E-DEVLET UYGULAMALARININ HUKUK DEVLETİNE ETKİSİ: YENİ KAMU İŞLETMECİLİĞİ PARADİGMASI ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: Kayfor 15 Özel Sayısı, 1893 - 1913, 30.12.2017

Yasemin Işıkçı

Öz

Bilgi iletişim teknolojilerinin yaşamın birçok alanında yaygın olarak kullanılmasını ifade eden ve dijital çağ olarak tanımlanan günümüzde kamu yönetimin alanında da teknolojiye ağırlık verilen bir yönetim anlayışı söz konusu olmuştur. E-Devlet olarak adlandırılan bu uygulamalar, 1980’lerden itibaren kamu yönetimi reformlarına damgasını vurmuş olan “Yeni Kamu İşletmeciliği” (YKİ) paradigmasının “hız, esneklik, verimlilik, ekonomiklik” gibi ilkelerine dayanan pratiklerinin hayata geçirilmesinde bir araç olarak benimsenmiştir. Bu çalışmanın amacı da, E-Devleti, YKİ Paradigması ile ilişkilendirerek hukuk devleti üzerindeki etkilerini analiz etmektir. Çalışma, E-Devlet Modelinin, hak ve hürriyetlerinin güvencesi olan “hukuk devleti” olgusuna olan etkilerini YKİ kuramı açısından eleştirel bir şekilde değerlendirmesi açısından önem taşımaktadır. Literatüre dayalı betimsel analiz yöntemlerinin kullanıldığı araştırmanın sonunda E-Devlet’in YKİ ilkeleri üzerinden olumlamalara rağmen “hukuk devleti” açısından oldukça önemli riskler taşıdığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

e-devlet, Hukuk Devleti, Yeni Kamu Yönetimi, Demokrasi

Kaynakça

• AB İlerleme Raporu (2016) http://www.ab.gov.tr/files/pub/2016_ilerleme_raporu_tr.pdf. 17.03.2017
• AKDOĞAN, E. (21-22 Ekim 2015). “E-Belgelerin Kamu Yönetimine Hukuki Etkileri”, Kurumsal Belleklerin Geleceği, Dijitalleşme-Elektronik Arşiv-Elektronik Belge Yönetimi, 117-120, Ankara.
• AKIN, E. ve SEZGİN, E. (2007). “E-Devlet Uygulamalarında Bilgi ve Paylaşım Güvenliği”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (2): 219-236.
• ATAY, E. E. (2016). İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.
• ATEŞ, H. (2002), “Bilgi Çağında Kamu Yönetimi: Geleneksel Bürokrasiden Bilgiselleştirilmiş Bürokrasiye Geçiş”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli Üniversitesi İİBF Yayını, İzmit.
• BALCI, A. BAKAN, İ. AYDIN, H. KAR, M. ÖZ, B. MEDENİ, T. (2012). “Vatandaş Odaklı E-devlet Hizmetlerinin Ölçümlenmesi: Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı İçerisinde Türkiye İçin Bir Model Önerisi”,s.103-127,(Ed) SOBACI, M. Z. ve YILDIZ, E-devlet:Kamu Yönetimi ve Teknoloji ilişkisinde Güncel Gelişmeler, 103-127, Nobel Yayınları, Ankara.
• BALCI, A. ve KIRILMAZ, H. (2009). ”Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma Kapsamında E-Devlet Uygulamaları” Türk İdare Dergisi, 463: 45.
• BAŞTAN, S. ve GÖKPINAR, R. (2004). “Kamu Hizmetlerinin Sunumunda E-Devletle İlgili Yeni Gelişmeler: Tümleşik E-Devlet Sistemlerine Doğru”, D.E.Ü.İ.İ.B.F.Dergisi, 19 (1): 71-89.
• CAGLIANESE, C. (2004). “E-Rulemaking: Information Technology and Regulatory Policy: New Directions In Digital Government Research”, Report for Regulatory Policy Program Center for Business and Government, John F. Kennedy School of Government Harvard University, http://www.hks.harvard.edu/mrcbg/rpp/erulemaking/papers_reports/E_Rulemaking_Report2004.pdf, 14.09.2017.
