The Relationship Between Self-Medication Use and Health Belief Model

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 2, 200 - 209, 20.08.2021

Harun Kırılmaz , Pelinsu Buket Doğanyiğit

Öz

Objective: The aim of the study is to reveal the relationship between self-medication uses of individuals and the health belief model as well as sub-dimensions of health belief model. In the study, it is also aimed to examine the effect of self-medication on the health belief model and to determine whether these two variables are effective on the socio-demographic characteristics of individuals.
Material and Method: The research was carried out on 384 individuals living in the province of Sakarya. As a data collection tool in the study, Self-medication Use Questionnaire developed by Koç to measure self-medication use; The Health Belief Model for Drug Use Scale developed by Çiçek and a questionnaire form including the socio-demographic characteristics of the participants were used. Descriptive statistical methods, independent samples t test, one-way variant (ANOVA) analysis, correlation and regression analysis were used in the analysis of the data.
Results: Participants' education and occupational status made a significant difference in self-medication use levels. There is a statistically positive, significant, and low-level relationship between self-medication and the sub-dimensions of the health belief model, such as sensitivity, caring / severity perception, health motivation, benefit perception, and self-efficacy. It was found that there is a statistically significant and low-level relationship between self-medication and health belief model about drug use.
Conclusions: As a result; increasing perception of sensitivity, caring, health motivation, benefit and self-efficacy among the components of health belief model decreases self-medication use. Implementation of training programs to change the knowledge and beliefs of individuals about self-medication use is recommended.

Anahtar Kelimeler

Drug, Self-Medication, Health Belief Model

Kendi Kendine İlaç Kullanımı ve Sağlık İnanç Modeli İlişkisi

Öz

Amaç: Çalışmanın amacı, bireylerin kendi kendine ilaç kullanımı ile sağlık inanç modeli ve alt boyutları arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Araştırmada kendi kendine ilaç kullanımının sağlık inanç modeli üzerinde etkisini incelemek ve bu iki değişkenin bireylerin sosyo-demografik özellikleri üzerinde etkili olup olmadığının belirlenmesi de hedeflenmektedir.
Materyal-Metod: Araştırma Sakarya ilinde yaşayan 384 birey üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak, kendi kendine ilaç kullanımını ölçmek için Koç tarafından geliştirilen Kendi Kendine İlaç Kullanımı Anketi; Çiçek tarafından geliştirilen İlaç Kullanmaya İlişkin Sağlık İnanç Modeli Ölçeği ile katılımcıların sosyo-demografik özelliklerinin bulunduğu anket formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemler, bağımsız örneklerde t testi, tek yönlü varyans (ANOVA) analizi, korelasyon ve regresyon analizlerinden yararlanılmıştır.
Bulgular: Katılımcıların eğitim ve meslek durumları kendi kendine ilaç kullanımında anlamlı farklılık oluşturmuştur. Kendi kendine ilaç kullanımı ile sağlık inanç modelinin alt boyutları olan duyarlılık, önemseme, sağlık motivasyonu, yarar ve öz-etkililik arasında pozitif, anlamlı ve düşük düzeyde ilişki söz konusudur. Kendi kendine ilaç kullanımı ve sağlık inanç modeli arasında istatistiksel açıdan anlamlı ve düşük seviyede ilişki olduğu saptanmıştır
Sonuç: Sonuç olarak; sağlık inanç modeli bileşenlerinden duyarlılık, önemseme, sağlık motivasyonu, yarar ve öz-etkililik algı düzeylerinin artması kendi kendine ilaç kullanımını azaltmaktadır. Bireylerin kendi kendine ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve inançlarını değiştirmeye yönelik eğitim programlarının uygulanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İlaç, Kendi Kendine İlaç Kullanımı, Sağlık İnanç Modeli

