In the Context of Transtextuality Relations Thematic Frame in Orhan Pamuk's Novels

Yıl 2022, , 75 - 98, 15.06.2022

Gizem Kunduracı

https://doi.org/10.21497/sefad.1128339

Öz

Transtextual relations are the whole of literary or artistic interests that make it possible to read a literary text together with narratives other than itself, emerge largely due to synchronous reading and are determined depending on this reading experience. These interests, especially with the manifestation of medieval carnival culture in literature, are followed together with the phenomena of dialogue and polyphony in literature. It is determined that with the postmodernist texts, the transtextual relations have become an aesthetic element. Transtextuality forms, referential-oriented association relations such as citation, allusion, epigraph, internal narrative. It consists of derivative relations such as pastiche, parody, travesty and transtextual interests realized within the framework of rewriting. Orhan Pamuk's novels are evaluated in the line of avantgarde and experimental novels. In the foundation of this novel, the transtextuality and transaestheticality forms, as well as being an aesthetic element, constitute the stylistic frames of the novels as a theoretical basis. Transtextual relations in Orhan Pamuk's novels, which are handled on the basis of Gérard Genette's classification of transtextual relations, seem to have been fictionalized on the axis of architextuality, metatextuality, hypertextuality and referentiality relationship, and these works from a semantic whole with other canonized works. It is understood that each interest that constitutes the text and beyond the text is established in a way that constitutes a thematic or theoretical meaning. Pamuk, who provides the theoretical direction in his novel with his architextuality and metatextuality frames, forms the thematic framework of his own novel theory with the applications of referentiality and hypertextuality. With its transctextuality forms, Pamuk seems to emphasize the phenomena of “identity” and “selfness” around the East-West, double-goer or double-walker (German: Doppelgänger), and father-son themes that form the basic themes of his novels.

Anahtar Kelimeler

Novel Theory, Transtextuality, Intertextuality, Theme, Orhan Pamuk

Metinsel-Aşkınlık İlişkileri Bağlamında Orhan Pamuk Romanlarında İzleksel Çerçeve

Öz

Metinsel-Aşkınlık ilişkileri, yazınsal bir metnin kendisi dışındaki anlatılarla bir arada okunmasını mümkün kılan, büyük ölçüde eşsüremli gerçekleşen okuma edimine bağlı olarak ortaya çıkan ve bu okuma tecrübesine bağlı biçimde tespit edilen yazınsal ya da sanatsal ilgiler bütünüdür. Bu ilgiler, bilhassa Orta Çağ karnaval kültürünün edebiyata tezahürüyle edebiyatta söyleşim ve çokseslilik olgularıyla beraber izlenmekte; postmodernist metinlerle birlikte metinsel-aşkınlık ilişkilerinin estetik birer öge hâlini aldığı tespit edilmektedir. Metinsel-aşkınlık biçimleri, alıntılama, anıştırma, epigraf, içanlatı gibi göndergesellik eksenli ortakbirliktelik ilişkileri; öykünme (pastiş), yansılama (parodi), alaycı (gülünç) dönüştürüm gibi türev ilişkileri ve yenidenyazım çerçevesinde gerçekleşen metin-ötesi ilgilerden oluşmaktadır. Orhan Pamuk romanları, yenilikçi ve deneysel roman çizgisinde değerlendirilmektedir. Bu roman kuruluşunda metinsel-aşkınlık ve estetiksel-aşkınlık biçimleri birer estetik unsur olmanın yanında, kuramsal dayanaklar olarak romanların biçemsel çerçevelerini oluşturmaktadır. Gérard Genette’in metinsel-aşkınlık ilişkileri tasnifi temelinde ele alınan Orhan Pamuk romanlarında metinsel-aşkınlık ilişkileri, üst-metinsellik, yorumsal üst-metinsellik, ana-metinsellik ve göndergesellik ilişkisi ekseninde kurgulanmış ve bu eserler kanonlaşmış başka eserlerle anlamsal bir bütünü oluşturacak biçimde örüntülenmiş görünmektedir. Metni ve metin ötesini meydana getiren her bir ilginin, izleksel veya kuramsal bir anlamı teşkil edecek biçimde kurulduğu anlaşılmaktadır. Üst-metin ve yorumsal üst-metin çerçeveleriyle büyük ölçüde romancılığındaki kuramsal doğrultuyu sağlamakta olan Pamuk, göndergesellik ve ana-metinsellik uygulamalarıyla kendi roman kuramının izleksel çerçevesini oluşturur. Metinsel-aşkınlık biçimleriyle Pamuk, romanlarının temel izleklerini meydana getiren Doğu-Batı, eş-ruh ve baba-oğul izlekleri etrafında “kimlik” ve “kendilik” olgularını vurgular görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Roman Kuramı, Metinsel-Aşkınlık, Metinlerarasılık, İzlek, Orhan Pamuk