• CAN, A. (2016). “50 Milyon Kişinin Kimlik Bilgisinin İnternette Paylaşılması Panik Yarattı”, http://www.hurriyet.com.tr/50-milyon-kisinin-kimlik-bilgisinin-internette-paylasilmasi-panik-yaratti-40082092, 05.04.2017
• CANPOLAT, H. ve CANGİR, M. (2010). “Değişen Dünyada Kamu Yönetiminin Geleceği ve Türkiye'nin Reform Gündemi: Devletin Daha Fazla Demokratikleşmesi”,Türk İdare Dergisi, (466): 25-45.
• ÇAPAR, F. ve VURAL, Ö. F. (2013). “E-Devletleşme Önündeki Engel: Dijital Eşitsizlik”, International Journal Of Human Sciences, 10 (1): 1674-1692.
• ÇELEN, F. K. ÇELİK, A. ve SEFEROĞLU, S. S. (2-4 Şubat 2011). “Türkiye'deki E-Devlet Uygulamalarının Değerlendirilmesi”, Akademik Bilişim, İnönü Üniversitesi Malatya.
• ÇETİNKAYA, E. (2-4 Mayıs 2012). “Dijital Bölünme: Yeni İletişim Teknolojileri ve Yeni Eşitsizlikler”, Yeni İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Dönüşüm, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 194-205.
• DAĞTAŞ, E. (8-10 Kasım 2007). “İnternet, Katılımcı Demokrasi Ve Yurttaşlık Hakları”, XII. Türkiye’de İnternet Konferansı, 254-266, Ankara.
• DELİBAŞ, K. ve AKGÜL, A. E. (2010). “Dünyada ve Türkiye'de E-Devlet Uygulamaları: Türkiye'de E-Demokrasi ve E-Katılım Potansiyelleri”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13 (1): 101-144.
• DEMİRHAN, Y. (2011). “Devlet ve Teknoloji İlişkisinin Boyutları”, KAYFOR 2010, TODAİE, 343-360, Ankara.
• DEMİRHAN, Y. ve TÜRKOĞLU, İ. (2014). “Türkiye’de E-Devlet Uygulamalarının Bazı Yönetimsüreçlerine Etkisinin Örnek Projeler Bağlamında Değerlendirilmesi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10 (22): 235-256.
• DOĞAN, K. C. ve USTAKARA, F. (2013). “Kamuda Bir Yapılanma Dönüşümü Olarak E-Devlet Ve E-Yönetişim İlişkisi Üzerine”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 2 (3): 1-11.
• DURAL, A. (2011). “Mutlu Vahşiden Bilgi Çağına: Liberal Ahlak-Siyasal Özgürleşme-Teknolojik Diktatörlük Tartışmas”, KAYFOR 2010, TODAİE, 66-87, Ankara.
• DÜLGER, M. V. (2016). “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu veTürk Ceza Kanunu Bağlamında Kişisel Verilerin Ceza Normlarıyla Korunması”, Journal of İstanbul Medipol University School of Law, 3 (2): 101-167.
• DPT (2005). “E-dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı: Değerlendirme Raporu”, Rapor no: 4, http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/aep/e-dtr/deger04.pdf, 17.01.2017.
• Elektronik Haberleşme Kanunu Kanun Numarası : 5809 Kabul Tarihi : 5/11/2008 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 10/11/2008 Sayı:27050 (Mük.) Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 48
• ERDOĞAN, M. (1999). Anayasal Demokrasi (Anayasa Hukukuna Giriş), Siyasal Kitabevi, Ankara.
• GIRIFFIN, D. ve HALPIN, E. (2005). “An Exploratory Evaluation Of UK Local E-Government From An Accountability Perspective”, The Electronic Journal of e-Government, 3 (1): 13-28.
• GİRAY, F. (2010). “Yolsuzlukla Mücadelede E- Devlet ve Türkiye’deki Durum”, Sosyoekonomi, (Temmuz-Aralık).
• GÖZLER, K. (2012). İdare Hukukuna Giriş, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• GÖZLÜGÖL, S. V. (2013). “Uluslararası Hukuk Boyutuyla Hukukun Üstünlüğü”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17 (1-2): 1423-1453.
• GÖZÜBÜYÜK, Ş. ve TAN, T. (2014). İdare Hukuku Cilt II İdari Yargılama Hukuku, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara.
• GRUENING, G. (2001). “Originand Theoretical Bases of New Public Management”, International Public Management Journal, 4 (1): 1-25.
