FROM PERSONNEL MANAGEMENT TO HUMAN RESOURCES MANAGEMENT: THE HISTORY OF PUBLIC PERSONNEL MANAGEMENT IN THE REPUBLIC PERIOD

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 1, 119 - 146, 30.01.2019

Osman Kürşat Acar

Öz

The public personnel system of the Ottoman Period which had undergone a considerable change with the imperial edict of reorganisation, was inherited from empire to young Turkish Republic with the proclamation of republic. Turkish public personnel system was built on this heritage. However, because an ideal system could not be built on this heritage, a demand for change and reformation has been continuously on the agenda. Generally, public personnel system of republic history can be divided into two main periods as personnel management before 1980 and human resources management after 1980. Personnel management system before 1980 described as bulky, prescriptive, hierarchical and bureaucratic, has been in a struggle for change towards a human resources management which adopts performance management and is characterized as efficient, productive, participatory and flexible. In this study, history of public personnel system of the republic period is discussed critically within four terms. It is made out that at the end of 95-year-old history of public personnel system which was built with different legislation structure, partial, reactive policies and was torn between career and cadre, has failed to offer a full solution for efficient, productive functioning of Turkish public administration. As a solution, instead of west-oriented policies, how a public personnel management system fed from local culture and historical accumulation can be generated is handled.

Anahtar Kelimeler

Public Personnel System, Human Resources Management, Personnel Management

PERSONEL YÖNETİMİNDEN İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNE: CUMHURİYET DÖNEMİ KAMU PERSONEL YÖNETİM TARİHÇESİ

Öz

Tanzimat Fermanı ile birlikte önemli değişimler geçiren Osmanlı kamu personel sistemi; Osmanlı’dan, Türkiye Cumhuriyetine miras kalmış ve Türk kamu personel sistemi de devralınan bu mirasın üzerine kurulmuştur. Fakat Cumhuriyet Dönemi’nde bu mirasın üzerine ideal bir sistem kurulamaması nedeniyle sürekli bir değişim ve reform talebi gündemde olmuştur. Genel olarak Cumhuriyet tarihi kamu personel sistemi; “1980 öncesi personel yönetimi” ve “1980 sonrası insan kaynakları yönetimi” eksenli olarak iki temel döneme ayrılabilir. 1980 öncesindeki hantal, kuralcı, hiyerarşik, bürokratik olarak nitelendirilen personel yönetimi anlayışının yerine, 1980 sonrasında stratejik yönetim anlayışının hâkim olduğu etkin, verimli, performans yönetimini benimseyen, katılımcı ve esnek olarak nitelendirilen insan kaynakları yönetimi anlayışını barındırmaya yönelik çabaların yer aldığı bir değişim süreci söz konusu olmuştur. Bu çalışma ile Cumhuriyet tarihi kamu personel sistemi tarihçesi eleştirel olarak dört dönemde ele alınmıştır. 95 yıllık tarihinin sonunda farklı mevzuat yapısı, parçalı ve tepkiye dayalı politikalar ile oluşmuş; kariyer ve kadro anlayışı arasına sıkışmış kamu personel sisteminin, Türk kamu yönetiminin etkin, verimli işleyişine tam olarak çözüm olmadığı görülmüştür. Çözüm olarak ise batılılaşma eksenli politikalar yerine yerel kültüründen ve tarihsel birikiminden beslenen kamu personel yönetim sisteminin nasıl oluşturulacağı tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Personel Sistemi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Personel Yönetimi