Kaynakça

• Aktulum, K. (1999). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınları.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Aktulum, K. (2016). Resimsel Alıntı: Resimlerarası Etkileşimler ve Aktarımlar. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Alighieri, D. (2015). Yeni Hayat (Çev.: Işıl Saatçıoğlu). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aytaç, G. (2009). Genel Edebiyat Bilimi. Ankara: Say Yayınları.
• Bahtin, M. M. (2005). Rabelais ve Dünyası (Çev. Çiçek Öztek). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bahtin, M. M. (2015). Dostoyevski Poetikasının Sorunları (Çev.: Cem Soydemir). İstanbul: Metis Yayınları.
• Barthes, R. (1977). “The Death of Author”. Image, Music, Text (Ed.&Trans.: Stephen Heath). London: Fontana Press.
• Borges, J. L., (2017). Ficciones, Hayaller ve Hikâyeler (Çev.: Fatih Özgüven, Tomris Uyar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Carım, F. (Haz.:) (1964). Kanuni Devrinde İstanbul:Dört asır yayımlanmadan köşede kalmış çok önemli bir eser. İstanbul: Yeni Savaş Matbaası.
• Cebeci, O. (2008). Komik Edebi Türler: Parodi, Satir, İroni. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Cervantes Saavedra, M. d. (2017). La Manchalı Yaratıcı Asilzade: Don Quijote (Çev.: Roza Hakmen). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cuddon, J. A. (2013). A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. London: Wiley-Blackwell Publishing (1’st Edition: 1977, Doubleday Publishing, U.S.A.).
• Devellioğlu, F. (Haz.) (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Eski ve Yeni Harflerle). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dillon, S. (2017). Palimpsest: Edebiyat, Eleştiri, Kuram. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Dostoyevski, F.M. (2020). Karamazov Kardeşler (Çev.: Nihal Yalaza Taluy). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ecevit, Y. (2004). Orhan Pamuk’u Okumak: Kafası Karışmış Okur ve Modern Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ecevit, Y. (2016). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eco, U. (2017). Gülün Adı (Çev.: Şadan Karadeniz). İstanbul: Can Yayınları.
• Firdevsi (1945). Şehname I (Çev.: Necati Lugal, Kenan Akyüz). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Firdevsi (1994a). Şehname II (Çev.: Necati Lugal). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Firdevsî (1994b), Şehname IV (Çev.: Necati Lugal). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Galib, Ş. (2006). Hüsn ü Aşk (Çev. ve Haz.: Abdülbaki Gölpınarlı). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Genette, G. (1997a). Palimpsests: Literature in the Second Degree (Trans.: Channa Newman, Claude Doubinsky). USA: University of Nebraska Press.
• Genette, G. (1997b). Paratexts: Theresolds of Interpretation (Trans.: Jane E Lewin, Foreword.: Richard Macksey). New York: Cambridge University Press.
• Hassan, I. (2019). Orpheus’un Parçalanışı: Postmodern Bir Edebiyata Doğru (Çev.: Emel Aras). İstanbul: Hece Yayınları.
• Köroğlu, E. (2006). “Kimlik Sorununa Palimpsest Yanıt: Beyaz Kale’de Özne ve Öteki”. Kılıç, E. Orhan Pamuk’u Anlamak içinde (s. 154-164). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kristeva, J. (1980). Desire in Language: A Semiotic Approach to Literature and Art (Ed.: Leon S. Roidiez; Trans.: Thomas Gora, Alice Jardine, Leon S. Roidiez). New York: Columbia University Press.
• Kunduracı, G. (2019). Metnin Ötesinde, Metinler Arasında Dolaşım: Orhan Pamuk’un Romanlarında Metinsel-Aşkınlık Görünümleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kur’an-ı Kerîm. https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf Erişim tarihi: 28.08.2019.
• Lyotard, J. F. (2013). Postmodern Durum (Çev.: İsmet Birkan). Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Mann, T. (2006). Buddenbrooklar: Bir Ailenin Çöküşü (Çev.: Kasım Eğit - Yadigar Eğit). İstanbul: Can Yayınları.
• Nizamî, G. (1988) Hüsrev ve Şirin (Çev.: Sabri Sevsevil). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Öncel, S. (Haz.) (2017). İtalyanca Türkçe Sözlük (Dizionario Italiano - Turco). (C. 1), Ankara: Yetkin Yayınları.
• Pamuk, O. (2008). Masumiyet Müzesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, O. (2012). Şeylerin Masumiyeti (Ed.: Bahar Siber). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, O. (2013). Kara Kitap. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2014a). Cevdet Bey ve Oğulları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2014b). Kafamda Bir Tuhaflık. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Pamuk, O. (2014c). Yeni Hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2015a). Benim Adım Kırmızı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2015b). Kar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2015c). Sessiz Ev. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2016a). Beyaz Kale. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2016b). Hatıraların Masumiyeti: Anlatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2016c). Kırmızı Saçlı Kadın. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2016d). Öteki Renkler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2016e). Saf ve Düşünceli Romancı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pamuk, O. (2017). “Herkesin Böyle Bir Amcası Olmalı”. Sterne, L., Tristram Shandy içinde (s. 7-19). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Parla, J. (2015). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2018). Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2019). Orhan Pamuk’ta Yazıyla Kefaret. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Saussure F. d. (2001). Genel Dilbilim Dersleri (Çev.: Berke Vardar). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sophokles (1992). Kral Oidipus (Çev.: Bedrettin Tuncel). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi Yayınları.
• Stedman, Edmund C. (Ed.) (1895). A Victorian Anthology, 1837-1895. Cambridge: Riverside Press.
• Sterne, L. (2017). Tristram Shandy: Beyefendi’nin Hayatı ve Görüşleri (Çev.: Nuran Yavuz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2012). Saatleri Ayarlama Enstitüsü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Turgenyev, İvan S. (2009) Babalar ve Oğullar (Çev.: Ergin Altan). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uludağ, S. (2010). “sülûk”, İslâm Ansiklopedisi (C. 38, s. 127-128), İstanbul: TDV Yayınları.
• Yücel, T. (2008). Yapısalcılık (Haz.: Faruk Duman). İstanbul: Can Yayınları.