AN ANALYTICAL OVERLOOK TO CRISES GUIDED TURKISH - RUSSIAN RELATIONS UNTIL THE FIGHTER JET DRAWN: 2004 - 2016

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 2, 465 - 483, 30.04.2017

Özge Çoğuroğlu , Tevfik Karpuzcu

Öz

Historically, the relations between Turkey and Russia are important for both of these countries in the way it determines the fate of the region. In addition to this, the relationship takes a competitive course in the historical context. Since the relationship occurred at this competitive ground, it caused many crises. This research focuses on the relations between Turkey and Russia through historical perspective in order to shed light on the current relations. On the other side, we had considered the NATO alliance and its impact on these relations as one independent variable in order to make probable explanation. Especially, after 2003 where two important political figures, Erdogan and Putin took initiative in the course of the relations and the tension caused by the fighter jet crisis. Crimea and the Syrian issues will be included in the study as another cause of the recent growing crisis. We expect to make a prediction about the future of the relationship between the Republic of Turkey and the Russian Federation depending on the local press analysis on the matter of fighter jet shot down.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Russian Relations, Jet Crisis, NATO, Syria War

KRİZLERİN YÖN VERDİĞİ TÜRK - RUS İLİŞKİLERİNE UÇAK KRİZİNE KADAR ANALİTİK BİR BAKIŞ: 2004 - 2016

Öz

Türk-Rus İlişkileri tarihsel açıdan iki devlet için önem arz ettiği gibi, bulundukları bölgelerin kaderini belirlemede de etkili olmuştur. Bununla birlikte iki ülke arasındaki ilişkiler tarihin genel akışında rekabetçi bir seyir izlemektedir. İlişkilerin bu hareket zemininde gerçekleşmesi, sık sık krizlerin yaşanmasına sebep olmuştur. Bu çalışma öncelikle Türk-Rus İlişkilerinin tarihsel perspektiften incelemesi yapılmış ve bugünkü ilişkilere ışık tutulmuştur. Ayrıca NATO ittifakının etkisinden bahsedilmiş, bunun ilişkilere olan etkisi bağımsız bir değişken olarak incelenmiştir. Özellikle 2004 sonrasında iki önemli siyasi figür olan Vladimir Putin ve Recep Tayyip Erdoğan’ın inisiyatifinde gelişen ilişkiler ve uçak krizini de kapsayan dönem ele alınmıştır. Yakın dönemde krizlerin yaşanmasına sebep olan Kırım ve Suriye konuları çalışmaya dâhil edilmiştir. Rusya Federasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin yaşadığı Uçak Krizinin ilişkilerin geleceğini nasıl etkileyeceği konusunda, yapılan basın taramasından hareketle öngörüde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk-Rus İlişkileri, Uçak Krizi, NATO, Suriye Savaşı