Kaynakça

• ACAR, A., Yönetim-Siyaset İlişkisinde Kamuda Personel Politikaları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 7, 5-13, 2002, SUSBED http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/840/792, (22.11.2018)
• AKGÜNER T., Kamu Personel Yönetimi, Der Yayınları, İstanbul, 2001.
• ALBAYRAK, S., O., Kamu Yönetimi Temel Kanunu Sonrası Kamu Personel Rejimi, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), Cilt 12, Sayı 27, Haziran 2017, ss. 1-18. http://www.msydergi. com/uploads/dergi/e-233.pdf, 11.11.2018
• ALTAN, Y., Kalkınma Planlarında Türk Kamu Personel Rejimi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 15, S: 1, ss. 423-439, 2010.
• ALTUNOK, H., Türkiye’de Personel Reform Politikalarının Başlangıç Dönemi, Yasama Dergisi, http://www.yasader.org/web/yasama_dergisi/2018/sayi38/sayi38_48-69.pdf, 12.11.2018
• ANVER, T., Türkiye’de Kamu Yönetimi Reform Raporları Tablo ve Kısa Açıklamalar, https://www. academia.edu/25271256/Kamu_Y%C3%B6netimi_Reform_Raporlar%C4%B1_Tekin_AVANER, (e.t. 02.01.2019)
• ARAP, S., K., Yerel Yönetimlerde Personel Sistemi Üzerine Bir Çözümleme, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 32, Sayı: 1, 2018
• ASLAN, O., E., Kamu Personel Hukuku, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Yayınları,2012.
• ASLAN O., E., Kamu Personel Rejimi: Statü Hukukunun Esnekliği, TODAİE Yayını, N:326, 2005.
• ASLAN, O, E, vd. Merkezi Personel Hizmetleri Örgütlenmesi, TODAİE 2016.
• AYKAÇ ,B., İnsan Kaynakları Yönetimi ve İnsan Kaynaklarının Stratejik Planlaması, Nobel Yayınları, Ankara, 1999.
• BENLİGİRAY, S., Türkiye’de İnsan Kaynakları Yönetimi Alanında Yapılan Lisansüstü Tezler ve Bu Tezlerde İncelenen Temaların Analizi: 1983-2008 Dönemi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 167-197, 2009.
• BULUT, M., B., Kamu Sektörü Ve Özel Sektör İşletmelerinde İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamalarının Değerlendirilmesi (Kayseri İli Örneği), Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı: 33, ss, 175-191, 2012.
• CANMAN, Doğan., Çağdaş Personel Yönetimi, Ankara: TODAİE, 1995.
• CANMAN, D., Cumhuriyetin 75. Yılında Kamu Personel Rejimi, Sayıştay Dergisi, Sayı: 31, 3-9, https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/dergi/pdf/der31m1.pdf, 1998. (01.12.2018)
• ÇEVİK, H., H., DEMİRCİ, S., Kamu Politikası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2012.
• DEBROUX, P. Vd.,"Japan, Korea and Taiwan: Issues and Trends in Human Resource Management", Eds. Chris Brewster and Wolfgang Mayrhofer, Handbook of Research on Comparative Human Resource Management, Edward Elgar Publishing, United Kingdom. 2012.
• DEMİRCİ, A. G., 2010, “Bir Politika Transferi Örneği Olarak Türkiye’de Kadro Sisteminin İnşası,” Toplum ve Demokrasi, 4 (8-9-10), Ocak-Aralık, ss. 143-168. No:2701, Eskişehir, 2012.
• ERÇEK, M., Çeviri, Aktör Ağları ve Eksik/Öncül Kurumsallaşma: Türkiye’deki Mesleki Personel/İnsan Kaynakları Söyleminin Yeniden Kurgulanması. 1960-1999. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), ss 129-195, 2004
• ERKİN, V., Türkiye’de Personel Rejimini Geliştirmek Amacı İle Yapılan Çalışmaların Kronolojik Etüdü Ve Genel Değerlendirmesi. 1327 sayılı kanun açısından personel reformu sorunu, Ankara: Sevinç Matbaası, 1971
