Atıyye, Vizâratu's-Sekâfe ve'l-İʻlâm, Bağdat, 1991.
• el-Âlûsî, Şihâbuddin es-Seyyid Mahmûd, Rûhu'l-Meânî fî Tefsîri'l-Kur’âni'l-Azîm ve's-Seb‘i'l-Mesânî, I-XXX, Tahkik: es-Seyyid Mahmûd Şükrî el-Âlûsî, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut, ty.
• Bor, İbrahim, Dil, Düşünce ve Anlam, Elis Yayınları, Ankara, 2014.
• el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-Cuʻfî el-Buharî, Halku Efʻâli'l-İbâd, Tahkik: Abdurrahmân Umeyra, Dâru ʻUkâz, Cidde, ty.
• el-Câbirî, Muhammed Âbid, Bünyetü'l-Akli'l-Arabî Dirâse Tahlîliyye Nakdiyye li Nazmi'l-Maʻrife fi's-Sekâfeti'l-Arabiyye, Merkezu Dirâsâti'l-Vahdeti'l-Arabiyye, Beyrut, 2009.
• el-Curcânî, Abdulkâhir b. Abdirrahmân, Delâilu'l-İ‘câz, Tahkik: Mahmûd Muhammed Şakir, el-Hey’etu'l-Mısriyyetu'l-Âmme, Kahire, 2000.
• el-Curcânî, Abdulkâhir b. Abdirrahmân, Esrâru'l-Belâga, Tahkik: Mahmûd Muhammed Şakir, Matbaatu'l-Medenî, Kahire, 1991.
• Çıkar, Mehmet Şirin, Nahivciler İle Mantıkçılar Arasındaki Tartışmalar, İsam Yayınları, İstanbul, 2009.
• Durmuş, İsmail, “Nahiv”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara, 2006, c. XXXII, ss. 300-306.
• Ebû Hayyân el-Endelusî, el-Bahru’l-Muhît, I-VIII, Tahkik: Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvaz, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1993.
• Ebû Hayyân et-Tevhîdî, Ebû Hayyân Ali b. Muhammed b. Abbâs et-Tevhîdî, el-İmtâ‘ ve'l-Muânese, I-III, Tahkik: Heysem Halife, el-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut, 2011.
• Ebû Hayyân et-Tevhîdî, Ebû Hayyân Ali b. Muhammed b. Abbâs et-Tevhîdî, el-Besâir ve'z-Zehâir, I-X, Tahkik: Vedâd el-Kâdî, Dâru Sâdır, Beyrut, 1988.
• el-Enbârî, Ebu'l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillah el-Enbârî, Nuzhetu'l-Elibbâ fî Tabakâti'l-Udebâ, Tahkik: İbrahim es-Sâmerrâî, Mektebetu'l-Menâr, Ürdün, 1985.
• el-Esterâbâdî, Radıyyuddîn Muhammed b. el-Hasen el-Esterâbâdî el-Garavî es-Semnâkî, Şehu’r-Radî ale’l-Kâfiye, I-IV, Tashih: Yûsuf Hasen Ömer, Menşûrâtu Câmiati Kâryûnus, Bingazi, 1996.
• el-Ferrâ, Ebû Zekerriyyâ Yahya b. Ziyad b. Abdillah el-Absî, Meâni'l-Kur’ân, I-III, Tahkik: Ahmed Yûsuf Necati-Muhammed Ali en-Neccâr, el-Hey’etu'l-Âmme'l-Mısriyye li'l-Kitâb, Kahire, 1980.
• el-Galâyînî, Mustafa, Câmiu'd-Durûsi'l-Arabiyye, I-III, Tahkik: Abdulmunʻim Hafâce, el-Mektebetu'l-Asriyye, Beyrut, 1987.
• el-Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî, Miʻyâru'l-İlm fi'l-Mantık, Şerh: Ahmed Şemsuddîn, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 2013.
• Grünberg, Teo, Anlama Belirsizlik ve Çok Anlamlılık, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1999.
• Gündüzöz, Soner, Arap Düşüncesinin Büyübozumu, Etüt Yayınları, Samsun, 2011.
• Hâdî Nehr, İlmu'd-Delâle et-Tatbîkî fi't-Turâsi'l-Arabî, Dâru'l-Emel, İrbid, 2007.
• el-Halebî,es-Semîn, ed-Dürru'l-Masûn fî Ulûmi'l-Kitâbi'l-Meknûn, I-XI, Tahkik: Ahmed Muhammed el-Harrât, Dâru'l-Kalem, Dımaşk, 1987.
• Halîl Ahmed Amâyira, el-Mesâfe beyne't-Tanzîri'n-Nahvî ve't-Tatbîki'l-Lugavî, Dâru Vâil, Amman, 2004.
• el-Hamevî, Yâkût, Mu‘cemu'l-Udebâ İrşâdu'l-Erîb ilâ Maʻrifeti'l-Edîb, IIIV,Tahkik: İhsan Abbâs, Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut, 1993.
• el-Hudarî, Muhammed b. Mustafa, Hâşiyetu'l-Hudarî alâ Şerhi İbn Akîl alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, I-II, Tashih: Yûsuf eş-Şeyh Muhammed el-Bikâ‘î, Dâru'l-Fikr, Beyrut, 2003.
• el-Hüvvârî, Hûd b. Muhakkem, Tefsîru Kitâbillâhi'l-Azîz, Tahkik: Belhâc b. Saîd Şerîfî, Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut, 1990.
• İbn Atıyye, Abdullah b. Gâlib el-Endelusî, el-Muharraru'l-Vecîz fî Tefsîri'l-Kitâbi'l-Azîz, I-V, Tahkik: Hânî el-Hâc, Dâru't-Tevfîkıyye li't-Turâs, Kahire, 2001.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman, el-Hasâis, I-III, Tahkik: Muhamed Ali en-Neccâr, el-Hey’etu'l-Âmme li Kusûri's-Sekâfe, Kahire, 2006.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman, el-Muhteseb fî Tebyîni Şevâzzi'l-Kırâ’ât ve'l-Îzâh anhâ, I-II, Tahkik: Ali en-Necdî Nâsıf-Abdulhalim en-Neccâr, Dâru Sezgin, 1986.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân b. Muhammed, Tefsîru'l-Kur’âni'l-Azîm, IX, Tahkik: Esʻad Muhammed et-Tayyib, Mektebetu Nizâr, Mekke, 1997.
• İbn Fâris, Ebu'l-Huseyn Ahmed, es-Sâhibî fî Fıkhi'l-Lugati'l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Süneni'l-Arab fî Kelâmihâ, Tahkik: Ömer Fâruk et-Tabbâ‘, Mektebetu'l-Maârif, Beyrut,1993.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Abdullah b. Yûsuf el-Ensârî, Muğni'l-Lebîb an Kutubi'l-Eʻârîb, I-II, Tahkik, Mâzin el-Mübarek-Muhammed Ali, Dâru'l-Fikr, Dımaşk, 1964.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Abdullah b. Yûsuf el-Ensârî, Şerhu Katri'n-Nedâ ve Belli's-Sadâ, (Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd’in Sebîlu'l-Hudâ bi Tahkîki Şerhi Katri'n-Nedâ’sı ile birlikte) el-Mektebetu't-Ticâriyyetu'l-Kübrâ, Kahire, 1966.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Şifâu'l-ʻAlîl fî Mesâili'l-Kazâ’ ve'l-Kader ve'l-Hikme ve't-Taʻlîl, Tahrir: el-Hassanî Hasen Abdullah, Mektebetu Dâri't-Turâs, Kahire, ty.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî, Te’vîlu Muşkili'l-Kur’ân, Tahkik: es-Seyyid Ahmed Sakr, Mektebetu Dâri't-Turâs, Kahire, 1973.
• İbrahim Enîs, Delâletu'l-Elfâz, Mektebetu'l-Anglo el-Mısriyye, Kahire, 1984.
• İmer, Kâmile-Kocaman, Ahmet-Özsoy, A. Sumru, Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2013.
• İmîl Bedî‘ Ya‘kûb-Mişel ‘Âsî, el-Mu‘cemu'l-Mufassal fi'l-Luga ve'l-Edeb, I-II,Dâru'l-‘İlm li'l-Melâyîn, Beyrut, 1987.
• el-Kâdî Abdulcebbâr, Ahmed el-Hemedânî, el-Usûlu'l-Hamse el-Mensûb ile'l-Kâdî Abdilcebbâr, Tahkik: Faysal Bedir Avn, Matbûâtu Câmiati Kuveyt, 1998.
• el-Kartâcennî, Henîüddîn Hâzim b. Muhammed, Minhâcu'l-Bulegâ ve Sirâcu'l-Udebâ, Tahkik: Muhammed el-Habîb, ed-Dâru'l-Arabiyye li'l-Kitâb, Tunus, 2008.
• Kaya, Mehmet, “İʻrâb Değerlendirmelerinin Kur’ân’ın Anlaşılmasındaki Rolü -Zemahşerî Örneği-”, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2014.
• el-Kazvînî, el-Hatîb Celâluddîn Muhammed b. Abdirrahmân, el-Îzâh fî Ulûmi'l-Belâga, Tahkik: İbrahim Şemsuddin, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 2003.
• Kemâl Bişr, et-Tefkîru'l-Lugavî beyne'l-Kadîm ve'l-Cedîd, Dâru Garîb, Kahire, 2005.
• Korkmaz, Zeynep, Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2017.
• el-Kummî, Ebu'l-Hasen Ali b. İbrahim, Tefsîru'l-Kummî, I-III, Muessesetu'l-İmâm el-Mehdî, Kum, 1435.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiʻ li Ahkâmi'l- Kur’ân, I-XXIV, Tahik: Abdullah Abdulmuhsin et-Türkî, Muessesetu'r-Risâle, Beyrut, 2006.
• el-Kuşeyrî, Ebu'l-Kâsım Abdulkerîm b. Hevâzin, Letâifu'l-İşârât, I-III, Tahkik: Abdullatîf Hasen Abdurrahmân, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 2007.
• el-Lugavî, Ebu't-Tayyib Abdulvâhid b. Ali, Merâtibu'n-Nahviyyîn, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, Mektebetu Nahdati Mısr, Kahire, 1955.
• Lyons, John, Nazariyyetu Chomsky el-Lugaviyye, Çeviren: Hilmi Halîl, Dâru'l-Maʻrife el-Câmiiyye, İskenderiye, 2016.
• Mahmûd Ukkâşe, et-Tahlîlu'l-Lugavî fî Dav’i İlmi'd-Delâle, Dâru'n-Neşr li'l-Câmiât, 2011.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed, Te’vîlâtu'l-Kur’ân, I-XVII, Tahkik: Muhammed Masum Vanlıoğlu-Bekir Topaloğlu, Mizan Yayınevi, İstanbul, 2009.
• el-Mâverdî, Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed, en-Nüket ve'l-ʻUyûn, I-VI, Tahkik: es-Seyyid Abdulmaksûd b. Abdirrahîm, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, ty.
• Mehdî Es‘ad Arâr, Cedelu'l-Lafz ve'l-Maʻnâ Dirâse fî Delâleti'l- Kelimeti'l-Arabiyye, Dâru Vâil, Amman, 2002.
• Muhammed Hamâse Abdullatîf, el-Alâmetu'l-İʻrâbiyye fi'l-Cümle beyne'l-Kadîm ve'l-Hadîs, Dâru Garîb, Kahire, 2001.
• Muhammed Hamâse Abdullatîf, en-Nahv ve'd-Delâle, Dâru'ş-Şurûk, Kahire, 2000.
• Muhammed Hasen Bâkellâ vd.; A Dictionary of Modern Linguistic Terms, Librairie du Liban, Beirut, 1983.