Kaynakça

• AB HABER(2016), ‘’Rusya’dan Türkiye’ye karşı Güney Akım doğalgaz hamlesi!’’ http://www.abhaber.com/ rusyadan-turkiyeye-karsi-guney-akim-dogalgaz-hamlesi/ (Ziyaret: 01.06.16)
• ALARANTA, T. (2015) ‘’Turkey’s New Russian Policy: Towards A Strategic Alliance’’ The Finnish Institute of International Affairs, No.175.
• AL JAZEERA (2012b), ‘’F-16'lar Suriye uçağını indirdi’’ http://www.aljazeera.com.tr/haber/f-16lar-suriye-ucagini-indirdi (Ziyaret: 31.05.16)
• AL JAZEERA (2016a), ‘’Putin Dönemi Türk-Rus İlişkileri’’ http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/putin-donemi-turk-rus-iliskileri (Ziyaret 31.12.2016) ANADOLU AJANS I(2016), ‘’Rusya'nın Suriye'ye müdahalesinin 100 günlük bilançosu’’ http://aa.com.tr/tr/dunya/rusyanin-suriyeye-mudahalesinin-100-gunluk-bilancosu/503507 (Ziyaret: 31.05.16)
• ASKEROĞLU, S. (2016), ‘’Türk-Rus İlişkilerinin Krizi: Jeopolitik Rekabetin Sonucu’’, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü, http://www.21yyte.org/tr/arastirma/rusya-slav-arastirmalari-merkezi/2016/04/27/8442/turk-rus-iliskilerinin-krizi-jeopolitik-rekabetin-sonucu (Ziyaret: 30.12.2016)
• AYBET, G. (2012), ‘’Turkey’s Security Challenges and NATO’’ Carnegie Europe Background Paper, http://carnegieendowment.org/files/Aybet_Brief.pdf
• BARKHUDARYANTS, A. (2015). ‘’Russie-Turquie: jusqu’où iront les tensions?’’ La revue géopolitique, http://www.diploweb.com/Russie-Turquie-jusqu-ou-iront-les.html
• BAŞBAKANLIK BASIN YAYIN VE ENFORMASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI (2007) ‘’Rusya-Türkiye Askeri İlişkileri’’ http://www.byegm.gov.tr/turkce/haber/rusya-trkye-asker-lkler/23777 (Ziyaret: 30.12.16)
• BBC(2015a) ‘’ NATO, Rusya'nın Türk hava sahasını ihlali nedeniyle acilen toplanacak’’ http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/10/151005_nato_turkiye_rusya_ihlal (Ziyaret: 01.01.2017)
• BBC (2015b), ‘’Akkuyu Nükleer Santrali projesine ne oldu?’’ http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/12/151212_akkuyu (Ziyaret: 21.05.16)
• BBC (2015c), ‘’Erdoğan: Rus uçağı olduğunu bilseydik farklı davranırdık’’ http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151126_erdogan_rusya_suriye (Ziyaret: 31.05.16)
• BBC (2015e), ‘’Rusya Devlet Başkanı Putin, Türkiye'ye yönelik ekonomik yaptırımları imzaladı’’ http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151128_rusya_turkiye_yaptirimlar (Ziyaret: 01.06.16)
• BBC (2016d), ‘’Kremlin: Erdoğan özür diledi’’ http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/06/160624_erdogan_rusya (Ziyaret: 01.01.2017)
• BİLGE ADAMLAR KURULU, ‘’Türk-Rus İlişkileri’’, BİLGESAM, Rapor no:58 (2013), İstanbul.
• CNN TÜRK (2012), ‘’Suriye'ye giden Ermenistan uçağı arandı’’ http://www.cnnturk.com/2012/turkiye/10/15/suriyeye.giden.ermenistan.ucagi.arandi/680623.0/ (Ziyaret: 31.05.16)
• DÜNYA (2014b), ‘’Rusya krizi ekonomiyi 6 sektörden vuruyor!’’ http://www.dunya.com/ihracat/rusya-krizi-ekonomiyi-6-sektorden-vuruyor-haberi-266046 (Ziyaret: 01.01.2017)
• DÜNYA (2016a), ‘’'ABD'nin PYD ile işbirliği sürüyor'’’ http://www.dunya.com/dunya/ulkeler/abdnin-pyd-ile-isbirligi-suruyor-300807h.htm (Ziyaret: 31.05.16)
• DW(2014), ‘’Rusya'ya alternatif aranıyor’’ http://www.dw.com/tr/ rusyaya-alternatif-aran%C4%B1yor/a-17573019 (Ziyaret: 31.12.2016)
• DW (2016), ‘’'NATO IŞİD'e karşı devreye girsin'’’ http://www.dw.com/tr/ nato-i%C5%9Fide-kar%C5%9F%C4%B1-devreye-girsin/a-18997397 (Ziyaret: 31.12.2016)
• EURASIA (2014), ‘’Russia’s Crimea Gambit Draws Various Responses in Caucasus’’ http://www.eurasianet.org/node/68105 (Ziyaret: 26.05.16)
• FIRAT, M. (2012). “1990-2001 Yunanistan’la İlişkiler”, (Ed.) ORAN B. , Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler Yorumlar, Cilt: 1, İstanbul, İletişim Yayınları, s. 472.
