JAPON VE TÜRK MODERNLEŞMELERİNİN KARŞILAŞTIRMALI TARİHİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME GERÇEKTEN “JAPON MUCİZESİ” vs. “TÜRK USÛLÜ” MÜ?

Yıl 2012, Sayı: 27, 83 - 108, 13.02.2015

Hasan Aksakal

Öz

Bu çalışma, ‘Batı dışı modernlik’ kavramı bağlamında Türk ve Japon modernleşmelerini ele almaktadır. Batılılaşmadan modernleşmenin mümkün olduğuna inanan Türk muhafazakâr düşüncesi, Japonya’yı, tanıdığı ilk günden itibaren bir model olarak görmüştür. Buna göre, Japonya, gelenek ve değerlerinden taviz vermeden modernleşmeyi başarmıştır. Bu uzak ülkenin ekonomik dinamizminden etkilenen Türk entelektüeli, “Japon mucizesi”ne derin bir saygı ve hayranlık duymuştur. Ancak, Meiji Restorasyonu baz alınarak Japon modernleşme tarihi ele alındığında, batılılaşma sorununun toplumsal ve kültürel yaşamda nasıl bir etkide bulunduğu ve Japon düşüncesinde ne gibi değişimlere yol açtığı anlaşılmaktadır. Muhafazakâr modernleşmeyle aşırı batılılaşma arasında cereyan eden salınım, Türk modernleşmesiyle kıyaslama yapmayı anlamlı kılmaktadır. Bu konuda yaptığımız değerlendirmede, Osmanlı-Türk modernleşmesiyle -özellikle II. Abdülhamid ve Atatürk dönemleri dikkate alınarak- karşılaştırıldığında, “Japon mucizesi”nin, sanılandan görece başarısız olduğu ve “alaturka” modernleşmeden çok da farklı olmadığı görülmektedir. Bununla birlikte çalışmada, çeşitli reform örnekleri ve dönemsel-yapısal özellikler, tarihsel gelişmeler çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmekte ve iki ülkenin siyasal-kültürel deneyimlerine ilişkin bazı tespitlerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

batı dışı modernlik, Osmanlı-Türk modernleşmesi, Japon modernleşmesi, Meiji Restorasyonu, muhafazakârlık, uluslaşma.

A REVIEW ON COMPARATIVE HISTORY OF JAPANESE AND TURKISH MODERNIZATION IS IT REALLY “JAPANESE MIRACLE” vs. “ALATURCA”?

Öz

This study discusses Turkish and Japanese modernizations in the context of ‘non-Western modernity’ conception. Turkish conservative thought has regarded Japan as a model for its way of
thinking of modernization, not through Westernization. According to this, Japan completed the modernization process successfully without compromise of its customs and values. Turkish intelectuals, who were impressed by economical dinamism of this very far country, have respected and admired “Japanese miracle”. However, considering Japanese modernization history based on Meiji Restoration, it becomes clear how westernization issue affected social and cultural life and led a difference in Japanese thought. Constant shifts between conservative modernization and excessive westernization makes the comparison of Ottoman-Turkish and Japanese modernizations significant. The assesments show that –considering especially Abdulhamid II and Kemalist era- “Japanese miracle” is not more successful and not so different than “a la Turca” modernization comparing to Ottoman-Turkish modernization. Moreover, in this study, various reform models and periodical-structural features are discussed based on a framework of historical developments and the study includes notes on two country’s political-cultural experiences. 

Anahtar Kelimeler

non-western modernity, Ottoman-Turkish modernization, Japanese modernization, Meiji Restoration, conservatism, nationalization

Kaynakça

• AHMAD, F. (2011), Modern Türkiye’nin Oluşumu, (çev. Yavuz Alogan), İstanbul: Kaynak Yayınları, 9.baskı.
• AKMAN, A. (2008), “Milliyetçilik Kuramında Etnik/Sivil Milliyetçilik Karşıtlığı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, (ed. Tanıl Bora), İstanbul: