Türkiye’de Patates Üretimi, İhracatı ve Destekleme Politikalarının Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 1, 7 - 16, 10.06.2021

Bektaş Kadakoğlu , Bahri Karlı

Öz

Türkiye’de 2019 yılında 1 milyon 409 bin dekar alanda 4 milyon 980 bin ton patates üretilmiştir. Patates ekim alanı bakımından Niğde ili %13,05 pay ile birinci sırada, Konya ili %10,19 pay ile ikinci sırada, Afyonkarahisar ili %10,09 pay ile üçüncü sırada yer almaktadır. Patates ihracatı 2019 yılında yaklaşık 145 bin ton ve 26.5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Patates ihracatı en çok Irak, Suriye, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri ve Azerbaycan’a yapılmaktadır. Çalışmada değişkenlere ait veriler 1990-2019 dönemlerini kapsamaktadır. Dünyada ve Türkiye’de patates üretiminin mevcut durumu, dış ticaret yapısı, Türkiye’de patates destekleme politikasının nasıl olduğu ve gelecek dönemlerde Türkiye’nin patates üretiminin artırılabilmesi için izlenmesi gereken yollar ve öneriler üzerinde durulmuştur. Türkiye’de patates üretimine etki eden faktörleri belirlemek için bir model oluşturulmuş ve patates üreticileri patates üretimlerine karar verirken bir önceki yıl ellerine geçen patates fiyatına, geçen yılki gübre fiyatına ve tüketilen patates miktarına yani talebe bakarak patates ektikleri belirlenmiştir. Bir önceki yıl çiftçinin eline geçen patates fiyatı ve patates tüketimi arttığında; çiftçiler daha çok patates üretmekte, gübre fiyatlarının artması çiftçilerin patates üretiminden uzaklaştırdığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Patates, Üretim, İhracat, Tarımsal Destekler

Destekleyen Kurum

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2019-YL1-0043

Teşekkür

Bu çalışma Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından 2019-YL1-0043 numaralı proje ile desteklenen yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Kaynakça

• Anonim 2008. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı 2008 Yılı Faaliyet Raporu https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/Bakanl%C4%B1k_Faaliyet_Raporlar%C4%B1/2008_Yili.pdf (Erişim tarihi: 16.06.2020).
• Anonim 2018. Patates Raporu 2018. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, http://zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=31082&tipi=38&sube=0 (Erişim tarihi: 10.06.2020).
• Anonim 2019. Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırası 2019, Kredi Kayıt Bürosu https://www.kkb.com.tr/Resources/ContentFile/2019_KKB_TURKIYE_TARIMSAL_GORUNUM_SAHA_ARA%C5%9ETIRMASI.pdf (Erişim tarihi: 25.06.2020).
• Arıoğlu, H., Çalışkan, M. E., ve Onaran, H. 2006. Türkiye’de patates üretimi, sorunları ve çözüm önerileri, IV. Ulusal Patates Kongresi, 06-08 Eylül 2006, s.1-10, Niğde.
• Artukoğlu, M. M., ve Atış, E. 2005. Türkiye’nin AB’ye yaş meyve sebze ihracatındaki gelişmeler. Dünya Gıda Dergisi, 10 (7): 82-86.
• Birinci, A., ve Küçük, N. 2006. Erzurum ili tarım işletmelerinde patates üretim maliyetinin hesaplanması. Tarım Ekonomisi Dergisi, 12 (1 ve 2): 31-37.
• BÜGEM, 2020. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü. Bitkisel Üretim Verileri. https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf (Erişim tarihi: 16.06.2020).
• Bülbül, M., ve Tanrıvermiş, H. 2007. An Analysis of the Potato Production and Marketing System and the Evaluations of Development Trends in Turkey. Potato Production and Innovative Technologies. (Ed. Haverkort, A.J. and Anisimov, B.V.), Wageningen Academic Publishers, Netherlands, pp. 44-63.
• Çaylak Ö. 2002. Ham yumru kalitesini belirleyen faktörler. Patates Tarımı, 104-110.
• Çomaktekin, M. F. 2009. Tarımsal Destekleme Politikaları ve Türkiye’de Uygulamalar: 1990 ve Sonrası Dönem. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, İstanbul.
• Dağdemir, V., ve Birinci, A. 1999. Türkiye’de patates pazarlaması ve fiyat dalgalanmalarının üretim üzerine etkisi, II. Ulusal Patates Kongresi, 26-28 Haziran, Erzurum.
• Demir, E., Saatçioğlu, Ö., ve İmrol, F. 2016. Uluslararası dergilerde yayımlanan eğitim araştırmalarının normallik varsayımları açısından incelenmesi. Current Research in Education, 2 (3): 130-148.
• Engindeniz, S., ve Karakuş, Ö. 2008. Türkiye’nin AB ülkelerine patates dışsatımındaki gelişmeler. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 45 (1): 65-76.
• Esendal, E. 1990. Nişasta Şeker Bitkileri ve Islahı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel Yayınları.
• FAO, 2020a. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) Bitkisel üretim verileri. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC (Erişim tarihi: 04.06.2020).
• FAO, 2020b. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) Bitkisel ve hayvansal ürünler ticareti. http://www.fao.org/faostat/en/#data/TP (Erişim tarihi: 04.06.2020).
• Hair, J. F., Anderson, R. E., Tatham, R., L., and Black, W. C. 1998. Multivariate data analysis (5th edition), Prentice-Hall, Inc, United States.
• Haverkort, A. 1981. Potato production in Turkey, and its improvement in the Gudalan Valley. Proceedings of International Potato Center (Region IV) and The Turkish National Potato Research and Training Programme, Menemem, Turkey, 35.
• ITC, 2020. International Trade Centre, Trade Map, https://www.trademap.org/Index.aspx (Erişim tarihi: 05.06.2020).
• Karadoğan, T., ve Şanlı, A. 2019. Patates yetiştiriciliğindeki güncel gelişmeler, 4th International Anatolian Agriculture, Food, Environment and Biology Congress, 20-22 April 2019, s. 9-14, Afyonkarahisar.
• Karlı, B., Gül, M., ve Kadakoğlu, B. 2019. Türkiye’nin çekirdeksiz kuru üzüm ihracat potansiyeli. Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (2): 201-211.
• Karlı, B., Gül, M., Kadakoğlu, B., ve Karadağ Gürsoy, A. 2018. Türkiye’de tarımsal desteklerin mısır tarımına etkileri. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, (Özel Sayı): 307-317.
• Karsan, A., ve Gül, M. 2017. Patates üretim maliyetleri ve karlılığındaki değişim: Niğde ili örneği. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5 (5): 530-535.
• Kızıloğlu, S. 1997. Erzurum ilinde buğday, arpa, patates, ayçiçeği, şeker pancarı ve fiğin üretim maliyeti ve arz fonksiyonlarının ekonometrik yönden analizi. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 21 (3): 225-235.
• Kolsarıcı, Ö. 2011. Endüstri Bitkileri: Nişasta ve Şeker Bitkileri. Tarla Bitkileri (Düzeltilmiş İkinci Baskı), Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, pp. 434-456.
• Konak, K., ve Işıklı, E. 1985. İzmir’de, özellikle Ödemiş’te, patates üretimi, pazarlaması ve tüketimi üzerine bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2): 63-77.
• McKillup, S. 2012. Statistics explained: An introductory guide for life scientists (2nd edition), Cambridge University Press, United States.
• Öztürk E., ve Polat, T. 2017. Tohumluk patates yetiştiriciliği ve önemi. Alınteri Journal of Agriculture Science, 32 (1): 99-104.
• Pakdemirli, B. 2020. Sözleşmeli tarımsal üretim: DİTAP modeli. Tarım Ekonomisi Dergisi, 26 (1): 81-88.
• Resmi Gazete, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009. Bakanlar Kurulu Kararı Uygulama Tebliği ve Alan Bazlı Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Kararlar.
• Resmi Gazete, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014). Tarımsal Desteklemelere İlişkin Bakanlar Kurumu Kararı.
• Resmi Gazete, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019. Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ.
• Salaman, R. N. 1949. The Social History and Influence of the Potato. Cambridge University Press, United States.
• Sergili Aydın, B. 1994. Erzurum da Üretici ve Tüketici Açısından Patates Pazarlaması Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Shapiro, S. S., and Wilk, M. B. 1965. An analysis of variance test for normality (Complete samples). Biometrika, 52 (3/4): 591-611.
• Singha, U., and Maezawa, S. 2019 Productıon, marketing system, storage and future aspect of potato in Bangladesh. Reviews in Agricultural Science, 7: 29-40.
• Şahin, K. 2003. Ahlat ilçesinde patatesin pazarlanması üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilgileri Dergisi, 13 (2): 119-125.
• Şenol, S. 1970. Türkiye ziraatında patatesin önemi, yeri ve gelişme imkânları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1 (3): 106-116.
• Tok, N., ve Davran, M. K. 2010. Adana ilinde erkenci patates üreten tarım işletmelerinin sosyo-ekonomik yapısı ve sorunları. Tarım Ekonomisi Dergisi, 16 (2): 67-73.
• TÜİK, 2014. İstatistik Göstergeler 1923-2013. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, 4361, Ankara.
• TÜİK, 2020a. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Erişim tarihi: 05.06.2020).
• TÜİK, 2020b. Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri. Harmonize Sistem (HS12(GTIP)) Göre Dış Ticaret. https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul (Erişim tarihi: 05.06.2020).
• TÜİK, 2020c. Türkiye İstatistik Kurumu, Tarımsal Fiyat ve Ekonomik Hesaplar, Tahıl ve Diğer Bitkisel Ürün Fiyatları Tablosu (Seçilmiş Ürünler). http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1004 (Erişim tarihi: 25.06.2020).
• Yılmaz, H., Demircan V., ve Erel, G. 2006. Bazı önemli patates üreticisi illerde patates üretim maliyeti ve gelirinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1 (1): 22-32.
• Zhukovski, P. M. 1951. Türkiye’nin Zirai Bünyesi (Anadolu). Türkiye Şeker Fabrikaları. (Çev. Ed. Kıpçak, C., Nouruzhan, H., Türkistanlı, S), Ankara.