• Muhammed Yûnus Ali, el-Ma‘nâ ve Zılâlu'l-Ma‘nâ, Dâru'l-Medâri'lİslâmî, Bingazi, 2006.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil b. Süleyman, I-V, Tahkik: Abdullah Mahmud Şehâte, Muessesetu't-Târîhi'l-Arabî, Beyrut, 2002.
• el-Murâdî, Bedruddîn el-Hasen b. Kâsım, Tavzîhu'l-Makâsıd ve'l-Mesâlik bi Şerhi Elfiyyeti İbn Mâlik, I-VI, Tahkik: Abdurrahmân Ali Süleyman, Dâru'l-Fikri'l-Arabî, Kahire, 2001.
• el-Müberred, Ebu'l-Abbâs Muhammed b. Yezîd, el-Muktedab, I-IV, Tahkik: Muhammed Abdulhâlık Udayme, Kahire, 1994.
• Mücellî Muhammed Ahmed Kerîrî, Devru'n-Nahv fi't-Tevcîhi'd-Delâlî min Hilâli Şurûhi Dîvâni'l-Hamâse fi'l-Karni'l-Hâmisi'l-Hicrî, Kahire Üniversitesi, Dâru'l-Ulûm Fakültesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kahire, 2010.
• Nâif Harmâ, Edvâ’ ale'd-Dirâsâti'l-Lugaviyyeti'l-Muâsıra, Âlemu'l- Maʻrife, Kuveyt, 1978.
• en-Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed, İʻrâbu'l-Kur’ân, Tahkik: Hâlid el-Alî, Dâru'l-Maʻrife, Beyrut, 2008.
• en-Nesefî, Ebu'l-Berekât Abdullah b. Ahmed, Medâriku't-Tenzîl ve Hakâiku't-Te’vîl, I-IV, Tahkik: Seyyid Zekeriyyâ, Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, yy., ty.
• Ömer Ferrûh, Târîhu'l-Edebi'l-Arabî, I-VI, Dâru'l-İlm li'l-Melâyîn, Beyrut, 1981.
• Özlem, Doğan, Mantık, Notos Kitap, İstanbul, 2016.
• er-Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu'l-Gayb, I-XXXII, Dâru'l-Fikr, 1981.
• er-Rummânî, Ebu'l-Hasen Ali b. İsa, Şerhu Kitâbi Sîbeveyh, I-II, Tahkik:Muhammed İbrahim Yûsuf Şeybe, Ümmü'l-Kurâ Üniversitesi, Mekke, 1415.
• es-Sabbân, Ebu'l-İrfan Muhammed b. Ali, Hâşiyetu's-Sâbbân alâ Şerhi'l-Uşmûnî, I-IV, Tahkik: Tâhâ Abdurraûf Sa‘d, el-Mektebetu't-Tevfîkıyye, Kahire, ty.
• Saîd Abdulmunʻim Atâyâ, Devru'd-Delâleti'n-Nahviyye fi'n-Nas ve Terâbutıhî min Hilâli Süneni Ebî Dâvûd, Kahire Üniversitesi, Dâru'l-Ulûm Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kahire, 2014.
• Saîd Hasen Buhayrî, Anâsıru'n-Nazariyyeti'n-Nahviyye fî Kitâbi Sîbeveyh, Mektebetu'l-Anglo el-Mısriyye, Kahire, 1989.
• Saîd Hasen Buhayrî, Dirâsât Lugaviyye Tatbîkıyye fi'l-Alâka beyne'l-Binye ve'd- Delâle, Mektebetu'l-Âdâb, Kahire, 2005.
• es-Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih, el-Cumletu’l-Arabiyye ve’l-Ma‘nâ, Dâru’l-Fikr, Amman, 2013.
• es-Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yûsuf b. Ebî Bekr, Miftâhu'l-Ulûm, Tahkik: Abdulhamid Hindâvî, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 2011.