• GÜNDAY, M. (2003). İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara.
• GÜNER, H. (2011). “Kişi Özgürlükleri ve CMK Kapsamında Ulusal Yargı Ağı Projesi”, KAYFOR 2010: Kamu Yönetimi ve Teknoloji, 487-498, Ankara: TODAİE.
• GÜRSEL, Ö. (2010). “Anayasa Mahkemesine Göre E-Hukuk Devletinin Konumu ve Yargının Önemi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 81-134.
• GÜZELSARI, S. (2004). “Kamu Yönetimi Disiplininde Yeni Kamu İşletmeciliği ve Yönetişim Yaklaşımları”, Tartışma Metinleri Serisi, Ankara, AÜ.
• HASDEMİR, T. A. ve KARABACAK, Z. İ. (2011). “Yargı, Teknoloji ve İletişim:Zorlu Bir Ortaklıkta Halkla İlişkiler Uygulamaları”, KAYFOR 2010, 459-472, Ankara: TODAİE.
• HÜRRİYET (2017). “ABD’de Robot Dehşeti Yaşlı Kadını Öldürdü haberi”, http://www.hurriyet.com.tr/abdde-robot-dehseti-yasli-kadini-oldurdu-40399497,18.03.2017.
• HÜRRİYET (2009). “687 Bin Öğretmenin Kimlik Bilgileri Çalındı”, http://www.hurriyet.com.tr/687-bin-ogretmenin-kimlik-bilgileri-calindi-10988928, 12.07.2017.
• İNCE, M. (2001). “Elektronik Devlet :Kamu Hizmetlerinin Sunulmasında Yeni İmkanlar”, Ankara: DPT.
• İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun KanunNumarası : 5651 Kabul Tarihi : 4/5/2007 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 23/5/2007 Sayı : 26530 Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 46
• İZGİ, M. C. (2014). “Mahremiyet Kavramı Bağlamında Kişisel Sağlık Verileri”, Türkiye Biyoetik Dergisi, 1 (1): 25-37.
• JAEGER, P. T. ve THOMPSON, K. M. (2004). “Social Information Behavior and Democratic Process: Information Poverty, Normative Behavior, and Electronic Government Inthe United States”, Library And Information Scienc eResearch, 23 January 2004.
• JAYASHREE, S. ve MARTHANDAN, G. (2010). “Governmentto E-government to E-society. Journal of Applied Sciences”, http://scialert.net/abstract/?doi=jas, 17.03.2017
• KARAÇOR, S. (2009). “Yeni İletişim Teknolojileri, Siyasal Katılım, Demokrasi, Yönetim ve Ekonomi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F, 16(2).
• KARAGÜLMEZ, A. (2010). “Elektronik Devlet Kavramı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergis, (TAAD) (2): 449-476.
• KAYPAK, Ş. (2010). “E-Dönüşüm Sürecinde E-Devlet Yapılanması ve Antakya Belediyesine Yansıması”, 8. Uluslararası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 28-31 Ekim 2010, 257-272, İstanbul.
• KESKİN, İ. (2011). “E–Devlet Uygulamalarının Kamu Yönetiminde Şeffalaşmaya Etkisi”, Uluslararası 9. Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, 1715-1728, Saraybosna.
• KETİZMEN, M. ve ÜLKÜDEMER, Ç. (2007). “E-Devlet Uygulamalarında Kişisel Verilerin Korun(ma)ması”, XII. Türkiye’de İnternet Konferansı, 8-10 Kasım 2007, 189-193, Ankara.
• Kişisel Sağlık Verileri ve Mesleki Yaklaşımlar Çalıştayı Yapıldı,https://ttb.org.tr/haber_goster.php?Guid=67288fc4-9232-11e7-b66d-1540034f819cve1534-D83A_1933715A=fa1323321dc05f397085804bc21935760ffab926.Erişim : 05.11.2017
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu KanunNumarası : 6698, Kabul Tarihi : 24/3/2016, Yayımlandığı Resmi Gazete: Tarih: 7/4/2016 Sayı : 29677 Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 57
• Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Uygulaması http://www.kvkk.gov.tr/yayinlar/K%C4%B0%C5%9E%C4%B0SEL%20VER%C4%B0LER%C4%B0N%20KORUNMASI%20KANUNU%20VE%20UYGULAMASI.pdf.
