Silifke Uzuncaburç’ta Geleneksel Yöntemlerle Pekmez Yapımı Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme

Yıl 2020, , 257 - 272, 15.06.2020

Turgay Kabak

https://doi.org/10.21497/sefad.756089

Öz

Mersin ili Silifke ilçesine bağlı olan Uzuncaburç, tarihi milattan önceki dönemlere kadar giden eski bir yerleşim yeridir. Türklerin Anadolu’ya yerleşmeye başladığı dönemlerde konar-göçer Yörük Türkmenlerin yerleştiği Uzuncaburç’ta en temel geçim kaynakları tarım ve hayvancılık olmuştur. Hayvan olarak keçi, koyun gibi küçükbaş hayvanlar besleyen yöre halkı, tarımsal ürün olarak da buğday, arpa, nohut gibi tahılları yetiştirmişlerdir. Ancak bölge halkının yetiştirdiği tek tarım ürünü bunlar değildir. Bunların dışında bir de bağcılık vardır. Özellikle yerleşim yerinin merkezinde ve merkez çevresinde büyük miktarda üzüm bağı bulunmaktadır. Bu bağlamda yörede bağı olmayan aile neredeyse yoktur. Bağcılığın bu kadar yaygın olmasının en büyük sebebi Uzuncaburç’ta kökeni Türklerden önceki dönemlere kadar uzanan köklü bir bağcılık kültürü olmasıdır. Bu makalenin amacı yöredeki geleneksel pekmez üretim yöntemlerinin tespit edilip bu üretimin kültürel boyutunu araştırmaktır. Çalışmada saha araştırma yöntemi ile pekmez üretimi, bu üretim esnasında kullanılan etnografik araç gereçler ve üretim sırasında ortaya çıkan sözlü kültür ürünleri tespit edilip gelenek açısından incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Uzuncaburç halkının kendisinden önceki bölge sakinlerinden devraldıkları bağcılık geleneğini devam ettirdikleri, onların kullandığı şarap üretim yöntemlerini daha da geliştirerek pekmez üretiminde kullandıkları ve Orta Asya Türk mutfağından getirdikleri pekmez üretim geleneğini yeni coğrafyanın şartlarına uyarlayarak başarılı bir şekilde devam ettirdikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Silifke, Uzuncaburç, pekmez yapımı, yerel mutfak, mutfak kültürü

A Folklore Study on Traditional Grape Molasses Production in Silifke Uzuncaburç

Öz

Uzuncaburç, which is connected to the Silifke district of Mersin, is an old settlement that goes back to the previous periods of BCE. At the time when the Turks started to settle in Anatolia, the main sources of livelihood were agriculture and animal husbandry in Uzuncaburç, where nomadic Turkmen settled. Local people who feed animals such as goat and sheep have grown wheat, barley and chickpeas as agricultural products. However, these are not the only agricultural products grown by the people of the region. There is also a viticulture outside. There is a large amount of vineyards, especially in the center and around the settlement. In this context, there is almost no family in the region. The main reason why viticulture is so widespread is that Uzuncaburç has a deep-rooted culture of viticulture, whose origins go back to the previous periods of the Turks. The aim of this article is to determine the traditional molasses production methods in the region and to investigate the cultural dimension of this production. In this study, molasses production and ethnographic tools used during this production and oral culture products that were produced were determined and examined in terms of tradition by field research method. As a result of this study, it was determined that the people of Uzuncaburç continued the tradition of viticulture they took over from the previous inhabitants of the region.

Anahtar Kelimeler

Silifke, Uzuncaburç, grape molasses production, local cuisine, kitchen culture

Kaynakça

• Altıntaş, Ö. (1999). Çal yöresinden üretilen üzüm çeşitleri ve yörede üretilen pekmezlerin bazı özellikleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Aslan, İ. (1988). Silifke tarihi. Adana: Kemal Matbaası.
• Ayşe F. (2018). Ev kadını. (Haz. Turgut Kut). İstanbul: Çiya Yayınları.
• Başal, Ş. (1993). Antik Silifke ve çevresi. Mersin: Gözde Ofset.
• Bayrak, M. F. (2015a). Güneydoğu Anadolu yemekleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bayrak, M. F. (2015b). İç Anadolu yemekleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bayrak, M. F. (2015c). Doğu Anadolu yemekleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bayram, M. (2004). Geleneksel tadıyla lezzet soframız. İstanbul: Çelik Yayınevi.
• Bottoni, E. U. (2015). Üzümler ve insanlar toprak ana, bağban baba. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gürsoy, D. (2013). Yiyelim içelim, tarihini bilelim. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Gürsoy, D. (2014). Deniz Gürsoy’un gastronomi tarihi. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Öztan, T. T. (2016). Bir lezzet cenneti gurme kent Gaziantep mutfağı. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Söylemezoğlu, G. (2005). Arkeolojik buluntuların ışığı altında Anadolu bağcılığının tarihçesi, K. Toygar ve N. B. Toygar (Haz.). Ankara’da bağcılık ve bağ kültürü içinde Ankara: Birlik Matbaacılık.
• Şükürov, Q. (2007). Geçmişten günümüze Avşarlar, Hayati Beşirli, İbrahim Erdal (Ed.). Anadolu’da Yörükler tarihi ve sosyolojik incelemeler içinde Ankara: Phoenix Yayınları.
• Taşkıran, C. (2009). Silifke Ulu Kent. Silifke: Sim Matbaacılık.
• Uçar, A. (2019, 7 Şubat). Geleneksel Türk tadı pekmez. Erişim adresi: http://sozriko.blogspot.com/2019/02/geleneksel-turk-tad-pekmez.html
• KAYNAK KİŞİLER
• KK 1: Fatmana Yılmaz, Okuma yazması yok, 71 yaşında
• KK 2: Elife Kabak, Lise mezunu, 54 yaşında
• KK 3: Gürgel Sak, Okuma yazması yok, 75 yaşında
• KK 4: Emine Güçlü, Okuma yazması yok, 74 yaşında
• KK 5: Mustafa Kabak, Okuma yazması yok, 81 yaşında
• KK 6: Süleyman Kabak, İlkokul mezunu, 55 yaşında
• KK 7: Davut Üre, İlkokul mezunu, 65 yaşında
• KK 8: Muhammet Üre, İlkokul mezunu, 70 yaşında
• KK 9: Mahmut Güçlü, Okuma yazması yok, 76 yaşında
• KK 10: Veli Yılmaz, 80 yaşında, İlkokul mezunu