Andriake’den Oinophoros Cinsi İki Kabartmalı Seramik ve Düşündürdükleri

Yıl 2022, Sayı: 47, 219 - 234, 15.06.2022

Cüneyt Öz

https://doi.org/10.21497/sefad.1128581

Öz

Myra’nın liman yerleşimi Andriake’deki Liman Yapıları ve Şarap İşlikleri’nde yapılan kazılarda ele geçen oinophoros grubundan üç adet kabartmalı seramik parçası bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Roma İmparatorluk Dönemi kalıp yapımı kabartmalı seramik gruplarından biri olan oinophoroslar, aynı zamanda “Knidos Kalıp Yapımı Kabartmalı Kapları” olarak da adlandırılmaktadır. Oinophoros grubu seramikleri pelike benzeri amphoralar, yonca ağızlı testiler, pelikeler, lagynoslar, phialeler, pateralar ve insan-hayvan-phallos-grotesk mask şekilli kaplar gibi birçok farklı form barındırmaktadır. Genellikle iki veya daha fazla dişi kalıp kullanılarak üretilen bu kapların bezeme repertuvarında Dionysos kültüyle bağlantılı anlatıların yoğun olarak tercih edildiği görülse de farklı mitolojik olaylar, günlük yaşam, pastoral ve natürmort anlatımlar, araba yarışları ile gladyatör dövüşleri gibi birçok sahne bulunmaktadır. Oinophorosların ilk olarak Augustus Dönemi’nde Knidos’ta üretilmeye başlandığı tespit edilmiştir. Knidos dışında MS 1. yüzyılın ortalarında Pergamon’da, MS 2. yüzyılın ikinci yarısında ise İasos’ta da üretildikleri anlaşılmıştır. Andriake’de ele geçen oinophoros grubu seramikleri phiale/patera ve skyphos olmak üzere iki farklı forma aittir. Bezeme olarak Dionysos kültüyle bağlantılı bağ bozumunda Eros ile natürmort betimler bulunmaktadır. Andriake örnekleri tipolojik analojiye göre MS 1-2. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Benzer örnekler, bezeme stili, kil ve astar özellikleri bakımından Andriake oinophoros grubu seramiklerinin Knidos örnekleriyle yakın ilişki içerisinde olduğu görülmektedir. Bu durum oinophoros grubu seramiklerinin Lykia kıyılarındaki dağılımları ve kentler arası ticari bağlantılar hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Ayrıca Myra’nın Andriake limanı aracılığıyla Knidos ile olan ticari bağlantısının hangi yüzyıllarda ne ölçüde olduğuna dair ipuçları barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Myra (Lykia), Andriake, Roma İmparatorluk Dönemi, Oinophoros, Kalıp Yapımı Kabartmalı Seramikler

Oinophoros Type Two Embossed Ceramic from Andriake and Some Thoughts on Them

Öz

Three pieces of embossed ceramic pieces from the oinophoros group unearthed during the excavations in the Port Buildings and ornamentation repertoire of these vessels, which are generally produced using two or more female molds, there are many scenes such as different mythological events, daily life, pastoral and still life expressions, chariot races and gladiator fights. It was determined that the oinophoros were first produced in Knidos during the Augustus Period. Apart from Knidos, it was understood that they were produced in Pergamon in the middle of the 1st century AD and in Iasos in the second half of the 2nd century AD. The oinophoros group ceramics found in Andriake belong to two different forms as phiale/patera and skyphos. As decoration, there are still life depictions with Eros in vintage associated with the Dionysus cult. Andriake samples are dated to the 1-2 century AD according to the typological analogy. It is seen that the Andriake oinophoros group ceramics are in close relationship with the Knidos samples in terms of similar examples, decoration style, clay and lining features. This situation provides important information about the distribution of oinophoros ceramics on the Lycian coasts and commercial connections between cities. It also contains clues as to the centuries and the extent of Myra's commercial connection with Knidos through the port of Andriake.

Anahtar Kelimeler

Myra (Lycia), Andriake, Roman Imperial Period, Oinophoros, Moldmade Embossed Ceramics