• KÖSECİK, M. ve KARKIN, N. (2004). “E-devlet: Amaçlar, Sorunlar ve Uygulamalar”, (Ed.) YILMAZ, A. ve ÖKMEN, M. içinde, Kamu Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• LANE, J. E. (2000). “The Public Sector: Concepts, Models and Approaches”, London: Sage Publications.
• MARAŞ, G. (2011). “Kamu Yönetimlerinde E-Devlet ve E-Demokrasi İlişkisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (37): 121-144.
• ÖMÜRGÖNÜLŞEN, U. (2003). “Kamu Sektörünün Yönetim Sorununa Yeni Bir Yaklaşım: Yeni Kamu İşletmeciliği”, (Ed) ACAR, M. Ve ÖZGÜR, H., Çağdaş Kamu Yönetimi II 4-44, Nobel, Ankara.
• ÖZCİVELEK, R. (2003). “Dünyada ve Türkiye’de Elektronik Devlet Tartışmaları: Kavram Üzerine Bir Sorgulama”, http://www.uzay.tubitak.gov.tr/tubitakUzay/yayinlar/ict_euasia_2003_bld_R_Ozcivelek.pdf, 13.03.2017.
• PARLAK, B. ve SOBACI, Z. (2010). Kuram ve Uygulamada Kamu Yönetimi, Ulusal ve Küresel Perspektifler, 3. Baskı, Bursa.
• PAPACHARISSI, Z. (2002). “The Virtual Sphere: The Internet As Public Sphere”, New Media veSociety, 4(1).
• SGK Verilerinin Kullanımına, Paylaşılmasına ve Korunmasına İlişkin Usul ve Esaslar : Sayı: 99604924/990/-15083905, 26/10/20)
• SNELLEN, I. (2002). “Electronic Governance: Implications For Citizens, Politicians, And Public Servants”, International Review of Administrative Sciences, 68:183-198.
• SOBACI, M. Z. (2012). E-Devlet: Kuramsal Bir Bakış. (Ed) SOBACI, M. Z., ve YILLDIZ, M. E-devlet: Kamu Yönetimi ve Teknoloji İlişkisinde Güncel Gelişmeler, 3-37, Nobel Yayınları, Ankara.
• SOBACI, M. Z. (2014). İdari Reform ve Politika Transferi: Yeni Kamu İşletmeciliğinin Yayılışı, Dora Basım Yayım Dağıtım, Bursa.
• Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği, Kabul Tarihi: 25.05.2007 Resmi Gazete: 26532
• STOWERS, G. N. L. (2001). “Commerce Comes toGovernment on the Desktop: E-Commerce Applications in the PublicSector”, The Pricewaterhouse Coopers Endowment for The Business of Government, 7 www.endowment.pcwglobal.com/pdfs/StowerReport.pdf. 18.10.2017
• ŞAHİN, A. (2008) Türk Kamu Yönetiminde Yapısal Dönüşüm ve E-Devlet, Çizgi Kitabevi, Konya.
• TATAROĞLU, M. ve COŞKUN, B. (2005). “Bilgi İletişim Teknolojileri ve E-Devletin Etik Açıdan İrdelenmesi”, http://www.etikturkiye.com/Etik/kyonetim/Tataroglu.pdf, 21.04.2017.
• TATAROĞLU, M. (2009). “E-Devlet'te Kullanılan Gözetim ve Kayıt Teknolojilerinin Mahremiyet Üzeride Etkileri”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 1 (18): 95-120.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2015). “2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı”, file:///C:/Users/user/Downloads/20152018_bilgi_toplumu_stratejisi_ve_eylem_plani.pdf.
• T.C. Anayasası, Kanun No: 2709 Kabul Tarihi: 9 /11/ 1982, Resmi Gazete Sayı: 17863, Resmî Gazete: Tarih : 9/11/1982
• TOKER, M. (2002). Mali Saydamlık ve Türkiye, Sayıştay Başkanlığı.
• TÖRENLİ, U. (2005). “E-Devletin Ekonomi-Politiğine Giriş: Kullanıcı Dostu Ortamlarda Sanallaşan Kamu Hizmetleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60 (1): 191-224.