• EROĞLU, O., 1923’ten Günümüze Türkiye’de İnsan Kaynakları Yönetiminin Gelişimi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 12, Sayı 29, 2016.
• EROĞLU, T., Yeni Kamu Yönetimi Anlayışının Türk Kamu Personeli Yönetimine Etkisi ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 12, ss. 225–233,2010.
• ERYILMAZ, B., Bürokrasi ve Siyaset, Alfa Yayınları, İstanbul 2013.
• ERYILMAZ, B., Kamu Yönetimi Düşünceler Yapılar Fonksiyonlar Politikalar, Umuttepe Yayınları, 2016.
• FEDAİ, R., Kamu Personel Yönetimi Alanında Yaşanan Reform Pratiklerinin Amme İdaresi Dergisi Üzerinden Analizi Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 5, 2017.
• GÜNAY, Ö. F., Türkiye’de Kamu Yöneticisi Nasıl Yetiştirilmelidir, Turhan Kitabevi, Ankara 2005.
• GÜRAN, S., Memur Hukukunda Kayırma ve Liyakat Sistemleri, İÜHF Yayınları, İstanbul, 1980.
• GÜRAN, S., Türk Personel Hukukunda Seksenli Yıllar”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İkinci Kitap Kamu Yönetimi, Ankara, 1990.
• GÜLER, B., A., Kamu Personeli Sistem ve Yönetim, İmge Yayınları, Ankara, 2005.
• GÜLER, B., A., Kamu Personel Sisteminde Reform Zorlamaları, 2003 http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/bguler/pdf/personelreform.pdf, (21.11.218)
• IŞIK, V., Endüstri İlişkilerinin Yeni Yüzü İnsan Kaynakları Yönetimi: Emeği Örgütsüzleştirme Stratejisi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11 / 3, ss. 147 – 176, 2009.
• İLKİN, S., Atatürk Döneminde Türkiye Ekonomisi Semineri, Yapı ve Kredi Bankası İstanbul, 1982.
• İZCİ, F., YILDIZ, M., Ş., Türkiye’de Kamu Personel Yönetiminden İnsan Kaynakları Yönetimine Geçiş: Temel Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 1/3, 2017.
• KAMU YÖNETİMİ TEMEL KANUNU TASARISI, İçişleri, Plan ve Bütçe ve Anayasa Komisyonları Raporları (1/731), https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss349m.htm, 11.11.2018
• KARA, B., Türkiye’de Personel Reformu Çalışmalarının Altyapısı: 1930-60 Yılları Arasında Yabancı Uzmanların Kamu Yönetimine İlişkin Hazırladıkları Raporlar, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 30 S: 2, s. 149-162., 2006
• KARADAĞ, Metin. Devlet Personel Başkanlığı: Bir Örgüt Geliştirme Örnek Olayı. Amme İdaresi Dergisi, 33/1, 153-163, 2000.
• KAYAR, Nihat. Kamu Personel Yönetimi. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım,2010.
• KÖROĞLU, Ö., T., Türkiye’de Personel Yönetiminden İnsan Kaynaklarına Geçişte Esneklik Ve Memur Statüsü Türk İdare Dergisi, Sayı: 469, Aralık 2010.
• KURTULMUŞ, N., Post Endüstriyel Dönüşüm Sürecinde Geleneksel Endüstri İlişkilerinde Kriz ve Yeni Arayışlar, Çimento İşveren Dergisi, C.9, S.6, ss. 3-18, 1995.
• LASSWELL, H. D. (1956). The Decision Process: Seven Categories of Functional Analysis, University of Maryland Press, Maryland.
• MIHÇIOĞLU, C., Devlet personel dairesinin kuruluş yılları: anımsamalar, düşünceler, AÜ SBF Dergisi, 75-114. 1987
• ONAR, S. S., AKIN , M., Yeni personel rejimi ve uygulaması. Amme idaresi Dergisi, 4/1, 1971, s. 109-118.
• ÖKTEM, M., K., Türk Kamu Personel Yönetiminin Gelişimi, Amme İdaresi Dergisi, Cilt, 25 Sayı 2 Haziran,1992.
