Tartışılan Boyutlarıyla  "Homo Economıcus"

Yıl 2008, Cilt: 13 Sayı: 2, 29 - 40, 01.06.2008

  Prof.dr.hüseyin Akyıldız

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TARTIŞILAN BOYUTLARIYLA “HOMO ECONOMICUS”

Öz

Klasik ve neo-klasik iktisadın temel varsayımı olan “homo economicus”, iktisadi yaşamda rasyonel davranan varlık anlamına gelmektedir. Ancak, insan her zaman rasyonel varlık değildir. Bazen davranışı belirleyen ağırlıklı faktör, akıldan ziyade, alışkanlık, taklit ve veya sosyal normlar olabilir. Örneğin, insan çıkardan ziyade, iş birliği eğilimi içerisinde toplum yanlısı davranabilir. Dolayısıyla, “homo economicus” insan davranışını tanımlamakta yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, “homo economicus”un yerine “sınırlı rasyonel davranış” modelleri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu konuda, White’ın “homo economicus”a önce Dewey’in, daha sonra da Kant’ın ahlak felsefesiyle yeni bir yorum getirme çabası vardır. Bireyi irrasyonel varlık olarak ele alan Hayek ise, rasyonaliteyi rekabet sürecine bağlamaktadır. Bu yaklaşımlar “homo economicus”un yanı sıra alternatif rasyonel davranış modellerinin de yetersiz olduğunu ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Rasyonel insan, rasyonel davranış, etik, kişilik, psikolojik varlık, politik varlık

Kaynakça

• 1. Adler, Alfred (1983), Kişilik Bozuklukları ve Toplumsal Bütünleşme, (Çev.) Belkıs Çorakçı, Say Yayınları, İstanbul.
• 2. Aktan, Coşkun Can, Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi, http://www.canaktan. org/ekonomi/ anayasal_iktisat/monetarizm/aktanmonetarizm.htm, (Erişim: 25.03.2005).
• 3. Akyıldız, Hüseyin (2006), Freud’çu, Liberal Ve Marksist Kişilik Kuramlarının Türevi Olarak Toplum, İktisat Ve Siyaset Teorileri, Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, C.6, S.11, ss.1-23.
• 4. Baloğlu, Filiz (2002), Ekonomik Olaylara Sosyolojik Yaklaşım, İktisat’ın Dama Taşları Ekoller-Kavramlar İz Bırakanlar III, Kurtiş Matbaacılık, İstanbul, ss.116-130.
• 5. Buchanan, James M. (1989) (a), The Achievement and Limits of Publich Choise in Diagnosing Government Failure and in Offering Bases for Constructive Reform, Exploration into Constitutional Economics, Robert D. Tollison and Victor J. Vanberg, (Ed.), ”içinde”, pp. 24-35, Texas A&M University Pres, Texas.
• 6. Buchanan, James M. (1989) (b), Constitutional Economics, Exploration into Constitutional Economics, Robert D. Tollison and Victor J. Vanberg (Ed.), ”içinde”, pp. 57-67, Texas A&M University Pres, Texas.
• 7. Cramer, C. (2002), Homo Economicus Goes to War: Methodological Individualism, Rational Choice and the Political Economy of War, World Development, Vol. 30, No. 11, London, pp. 1845–1864.
• 8. Dempsey, Gary T. “Hayek's Evolutionary Epistemology, Artificial Intelligence, and the Question of Free Will”, Cato White Papers and Miscellaneous Reports, http://www.cato.org/pubs/wtpapers/hayekee.html (Erişim 30.01.2007).
• 9. Dewey's Moral Philosophy, Stanford Encyclopedia of Philosophy, First published Thu 20 Jan, 2005, http://plato.stanford.edu/entries/deweymoral/, (Erişim: 02.02.2007).
• 10. Gintis, Herbert (2000), The Human Actor In Ecological-Economic Models Beyond Homo Economicus: Evidence From Experimental Economics, Ecological Economics, 35, Amherst, pp. 311–322.
• 11. Jager, W; Janssen, M. A; De Vires, H. J. M; De Greef, J; Vlek C. A. J. (2000), The Human Actor in Ecological-Economic Models, Behaviour in Commons Dilemmas: Homo Economicus and Homo Pschologicus in an Ecological-Economic Model, Ecological Economics, 35, pp. 357-379.
• 12. Jung, C..G; (1982), Bilinç ve Bilinçaltının İşlevi, Birinci Baskı, (Çev.) Engin Büyükinal, Onur Basımevi, İstanbul.
• 13. Morgan, T. Clifford; (2004), Psikolojiye Giriş, (Çev) Hüsnü Arıcı, İffet Dinç, Giray Uraz,15. Baskı, Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayını, No:1, Ankara.
• 14. Kant's Moral Philosophy, Stanford Encyclopedia of Philosophy, First published Mon Feb 23, 2004; substantive revision Thu Feb 26, 2004, http://plato.stanford.edu/entries/kant-moral/, (Erişim: 02.02.2007).
• 15. Nyborg, Karine (2000), Homo Economicus And Homo Politicus: Interpretation And Aggregation of Environmental Values, Journal of Economic Behavior & Organization, Vol. 42, Oslo, pp. 305–322.
• 16. Rand, Ayn (2004), Kapitalizm Bilinmeyen İdeal, (Çev.) Nejdet Kandemir, 1. Baskı, PlatoFilm Production Co. Yayını, İstanbul.
• 17. Ryan, Frank X. (2003), Values as Consequences of Transaction: Commentary on Reconciling Homo Economicus and John Dewey’s Ethics, Journal of Economic Methodology, 10:2, UK, pp. 245-257.
• 18. Üstünel, Besim (1988), Ekonominin Temelleri, Beşinci Baskı, Ankara.
• 19. Tura, Ali Rıza (2003), Psikanalitik Açıdan Homo Economicus, İktisat’ın Dama Taşları Ekoller-Kavramlar İz Bırakanlar III, Kurtiş Matbaacılık, İstanbul, 221-235.
• 20. White Mark D. (2003), Reconciling Homo Economicus And John Dewey’s Ethics, Journal of Economic Methodology, 10:2,UK, pp. 223– 243.
• 21. White, Mark D. (2004), Can Homo Economicus Follow Kant’s Categorical Imperative?, Journal of Socio-Economics, 33, Staten Island, pp. 89–106.
• 22. Yayla, Atilla (1992), Liberalizm,Turhan Kitabevi Yayınları, Bilimsel Araştırma Dizisi: 20, Adalet MatbaacılıkLtd. Şti., Ankara.
• 23. Yayla, Atilla (1993), Özgürlük Yolu, Hayek’in Sosyal Teorisi, Turhan Kitabevi Yayınları, Bilimsel Araştırma Dizisi, Adalet MatbaacılıkLtd. Şti., Ankara.
• 24. Yoshıno, Aihide; Kımura, Yoshie; Yoshıda, Takeshi, Takashı, Yashitomo, Nomura Soichiro (2005), Relationships Between Temperament Dimensions In Personality and Unconcious Emotional Responses, Biol Psychiatry, Society of Biolgical Psychiatry, Vol.57, Saitama, pp. 1-6.
• 25. Zafırovskı, Milan Z. (2000), Spencer is Dead, Long Live Spencer: Individualism, Holism, And The Problem of Norms, British Journal of Sociology, Vol. No. 51, Issue No. 3, London, pp. 553–579.