• TUNCER, A., ve USTA, S. (2013). “İki Kriz Arasında Yönetim: Yeni Kamu İşletmeciliği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30):181-195.
• TURAN, E. R. (2011). “Bir Yazgı ve Tehlike Olarak Teknoloji”, Kamu Yönetimi ve Teknoloji, KAYFOR 2010, 61-65, Ankara: TODAİE.
• Tüm Sağlık Bilgileri E-Nabızda Toplanacak, http://www.karar.com/saglik-haberleri/tum-saglik-bilgileri-e-nabizda-toplanacak, 03.04.2017.
• Türk Ceza Kanunu Kanun Numarası : 5237 Kabul Tarihi : 26/9/2004 Yayımlandığı R.Gazete : Tarih : 12/10/2004 Sayı :25611
• Türkiye Ulusal Bilgi Sistemi Genel Esaslar,file:///C:/Users/user/Desktop/T%C3%BCrkiye%20Ulusal%20Bilgi%20Sistemi%20Esaslar%C4%B1.pdf.
• UÇKAN, Ö. (2003). E-Demokrasi ve Türkiye, Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılanması İçin Strateji ve Politikalar-I, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• UÇKAN, Ö. (2002). “E-Devlet, E-Demokrasi ve E-Yönetişim Modeli: Bir İlkesel Öncelik Olarak Bilgiye Erişim Özgürlüğü”, VIII. Türkiye’de İnternet Konferansı, 19-21 Aralık 2002.
• UĞUR, A. A. ve ÇÜTCÜ, İ. (2009). “E–Devlet Ve Tasarruf Etkisi Kapsamında Ve Dop Projesi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2): 1–20.
• ÜNAL, F. ve KİRAZ, İ. (2016). “Türkiye'de E-Devlet Uygulamalarının Kamu Hizmetlerininsunumunda Etkinliği: Adalet Bakanlığı UYAP Bilişim Sistemi Örneği” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Afro-Asya Özel Sayısı), 437-450.
• ÜSTÜNER, Y. (2010). “Kamu Yönetimi ve Teknoloji”, ASLAN O. E.
• SAVAŞKAN AKDOĞAN N. TANGÖR, H. MİMAROĞLU, Ö. ve ATUNOĞLU, A. içinde, Kamu Yönetimi ve Teknoloji KAYFOR, 4-11, Ankara: TODAİE.
• VURAL, Y. (2007). Kurumsal Bilgi Güvenliği ve Sızma Testleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• YAVUZ, N. (2015). Dijital Çağ Yönetişimi: Kamu Yönetiminde İhtiyaç Temelli Bütünleşme Çabası,s.273-293 (Ed) KÖSEOĞLU Ö. Ve SOBACI M. Z., Kamu Yönetiminde Paradigma Arayışları: Yeni Kamu işletmeciliği ve Ötesi, Dora, Bursa.
• YILDIRIM, U. ve ÖNER, Ş. (2004). “Bilgi Toplumu Sürecinde Yerel Yönetimlerde Eğitim-Bilişim Teknolojisinden Yararlanma: Türkiye’de E-Devlet Uygulamaları”, The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1): 49-60.
• YILDIZ, H. (2013). “Hukuk Devleti’nin Gelişim Sürecinde Mülk Devleti ve Polis Devletinin Yeri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (2): 211-230.
• YILDIZ, M. ve KARAKAYA POLAT, R. (2012). “Türkiye’deki E-Devlet Araştırma Ve Uygulamalarının Eleştirel Bir Değerlendirmesi ve Öneriler”, s.572-673, (Ed) SOBACI,M.Z. ve YILDIZ, M., E-devlet: Kamu Yönetimi ve Teknoloji İlişkisinde Güncel Gelişmeler, Nobel Yayınları, Ankara.
• YİĞİT ŞAKAR, A. (2011). “Türkiye’de E-Devlet Uygulamalarının Vergihukuku Alanına Yansımaları: E- Haciz Uygulaması”, Çözüm Dergisi, 69-87.
• YÜCESAN ÖZDEMİR, G. (2011). “Kamu Hizmeti Bir Tuş Kadar Yakın: Teknoloji ve Yurttaşlık Üzerine Notlar”, KAYFOR, 12-17, Ankara, TODAİE.
• ZENGİN, A.Ş. (2015). Özel Hastaneler Sektörü, İş Bankası Yayınları.