Batman Kıraathaneleri

Yıl 2020, , 379 - 404, 15.06.2020

Gülsüm Hekimoğlu

https://doi.org/10.21497/sefad.756098

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada burjuva deneyiminin dışında yer alan diğer kamusal alan tecrübeleriyle ilgilenilmektedir. Bu kapsamda Batman kıraathaneleri söz konusu aksiyomla incelenmiştir. Tükiye’nin Güneydoğu’sunda yer alan Batman, sınıra yakınlığı ve iç dinamikleri nedeniyle oldukça heterojen bir toplumsal yapıya sahiptir. Batman; mahallerinde, sokaklarında ve meydanlarında oldukça uğrak mekânlar olarak beliren kıraathaneleriyle, sosyolojik olarak ilgi çekici konumdadır. Nitel araştırma yöntemi kapsamındaki çalışmada Batman’daki 13 kişiyle mülakatlar yapılmıştır. Saha araştırması sonunda araştırmanın amacına bağlı olarak toplanan veriler betimsel analiz tekniğine başvurularak değerlendirilmiştir. İstanbul ve Kahire gibi Ortadoğu’nun en büyük şehirlerindeki kahvehaneler ve kıraathaneler nasıl ki, her şeyden önce bir sohbet mekânı olarak kurgulanmışsa Batman’daki durum da bundan farksızdır. Ancak saha araştırması sonunda sadece sohbet mekânı olmaları dışında bu yerlerin, Batman’daki sosyal, ideolojik ve kültürel değişim üzerinde önemli bir rol oynadığı ortaya çıkmıştır. İncelenen kıraathanelerin fonksiyonu, katılımcılarının ona yüklediği anlamla birlikte ‘görünürlük ve yalıtılmışlık’ paradoksuyla açıklanabilir. Bu yerler, arkadaşlarla sosyalleşmek için kullanıldığı gibi, görece küçük olan ve herkesin birbirini tanıdığı şehrin gözetim gücünden kaçmanın da yollarından biri durumundadır. Şehrin en işlek caddelerindeki oldukça esnek oturma planlarıyla ve özellikle göz tacizleriyle kadının kent hakkını tayin eden bu mekânlar bir yandan da kentteki patriarkal hegemonyanın izdüşümleridir. Bir şekilde dışlama üzerinden biçimlenen işleyiş içinde, erişilebilirlik ve eşitlik sekteye uğramıştır. Kabul edilen resmi görüşe ve yaşam biçimlerine ayak direyen katılımcılar, buralarda görünür olamamıştır. Lakin tüm dışlama mekanizmalarına rağmen ortak yaşamla ilgili müşretek sorunlara, günlük yaşam tecrübelerine, bir aradalığa, dinlemeye, eylemeye ve dayanışmaya yer veren bu mekânlar toplumsalın alanı olan kamusal alanın mikro dünyalarına kapı aralanan yolaklar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıraathane, Batman, kamusal alan, kent, kent kimliği

Teahouses of Batman Province

Öz

This study deals with other public sphere experiences outside the bourgeois experience. Teahouses in Batman province were examined with this axiom. Batman province is close to the border and has a heterogeneous social structure because of internal dynamics. The city is sociologically interesting with its teahouses, which appear as frequent places on its streets and squares. Within the scope of qualitative research method, 13 people were interviewed in Batman. At the end of field research, the collected data were evaluated by applying descriptive analysis technique. Coffeehouses and teahouses in largest cities of the middleeast, such as Istanbul and Cairo, are, above all, a place of conversation, and in Batman it is not different. At the end of field research, however, it was found that these spaces played an important role not only as areas of conversation, but also in social, ideological and cultural changes in Batman. The function of the teahouses examined can be explained by the paradox of visibility and isolation. These places are a way to socialize with friends and escape from the oversight of a relatively small city where everyone knows each other. These spaces, which determine women's right to the city through flexible seating plans and eye harassment, are the projections of patriarchal hegemony in the city. Participants who resisted the accepted official views and lifestyles were not visible here. Despite all exclusions related to the functioning of public negotiation, the experiences of daily life, togetherness, listening, action and sometimes solidarity are included in these examined teahouses.