Kaynakça

• 1. Abacıoğlu N. Türkiye İlaç Sanayi. 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları; 2010. 23 p.
• 2. Hakeri H. İlaç Hukuku. 1. Baskı. Ankara: Adalet Yayınevi; 2015. 8 p.
• 3. Eyob T, Weletew A, Retta T, Tarekegn M, Mulisa E. Understanding Towards Non-Prescription Medicines Among Jimma Town Drug Retail Outlet’s Customers, Ethiopia. International Journal of Research in Medical and Health Sciences. 2015 March; 5(1): 1-9.
• 4. Dünya Sağlık Örgütü. The Role of the Pharmacist in Self-Care and Self-Medication. Geneva: Report of the 4th WHO Consultive Group on the Role of the Pharmacist. 1998.
• 5. Juyol MH, Quesada JRB. Dentistry And Self-Medication: A Current Challenge. Medicine Oral. 2002 Nov-Dec; 7(5): 344-347.
• 6. Filho AIL, Costa MFL, Uchoa E. Bambui Project: A Qualitative Approach to Self-Medication. Rio de Janeiro. 2004 Dec; 20(6): 1661-1669.
• 7. Ha TV, Nguyen AMT, Nguyen HST. Self-Medication Practices Among Vietnamese Residents in Highland Provinces. [Internet]. Journal of Multidisciplinary Healthcare. 2019. [cited 2019 Nov 2]. 494 p. Available from: doi: 10.2147/JMDH.S211420.
• 8. Sridhar SB, Shariff A, Dallah L, Anas D, Ayman M, Rao PGM. Assessment of Nature, Reasons and Consequences of Self-Medication Practice Among General Population of Ras Al-Khaimah, UAE. International Journal of Applied and Basic Medical Research. 2018 Jan-Mar; 8(1): 3-8.
• 9. Sridevi K, Subbaiah MV, Surekha M, Harini J, Sujana D, Sankar AR. Assessment of Self Medication Practices Among Community People. IOSR Journal of Dental and Medical Sciences. 2017 May; 16(5): 75-82.
• 10. Tripković K, Nešković A, Janković J, Odalović M. Predictors of Self-Medication in Serbian Adult Population: Cross-Sectional Study. International Journal of Clinical Pharmacy. 2018 Jun; 40(3): 627-634.
• 11. Niclos G, Olivar T, Rodilla V. Factors Associated With Self-Medication in Spain: A Cross-Sectional Study in Different Age Groups. International Journal of Pharmacy Practice. 2018 Jun; 26(3): 258-266.
• 12. Kouhpayeh A, Jeihooni AK, Kashfi SH, Bahmandoost M. Effect of An Educational Intervention Based On The Model of Health Beliefs in Self Medication of Iranian Mothers. Invest. Educ. Enferm. 2017 Jan; 35(1): 59-68.
• 13. Irwin M. Theoretical Foundations of Adherence Behaviors: Synthesis and Application in Adherence to Oral Oncology Agents. Clinical Journal of Oncology Nursing. 2015 Jun; 19(3): 31-35.
• 14. Becker MH, Maiman LA, Kirscht JP, Haefner DP, Drachman RH. The Health Belief Model and Preediction of Dietary Compliance: A Field Experiment. Journal of Health and Social Behavior. 1977 Dec; 18(4): 348-366.
• 15. Rosenstock IM, Strecher VJ, Becker MH. Social Learning Theory and the Health Belief Model. Health Education Quarterly. 1988 Jun; 15(2): 175-183.
• 16. Meriç M, Oflaz F. Anksiyolitik ve Antidepresan Kullanan Hastaların Sağlık İnanç Modeline Dayalı Tedaviyle İlgili Düşüncelerinin Tedaviyi Bırakma ile İlişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2010; 9(5): 441-452.
• 17. Liu Y, Yao J, Liu X, Luo B, Zihao XA. Randomized Interventional Study to Promote Milk Secretion During Mother- Baby Separation Based on the Health Belief Model A Consort Compliant. Medicine. 2018 Oct; 97(42): 1-6.
• 18. Yağcı S, Karabulutlu EY. Tip 2 Diyabetli Hastaların Sağlık İnancı, Hastalık Tutumları ve Metabolik Kontrolünün Değerlendirilmesi. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2017 Dec; 19(3): 149-157.
• 19. Çam O, Bilge A. Ruh Hastalığına Yönelik İnanç ve Tutumlar. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2007 Sep; 8(3): 215-223.