Kaynakça

• Akyürek, T. E. (2014). Andriake. Geç Antik Çağ’da Myra’nın limanı. Toplumsal Tarih, 246, 52-57.
• Alkan, M. (2013). Klasik Çağ’dan Erken Bizans’a Myra kenti ve teritoryumu (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Aygün, Ç. A. (2018). Myra’nın limanı Andriake’nin yerleşim planı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Bailey, D. M. (1972/73). Cnidian relief ware vases and fragments in the British Museum part 1. lagynoi and head-cups. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta, 14/15, 11-25.
• Bailey, D. M. (1975). A Roman Lampstand of Cnidian manufacture. Antike Kunst, 18, 67-71.
• Bailey, D. M. (1979). Cnidian relief ware vases and fragments in the British Museum Part 2. oinophoroi and jugs. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta, 19/20, 257-273.
• Baldoni, D. (2003a). Vasi a matrice di età imperiale a Iasos, Missione archeologica Italiana di Iasos III. Archaeologica 139, Rome: G. Bretschneider.
• Baldoni, D. (2003b). Vasi a matrice di età romana a Iasos. Varia Anatolica, 15, 165-177.
• Bouzek, J. (2017). Second-in-rank Local Producers of Megarian Bowls in the Aegean and Elsewhere. E. Kozal & M. Akar & Y. Heffron & Ç. Çilingiroğlu & T. E. Şerifoğlu & C. Çakırlar & S. Ünlüsoy & E. Jean (Ed.) Questions, Approaches, and Dialogues in Eastern Mediterranean Archaeology. Studies in Honor of Marie-Henriette and Charles Gates, Alter Orient und Altes Testament 445 içinde (s. 619-630). Münster.
• Bulut, S. & Şengül, M. (2014). 2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları. K. Dörtlük & O. Tekin & R. Boyraz Seyhan (Ed.) Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi – Bildiriler içinde (s. 79-110). Antalya: Akmed.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Akyürek, E. (2012). Myra-Andriake Kazıları ve Araştırmaları 2011/ Excavations and Surveys at Myra-Andriake in 2011. ANMED, 10, 65-72.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Akyürek, E. (2013). Myra ve Andriake Kazıları 2012/ Excavations at Myra and Andriake 2012. ANMED, 11, 90-96.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Aygün, Ç. A. & Çömezoğlu Uzbek, Ö. & Tiryaki Türkmenoğlu, H. A. & Pimouguet-Pédarros, I. (2018a). Myra-Andriake 2017. ANMED, 16, 75-81.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Aygün, Ç. A. & Çömezoğlu Uzbek, Ö. (2017). 2016 Yılı Myra ve Andriake Kazıları/ Myra and Andriake Excavations of 2016. ANMED, 15, 67-75.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Aygün, Ç. A. & Çömezoğlu Uzbek, Ö. (2018b). Myra-Andriake 2016. Kazı Sonuçları Toplantısı, 39/2, 189-204.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Aygün, Ç. A. (2014). Myra’nın Limanı Andriake. S. Ladstatter & F. Pirson & T. Schmidts (Ed.) Hafen und Hafenstadte im östlichen Mittelmeerraum von der Antike bis in byzantinische Zeit. Neue Entdeckungen und aktüelle Forschungsansatze (BYZAS 19/1) içinde (s. 225-244). İstanbul: Ege Yayınları.
• Çevik, N. & Bulut, S. & Tıbıkoğlu, O. & Özdilek, B. & Aygün, Ç. A. (2011). Myra ve Andriake Kazılarında İlk Yıl: 2009. Kazı Sonuçları Toplantısı, 32/1, 403-420.
• Çevik, N. & Bulut, S. (2010). İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake. N. Çevik (Ed.) Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi içinde (s. 25-118). Antalya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çevik, N. & Bulut, S. (2011). Myra ve Andriake Kazıları 2010/ Excavations at Myra and Andriake in 2010. ANMED, 9, 59-70.
• Çevik, N. & Bulut, S. (2014). Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek. Adalya, 17, 221-263.
• Çevik, N. & Çömezoğlu, Ö. & Öztürk, H. S. & Türkoğlu, İ. (2010a). A Unique Discovery in Lycia: The Ancient Synagogue at Andriake, Port of Myra. Adalya, 13, 335-366.
• Çevik, N. & Çömezoğlu, Ö. & Öztürk, H. S. & Türkoğlu, İ. (2010b). Andriake Sinagogu ve Bölgede Yahudi Varlığı. N. Çevik (Ed.) Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi içinde (s. 169-180). Antalya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çevik, N. & Eshel, H. (2010). A Byzantine Synagogue in Andriake in Southern Turkey. Qadmoniot, 43, 41-43.
• Çevik, N. (2010a). Myra ve Limanı Andriake. Kazılar Başlarken Ön-Düşünceler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 134, 53-82.
• Çevik, N. (2010b). Myra ve Andriake Kazıları’nda İlk Yıl: 2009/ The First Season of Excavations in Myra and Andriake: 2009. ANMED, 8, 55-60.
• Çevik, N. (2016). Mür Soluyan Kent: Myra. H. İşkan & E. Dündar (Ed.) Lukka’dan Likya’ya. Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi içince (s. 224-237). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Doksanaltı, E. M. (2000). Die Keramikfunde aus den Arealen Z1 und Y1 der Dionysos-Stoa in Knidos. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta, 36, 75-82.