• ÖNEN, M., KURNAZ, S., Kamu Yönetimi Reformlarında Yeni Perspektifler ve Arayışlar, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi Cilt 4, Sayı 8, 2017.
• ÖZDEMİR, Y., Türkiye’deki İnsan Kaynakları Yönetimi Anlayışının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: İSO 500 Örneği, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya 2010.
• ÖZTÜRK, A., Kamu Kesiminde Personel ve Ücret Rejimi Arayışları, Sayıştay Dergisi, S: 42, ss. 3-19, 2001.
• SAYAN, İ . Ö., Türkiye’de Kamu Personel Sistemi: İdari, Askeri, Akademik, Adli Personel Ayrımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64, ss 201-245. 2014. http://dergipark.gov.tr/ausbf/issue/3077/42645, (19.11.2018)
• SAYAN, İ., Ö., ALTUNOK, H., Kamu Personel Politikaları, Gazi Kitapevi, (Kamu Politikası Analizi Türkiye Uygulamaları İçinde ed. Babaoğlu, C., Akman, E., ) Ankara, 2018.
• SABUNCUOĞLU, Z., İnsan Kaynakları Yönetimi, Aktüel Yayınevi, 2016.
• SAYAN, İ., Ö., Türkiye’de Kamu Personel Sisteminde Sorun Alanları ve Çözüm Önerileri, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C: 71, No: 3, 2016, s.669-691, 2016.
• ŞAYLAN, G., Kamu Personel Yönetiminden İnsan Kaynakları Yönetimine Geçiş Kritik ve Reform Önerileri, İstanbul: TESEV, 2000. http://tesev.org.tr/wp-ontent/uploads/2 015/10/Kamu_Personel_Yonetiminden_Insan_Kaynaklari.pdf, (13.11.2018)
• ŞERER, H., E., Türkiye’deki Kamu Personel Politikalarının Bir Analizi, Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama, (Der: Mete Yıldız ve Mehmet Zahid Sobacı) Adres Yayınları, Ankara 2013, s.566-603.
• T.C. 58. HÜKÜMET ACİL EYLEM PLANI, (AEP) https://www.linux.org.tr/wp-content/uploads/2010/04/AcilEylemPlani.pdf, (21.11.2018)
• TAŞ, İ., E., vd., 2004 Sonrası Türkiye’de Kamu Personel Sisteminde Yaşanan Değişiklikler, Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri (KAYFOR 13 Bildiri Kitabı) http://www.bingol.edu.tr/documents/bildiri%201.pdf, (22.11.2018)
• TODAİE, Lisansüstü Programlar Başvuru Broşürü, https://www.memurlar.net/common/ne ws/documents/661942/5658e6464aa984e_ek.pdf, (14.01.2019)
• TORTOP, N., Kamu Personel Yönetimi, Yargı Yayınevi, Ankara, 2005.
• TUTUM, C., Personel Yönetimi, TODAİE Yayınları, Ankara 1979,
• ÜSDİKEN, B., WASTI, S. A., Türkiye’de Akademik Bir İnceleme Alanı Olarak Personel Veya “İnsan Kaynakları” Yönetimi 1972-1999., Amme İdaresi Dergisi, 35/3, (1-37), 2002.
• YAŞAMIŞ, F. D., Osmanlı Devlet Yönetimi Başlangıç Yılları. Türk İdare Dergisi, 2001, Sayı:432, 1-32.
• YAYMAN, H., Türkiye’nin İdari Reform Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara 2008.
• YILDIRIM, M., Kamu Yönetiminin Kadim Paradoksu: Nepotizm ve Meritokrasi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C:11, S: 2, s. 353-380, 2013.
• YILDIZ, G., Gelişimi Üzerinden İşlevsel Bir Kamu Personel Rejimi, ÇOMU Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, ss, 31-55, 2017
• YILMAZÖZ, M., Türkiye’de Kamu Personel Yönetimi Sorunu, Maliye Dergisi, Sayı 157,Temmuz-Aralık, 2009.
• YÜKSEL Ö., İnsan Kaynakları Yönetimi, İkinci Baskı, Gazi Yayınları, Ankara, 1998.
• 6111 Sayılı, Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 25 Şubat 2011 tarih 27857 Sayılı Resmi Gazete