• FORTUNE (2015), ‘’Türkiye Rusya'ya ne kadar bağımlı?’’ http://www.fortuneturkey.com/turkiye-rusyaya-ne-kadar-bagimli-23630 (Ziyaret: 22.05.16)
• GAFARLI, O. (2014) ‘’Kırım Krizi ve Türkiye’’, BİLGESAM, http://www.bilgesam.org/incele/598/-kirim-krizi-ve-turkiye/#.WGbnvVWLTIU (Ziyaret: 31.12.2016)
• GRI (2016), ‘’How (and why) Russia and China are supporting Syria’s devastated economy’’ http://globalriskinsights.com/2016/09/russia-china-syria-devastated-economy/ (Ziyaret: 31.12.2016)
• GUARDIAN (2011), ‘’Russia and China veto UN resolution against Syrian regime’’ https://www.theguardian.com/world/2011/oct/05/russia-china-veto-syria-resolution (Ziyaret: 31.12.2016)
• HILL, F. ve TAŞPINAR Ö. (2006) , ‘’Turkey and Russia: Axis of the Excluded?’’, Brookings Institution et Survival, Vol. 48, No:1: 81-92.
• HÜRRİYET DAILY NEWS (2005a), ‘’'Genocide' strains ties with Russia, Poland’’ http://www.hurriyetdailynews.com/genocide-strains-ties-with-russia-poland.aspx?pageID=438&n=genocide-strains-ties-with-russia-poland-2005-04-28 (Ziyaret: 31.12.2016)
• HÜRRİYET DAILY NEWS (2014b), ‘’Turkey to benefit from EU-Russia row: Minister’’ http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-to-benefit-from-eu-russia-row-minister.aspx?pageID=238&nID=70176&NewsCatID=344 (Ziyaret: 29.05.16)
• HÜRRİYET (2015), ‘’Putin'den ağır itham: Türkiye, IŞİD petrolü için vurdu’’ http://www.hurriyet.com.tr/putinden-agir-itham-turkiye-isid-petrolu-icin-vurdu-40021097 (Ziyaret 25.05.16)
• HÜRRİYET (2016), ‘’Rusya Türkiye'ye verdiği gazı artırdı’’ http://www.hurriyet.com.tr/rusya-turkiyeye-verdigi-gazi-artirdi-40070489 (Ziyaret: 22.05.16)
• İMANBEYLI, V. (2015), ‘’Uçak Krizi ve Türkiye-Rusya İlişkileri’’, SETA Perspektif, No.119.
• İSMAYILOV, E. (2015) ‘’ Rusya-Batı Krizi Çerçevesinde Rusya’nın Yeni Askeri Doktrini’’, BİLGESAM Analiz, No:1190, http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-66-20150227231190.pdf
• KALIN, İ. (2015) “Syria War and Turkish-Russian Relations”, Daily Sabah, http://www.dailysabah.com/columns/ibrahim-kalin/2015/11/28/syria-war-and-turkish-russian-relations (Ziyaret: 01.06.16)
• KAMALOV, İ. (2012), ‘’Vladimir Putin’in Türkiye Ziyareti Arifesinde Türk-Rus Münasebetleri’’, ORSAM, http://www.orsam.org.tr/index.php/Content/Analiz/3297?s=orsam%7Cturkish (Ziyaret: 30.12.2016)
• KAMER, K. (2011). ‘’Büyük Güçlerin Kafkasya Politikları’’, (Ed.) VELİEV C. ve ASLANLI A., Berikan Yayınevi, 313-343, Ankara.
• KOZAKLIOĞLU, C. (2015) ‘’Türkiye doğalgazda Rusya’ya ne kadar bağımlı?’’, http://www.bbc.com/ turkce/ekonomi/2015/12/151204_rusya_turkiye_dogalgaz_cuneyt_kazokoglu (Ziyaret: 21.05.16)
• MINASSIAN, G. (2010) ‘’Turquie-Russie: un nouveau partenariat stratégique global?’’, Fondation pour la Recherche Stratégique, No.8 : 1-9.
• MİLLİYET (2015a) ‘’ NATO'dan uçak krizi açıklaması’’ http://www.milliyet.com.tr/nato-dan-ucak-krizi-aciklamasi/dunya/detay/2159293/default.htm (Ziyaret: 01.01.2017)
• MİLLİYET (2015c), ‘’Rusya Suriye’de kalıcı: Humus’a yeni hava üssü’’ http://www.milliyet.com.tr/rusya-suriye-de-kalici-humus-a/dunya/detay/2156915/default.htm (Ziyaret: 29.05.16)
• MİLLİYET (2016b), ‘’Rusya'dan küstah açıklama: Karabağ krizinde Türkiye faktörü olabilir’’ http://www.milliyet.com.tr/rusya-dan-kustah-aciklama-karabag/dunya/detay/2224194/default.htm (Ziyaret: 25.05.16)
• MİLLİYET (2016d), ‘’'Rusya adım atarsa, ilişkilerimizi normalleştiririz'’’ http://www.milliyet.com.tr/-rusya-adim-atarsa-iliskilerimizi/siyaset/detay/2224241/default.htm (Ziyaret: 01.06.16)
• NATO (2015), ‘’Les Relations OTAN-Russie: retrospective’’, http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2015_12/20151201_1512-backgrounder_nato-russia_fr.pdf
• NTV (2015), ‘’Rusya S-400 füzelerini Suriye'ye konuşlandırdı’’ http://www.ntv.com.tr/dunya/rusya-s-400-fuzelerini-suriyeye-konuslandirdi,q4xvFUui7E2LAwVBlbCDgQ (Ziyaret: 01.06.16)