• 20. Gürsoy AA, Hindistan S, Nural N, Kahriman İ, Yılmaz F, Yigitbas Ç, et al. A Comparison of Three Educational Interventions on Breast Self-Examination Knowledge and Health Belief. Asian Pasific Journal of Cancer Prevention. 2009 May; 10(5): 765-772.
• 21. Champion VL, Skinner CS. Health Belief Model. In: Glanz K, Rimer BK, Viswanath K, editors. Health Behavior and Health Education Theory, Research and Practice. 4th Edition. New York: John Wiley and Sons, Inc; 2008. p. 45-65.
• 22. Johnson CE, Mues KE, Mayne SL, Kiblawi AN. Cervical Cancer Screening Among Immigrants and Ethic Minorities: A Systematic Review Using the Health Belief Model. American Society for Colposcopy and Cervical Pathology Journal of Lower Genital Tract Disease. 2008 Jul; 12(3): 232-241.
• 23. Karimy M, Heidarnia A, Ghofranipour F. Factors Influencing Self-Medication Among Elderly Urban Centers in Zarandieh Based On Health Belief Model. Arak Medical University Journal. 2011; 14(58): 70-78.
• 24. Bakhtiar K, Bastami F, Sharafkhani N, Almasian M. The Psychological Determinants of Self-Medication Among the Elderly: An Explanation Based on the Health Belief Model. Elderly Health Journal. 2017 Dec; 3(2): 59-66.
• 25. Koç E. Adölesanların Kendi Kendine İlaç Kullanım Özellikleri. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya. 2017.
• 26. Çiçek Z. Sağlık İnanç Modeli Doğrultusunda Verilen Eğitimin Kadınların Bilinçsiz ve Reçetesiz İlaç Kullanımı Üzerine Etkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. 2012.
• 27. Akyurt LEA, Önal AE, Bozbuğa N, Şeker N, Gül H. İki Kamu Kurumunda Çalışanların İlaç Kullanım Alışkanlıkları. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2019 Jul; 4(3): 363-370.
• 28. Varlı M, Bahşi R, Doğan Ş, Uysal H, Subaşı Ş, Toper M, Aras S. et al. Ayaktan Geriatrik Hastalarda Reçetesiz Ürün Kullanımı. Ankara Medical Journal. 2017; 17(4): 226-234.
• 29. Ouédraogo DD, Tiendrebeogo JWZ, Zongo E, Kakpovi KG, Kaboré F, Drabo JY, et al. Prevalence and Factors Associated With Self-Medication in Rheumatology in Sub-Saharan Africa. European Journal of Rheumatology. 2015 Jun; 2(2): 52-56.
• 30. Simon AK, Rao A, Rajesh G, Shenoy R, Pai MB. Trends in Self-Medication For Dental Conditions Among Patients Attending Oral Health Outreach Programs in Coastal Karnataka, India. Indian Journal Pharmacology. 2015 Sep-Oct; 47(5): 524-529.
• 31. Karakoç MD, Uyanık Ö. Bir Kamu Hastanesinde Görevli Hemşirelerin Akılcı İlaç Kullanımı Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018; 9(2): 112-118.
• 32. Yıldırım Baş F, Cankara FN, Yeşilot Ş. Tıp Fakültesi öğrencilerinde reçetesiz ilaç kullanımının değerlendirilmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; 4(2): 46-53.
• 33. Kılınç FN, Çakır B, Daşgın H, Temizhan A. Metabolik Sendromlu Hastaların Obezitede Sağlık İnanç Modeli Ölçeği’ne Göre Değerlendirilmesi. Bakırköy Tıp Dergisi. 2018 Marc; 14(1): 76-84.
• 34. McFarland DM. Associations of Demographic Variables and the Health Belief Model Constructs With Pap Smear Screening Among Urban Women in Botswana. International Journal of Women’s Health. 2013 Oct; 5: 709–716.
• 35. HauBinger C, Ruhl UE, Hach I. Health Beliefs and Over-the-Counter Product Use. An Pharmacotherapy. 2009 May; 43(6): 1122-1127.
• 36. Karimy M, Montazeri A, Khoshdel AR, Kuhpayehzadeh J, Baradaran H, Rohani M. R. et al. Assessment of Self-Medication of the Elderly in Urban Care Homes By Using Health Belief Model. Journal of Research and Health. 2014 Sep; 4(3): 803-810.
• 37. Zareipour M, Rezaei ZM, Jafari F, Ghaderzadh S, Moradali MR. Determinants of Self-Medication Prevention in Women Based on the Health Belief Model in Urmia City, Iran. Pharmaceutical Research. 2020 Apr-Jun; 12(1): 908-914.