Anahtar Kelimeler

Teahouses, Batman, public sphere, city, city identity

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Acuner, D. (2016). Canavarlaş(Tırıl)An Kent Sokakları: Kadının Kent Deneyimi Üzerine Bir Değerlendirme. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 8(1), 1-14.
• Arendt, H. (2011). İnsanlık Durumu. (B. S. Şener, çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arslan, A. (2009). Felsefeye Giriş. Ankara: Adres Yayınları.
• Baş, E. ve Cengiz, E. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Evlilik Ve Aileyi Anlamlandırma Biçimleri: Karadeniz Teknik Üniversitesi Örneği. İmgelem Dergisi, 2(2), 1-23.
• Baş, E. ve Kültür, A. (2017). Distopyalarda İdeoloji Biz Cesur Yeni Dünya 1984. T. Öztürk (Ed.), Zamanın İzleri: İlkeler, İdeolojiler ve İsyanlar (257-281) içinde. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (H. Aydın, çev.), Konya: Eğitim Kitabevi Yayınlar.
• Berktay, F. (2015). Çoğulluk Yeryüzünün Yasasıdır. M. Özbek (Ed.), Kamusal Alan (707-713) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
• Çavuşoğlu, E. (2014). Türkiye Kentleşmesinin Toplumsal Arkeolojisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çelik, A. B. (2006). Batman İli Alan Araştırması Değerlendirmesi: Ülke İçinde Yerinden Edilmenin Sosyo-Ekonomik Sonuçları ve Geri Dönüş Önündeki Engeller, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV), Haziran, 173-191.
• Dahlgren, P. (2005). The Internet Public Spheres and Political Communication: Dispersion and Deliberation, Political Communication, 22, 147-162.
• Demir, O. Ö. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Demren, Ç. (2007). Kahvehane Erkekliği: Ankara’da Bir Gecekondu Mahallesi Örneği (Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı Ankara). Erişim adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/6046/Bir%20Erkeklik%20Mekanı%20Olarak%20Kahvehaneler.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Deveci, C. (2007). Siyasetin Sınırı Olarak Kamusallık: Arendt’in Kant’tan Çıkarsadıkları, Ankara: Doğu Batı, 2 (5), Kasım, 111-129.
• Es, M. ve Güloğlu, T. (2004). Bilgi Toplumuna Geçişte Kentlileşme ve Kentsel Yoksulluk: İstanbul Örneği, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 79-93.
• Fraser, N. (2015). Kamusal Alanı Yeniden Düşünmek: Gerçekte Varolan Demokrasinin Eleştirisine Bir Katkı. M. Özbek (Ed.), Kamusal Alan (103-133) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
• Georgeon, F. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İstanbul Kahvehaneleri, Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 43-85.
• Göle, N. (1991). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2016). Vitrinde Yaşamak 1980’lerin Kültürel İklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Habermas, J. (2014). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. (T. Bora ve M. Sancar, çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Habermas, J. (2015). Kamusal Alan. M. Özbek (Ed.), Kamusal Alan (95-103) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
• Hansen, M. (2015). Yirmi Yılın Ardından Negt ve Kluge’nin Kamusal Alan ve Tecrübesi: Değişken Karışımlar ve Genişlemiş Alanlar. M. Özbek (Ed.), Kamusal Alan (141-179) içinde. İstanbul: Hil Yayın.
• Hattox, R. S. (19989. Kahvehane ve Kahvehaneler – Bir Toplumsal İçeceğin Yakındoğudaki Kökenleri. (N. Elhüseyni çev.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Hekimoğlu, G. (2019). Televizyondaki Agora: Bir Kamusal Alan İmkânı Olarak Televizyon. Ankara: Gece Akademi.
• Kalaycı, N. (2013). Farklılıkların Temsili Sorunu ve Kamusal Alan, Amme İdaresi Dergisi, 46(4), 1-25.
• Kant, I. (1984). Ebedi Barış Üzerine Felsefi Bir Deneme, Seçilmiş Yazılar. (N. Bozkurt, çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kaypak, Ş. (2010). Antakya’nın Kent Kimliği Açısından İrdelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 373 – 392.
• Kaypak, Ş. (2014). Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Kente Bakmak, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, s. 344-357.
• Keane, J. (1995). Structural Transformations of the Public Sphere, The Communication Review, 1(1), 1-22.
• Malkoç, İ. B. (2018). Makro Bir Siber Kamusal Alan Olarak Twıtter: Türkiye'nin "Trendıng Topıc"Leri Analizi, Sosyoloji Notları, 1(2), 100-126.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay ve D. Kömürcü, çev.), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (F. Koçak Canbaz ve M. Öz, çev), Ankara: Nobel Akademi Yayınları.
• Mill, J. S. (2012). Hürriyet Üstüne. (M. O. Dostel, çev.), Ankara: Liberte Yayınları.
• Negt, O. ve Kluge, A. (2015). Kamusal Alan ve Tecrübeye Giriş. M. Özbek (Ed.), Kamusal Alan (133-141) içinde. İstanbul: Hil Yayınları.
• Oğurlu, İ. (2014). Çevre- Kent İmajı - Kent Kimliği- Kent Kültürü Etkileşimlerine Bir Bakış, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 26, 275-293.
• Öğün, S. S. (2007). Kamusal Hayatın Kültürel Kökleri Üzerine, Ankara: Doğu Batı, 2(5), 55-63.
• Özbek, M. (2015). Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayınları.
• Sennett, R. (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü. (S. Durak ve A. Yılmaz, çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. (T. Birkan, çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• T.C. Batman Valiliği, (2019). Erişim Adresi: www.batman.gov.tr/ T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, (t.y.). Erişim Adresi: www.gap.gov.tr/batman-sayfa-5.html
• Tocqueville, A. (1994). Amerika’da Demokrasi. (İ. Sezal ve F. Dilber, çev.), Ankara: Yetkin Yayın.
• Volkmer, I. (2003). The Global Network Society and Global Public Sphere, Society for International Development: Thematic Section, 46(1), 9-16.
• Wirth, L. (2002). Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme 20. Yüzyıl Kenti. Ankara: İmge Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. C.(2002), Türk Kültür Tarihinde Kahve ve Kahvehane, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, 10, 635–639.
• Yükselbaba, Ü. (2012). Habermas ve Kamusal Alan: Burjuva Kamusallık İlkesinden İletişimsel Kamusallığa Geçiş. İstanbul: Levha Yayıncılık.