• es-Semerkandî, Ebu'l-Leys, Bahru'l-Ulûm, Tahkik: Ali Muhammed Muavvaz-Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1993.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman, el-Kitâb, I-V, Tahkik: Abdusselâm Muhammed Harun, Mektebetu'l-Hancî, Kahire, 1988.
• es-Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen, Ahbâru'n-Nahviyyîn el-Basriyyîn, Tahkik: Tâhâ Muhammed ez-Zeynî-Muhammed Abdulmun‘im Hafâcî, Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır, 1955.
• es-Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen, Şerhu Kitâbi Sîbeveyh, I-XVIII, Tahkik: Ramazan Abduttevvâb, Matbaatu Dâri'l-Kutub ve'l-Vesâikı'l-Kavmiyye, Kahire, 2008.
• es-Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Huseyn, Hakâiku't-Tefsîr, I-II, Tahkik: Seyyid İmrân, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 2001.
• es-Süyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, ed-Dürru'l-Mensûr fi't-Tefsîr bi'l-Me’sûr, I-XVII, Tahkik: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Merkezu Hicr, Kahire, 2003.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât fî Usûli'ş-Şerîa, Tahkik: Abdullah Dirâz, el-Matbaatu'r-Rahmâniyye, Mısır, ty.
• eş-Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu'l-Kadîr, I-V, Tahkik: Abdurrahmân Umeyra, yy., ty.
• Şevkî Dayf, el-Medârisu'n-Nahviyye, Dâru'l-Maârif, Kahire, ty.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmiu'l-Beyân an Te’vîli Âyi'l- Kur’ân, Tahik: Abdullah Abdulmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, Kahire, 2001.
• et-Tahtânî, Ebû Abdillah Muhammed Kutbuddîn er-Râzî, Şerhu'l-Metâli‘, I-II, Tahkik: Üsâme es-Sâidî, Süleymanzâde Matbaası, Kum, 1391.
• et-Tantâvî, Ahmed, Neş’etu'n-Nahv ve Târîhu Eşheri'n-Nuhât, Dâru'l-Maârif, Kahire, ty.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi, Miftâhu's-Saâde ve Misbâhu's-Siyâde fî Mevzûâti'l-Ulûm, I-III, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1985.
• Temmâm Hassân, el-Fikru'l-Lugaviyyu'l-Cedîd, Âlemu'l-Kutub, Kahire, 2011.
• Temmâm Hassân, el-Lugatu'l-Arabiyye Maʻnâhâ ve Mebnâhâ, Dâru’s-Sekâfe, ed-Dâru'l-Beyzâ, 1994.
• Temmâm Hassân, İctihâdât Lugaviyye, Âlemu'l-Kutub, Kahire, 2007.
• Temmâm Hassân., Makâlât fi’l-Luga ve’l-Edeb, I-II, Âlemu'l-Kutub, Kahire, 2006.
• et-Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen, et-Tibyân fî Tefsîri'l-Kur’ân, I-X, Tahkik: Ahmed Habîb, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut, ty.
• Tülücü, Süleyman, “Asmaî”, DİA, I-XLIV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1991, III, ss. 499-500.
• el-Ukberî, Ebu'l-Bekâ Abdullah b. el-Huseyn, et-Tibyân fî İʻrâbi'l- Kur’ân, I-II, Tahkik: Muhammed Huseyn Şemsuddîn, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 2010.
• Ullmann, Stephen, Devru'l-Kelime fi'l-Luga, Çeviren: Kemal Bişr, Dâru Garîb, Kahire, ty.
• Vardar, Berke, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual, İstanbul, 2002.
• ez-Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. es-Serî, Meâni'l-Kur’ân ve İ‘râbuhû, IV, Tahkik: Abdulcelil Abduh, Âlemu'l-Kutub, Beyrut, 1988.
• ez-Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakâikı Gavâmizı't-Tevhîd ve ‘Uyûni-l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, I-VI, Tahkik: Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvaz, Mektebetu'l-Ubeykân, Riyad, 1998.