• OĞAN, S. (2004), ‘’Putin’in ardından’’, TÜRKSAM, http://www. turksam.org/tr/makale-detay/625-putin-in-ardindan (Ziyaret: 31.12.2016)
• OĞUZLU, T. (2012), ‘’NATO ve Türkiye: Dönüşen İttifakın Sorgulayan Üyesi’’ Uluslararası İlişkiler, Cilt 9, No.34 : 99-124.
• ÖĞÜTÇÜ, M. (2015), ‘’Doğu Akdeniz Gazı: Riskler Fırsata Çevrilebilir mi?’’, Al Jazeera, http://dergi.aljazeera. com.tr/ 2015/03/01/dogu-akdeniz-gazi-riskler-firsata-cevrilebilir-mi/
• ÖZBAY, F. (2010), ‘’Soğuk Savaş Sonrası Türkiye-Rusya İlişkileri: 1992-2010’’, Bilge Strateji, Cilt 2, No.2: 35-77.
• ÖZLÜK, E. (2015), ‘’Türkiye ve Rusya Arasındaki Uçak Krizi ve Özür Meselesi’’, ORSAM Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, No.35: 1-12.
• POUVREAU, A. (2015) ‘’Les relations entre la Russie et la Turquie à l’épreuve du conflit en Syrie’’ Tribune, No.716 : 1-5.
• RADİKAL (2008b), ‘’ ABD gemilerine Montrö izin vermiyor’’ http://www.radikal.com.tr/dunya/abd-gemilerine-montro-izin-vermiyor-894609/ (Ziyaret: 31.12.2016)
• RADİKAL (2010c), ‘’Ermenistan protokolü askıya aldı’’ http://www.radikal.com.tr/dunya/ermenistan-protokolu-askiya-aldi-992945/ (Ziyaret: 31.12.2016)
• RADİKAL(2014a), ‘’ PKK'ya sınır ötesi harekatı ABD'li eski bakan anlattı: Türklere 4 kez çıkın dedim’’ http://www.radikal.com.tr/politika/pkkya-sinir-otesi-harekati-abdli-eski-bakan-anlatti-turklere-4-kez-cikin-dedim-1170888/ (Ziyaret: 31.12.2016)
• REBIERE, N., (2014) ‘’De la Caspienne à la Turquie: Les Enjeux du Corridor Gazier Sud-Européen’’ Hérodote 4, No.155: 80-97.
• SABAH (2004), ‘’Şam'a ekonomik ambargo başladı’’ http://arsiv.sabah. com.tr/2004/05/13/dun104.html (Ziyaret: 30.05.16)
• SPUTNİK (2015a), ‘’'Azeri ve İran gazı Rusya'nın Avrupa'daki yerini alamaz'’’ http://tr.sputniknews.com/rusya/20151007/1018211017.html (Ziyaret: 01.04.16)
• SPUTNİK (2015b), ‘’ Güney Azerbaycan ayaklandı’’, http://tr.sputniknews.com/avrupa/20151109/1018912157/guney-azerbaycan-iran.html (Ziyaret 01.04.16)
• SPUTNİK (2016c), ‘’Erdoğan: Kuzey Suriye'de devlet kurulmasına asla izin vermeyeceğiz’’ https://tr.sputniknews.com/turkiye/201612241026477478-erdogan-milli-seferberlik-deik-aciklama/ (Ziyaret: 01.01.2017)
• ŞENAY, G. (2016) ‘’TANAP hızlanabilir mi?’’, Aljazeera, http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/tanap-hizlanabilir-mi (Ziyaret: 31.12.2016)
• TAŞPINAR, S. (2016), ‘’Üç ayda ne değişti? Rusya'da gündem Türkiye’’, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/02/160229_rusya_turkiye_anket (Ziyaret: 20.05.2016)
• TAWIL-KURI, M. (2010), ‘’ L’adaptation de la politique de puissance de la Syrie à la lumière de ses rapports avec la Russie’’, Etudes Internationales, Vol.41, No.2 : 171-203.
• TELLAL, E. (2012). “1960-1980 SSCB ile İlişkiler”, ORAN B. (ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler Yorumlar, Cilt: 1, İstanbul, İletişim Yayınları.
• TGRT (2016), ‘’Hulisi Akar:Rusya ılımlı muhalifleri vuruyor’’ http://www.tgrthaber.com.tr/fotogaleri/hulusi-akar-rusya-ilimli-muhalifleri-vuruyor-6832 (Ziyaret: 01.01.2017)
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI (2016), “PYD ve YPG Terör Örgütleri PKK’nın Atığıdır” http://www.tccb.gov.tr/haberler/410/53 628/pyd-ve-ypg-teror-orgutleri-pkknin-atigidir.html / (Ziyaret: 02.01.2017)
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI (2016), ‘’Türkiye-Rusya Ekonomik Ve Ticari İlişkileri’’ http://moskova.be.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=219659 (Ziyaret: 22.05.16)
• YENİÇAĞ (2016), ‘’Rusya, PYD için BM'ye Çağrı Yaptı’’ http://www.yenicaggazetesi.com.tr/rusya-pyd-icin-bmye-cagri-yapti-133086h.htm (Ziyaret: 31.05.16)
• ZETE(2015), “Türkiye’nin, uçağın Rus jeti olduğunu bilmemesi mümkün değil” https://zete.com/turkiyenin-ucagin-rus-jeti-oldugunu-bilmemesi-mumkun-degil/ (Ziyaret: 31.05.16)