• Doksanaltı, E. M. (2006). Knidos Kap-Krio Kazı Alanı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Duggan, T. M. P. & Aygün, Ç. A. (2010). Myra’nın Ortaçağ ve Sonrasındaki Limanı Taşdibi-Stamira. N. Çevik (Ed.) Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi içinde (s. 161-168). Antalya: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Duman, B. (2010). Laodikeia Helenistik ve Erken Roma Dönemi Seramiği (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dündar, E. (2012). Patara Kazılarında Ele Geçen (1989-2010 Yılları) Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Ticari Amphoralar ve Amphora Mühürleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Ersoy, A. (2018). Bazı Arkeolojik Buluntu Örnekleri Üzerinden Antik Smyrna/İzmir’de İnançlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5/1, 89-107.
• Foss, C. (1994). The Lycian Coast in the Byzantine Age. Dumbarton Oaks Papers, 48, 1-52.
• Gabler, D. & Marton, A. (2008a). Römische Kopfgefässe und Eine Weinkanne mit Kopfmündung im Museum der Bildenden Künste von Budapest. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta, 40, 163-172.
• Gabler, D. & Marton, A. (2008b). Head-Pots in the Antiquities Collection. Bulletin du Musée Hongrois des Beaux-Arts, 108-109, 43-64.
• Hausmann, U. (1954/55). ΟΙΝΟΦΟΡΟΙ. Athenische Mitteilungen, 69/70, 125-146.
• Hausmann, U. (1978). Schauspieler Und Masken Auf Hellenistischen Reliefbechern Kleinasiens. Anadolu/Anatolia, 21, 143-156.
• Hayes, J. W. (1972). Late Roman Pottery. London: The British School at Rome.
• Hayes, J. W. (1997). Handbook of Mediterranean Roman Pottery. London: British Museum Press.
• Hayes, J. W. (2008). Roman Pottery Fine-Ware Imports, Athenian Agora 32. Princeton: The American School of Classical Studies at Athens.
• Heimberg, U. (1976). Oinophoren- Zur kaiserzeitlichen Reliefkeramik. Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instutes, 91, 251-290.
• Hilgers, W. (1969). Lateinische Gefäßnamen. Bezeichnungen, Funktion und Form römischer Gefäße nach den antiken Schriftquellen. Düsseldorf: Rheinland.
• Işın, G. (2008). The Preliminary Report on the Hellenistic Pottery of Patara from the ‘Tepecik Hill’ Excavations. Asia Minor Studien, 55, 157-171.
• Kenrick, P. M. (1985). Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice) III/1. The Fine Pottery. London: Society for Libyan Studies.
• Kisa, A. (1908). Das Glas im Altertume II. Leipzig: W. Hiersemann.
• Mandel, U. (1988). Kleinasiatische Reliefkeramik der mittleren Kaiserzeit. Die “Oinophorengruppe” und Verwandtes, Pergamenische Forschungen 5. Berlin and New York: de Gruyter.
• Mandel, U. (2000). Die Frühe Produktion Der Sog. Oinophorenware-Werkstätten von Knidos. Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta, 36, 57-68.
• Matthews, K. D. (1969). Scutella, Patella, Patera, Patina A Study of Roman Dinnerware. Expedition, 11/4, 30-42.
• Miglbauer, R. (2012). Römische Tischsitten am Beispiel von Bronzegefäßen aus Ovilaval/Wels. Jahrbuch des Oberösterreichischen Musealvereines, 157, 71-81.
• Nikolaou, I. (1989). Les bouillottes thérapeutiques de Paphos et leurs paralléles hors de Chypre. Bulletin de correspondance hellénique, 113/1, 301-318.
• Nuber, H. U. (1972). Kanne und Griffschale: ihr Gebrauch im täglischen Leben und die Beigabe in Gräbern der römischen Kaiserzeit. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 53, 1-232.
• Öz, C. (2018). Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller. T. Kâhya & A. Özdizbay & N. Tüner Önen & M. Wilson (Ed.) Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdeniz’i Sempozyumu (04-07 Kasım 2015 Antalya), Sempozyum Bildirileri içinde (s. 553- 584). Antalya: Akmed.
• Öz, C. (2020). Myra ve Andriake Geç Roma Dönemi Seramikleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Öz, C. (2021a). Andriake’den Roma Dönemi’ne Ait Bir Grup Likya Üretimi Çanak/Leğen. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 52, 242-260.
• Öz, C. (2021b). Andriake Limanı’ndan Koç Başı Saplı Bir Patera/Tagenon. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11/22, 157-168.
• Özdilek, B. (2015). Andriake Sinagogu’ndan Seçilmiş Örneklerle Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiklerine Genel Bir Bakış. Cedrus, 3, 89-117.
• Pagenstecher, R. (1912). Calena. Jahrbuch Des Kaiserlich Deutschen Archaologischen Instituts, 27, 146-173.
• Palombi, D. (1992). Un Nuovo Esemplare di Ceramica ‘Calena’. Archeologia Classica, 44, 273-286.
• Pastutmaz, D. (2011). 1988-1998 Yılları Arasında Knidos’ta Bulunan Bir Grup Kandiler. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, 57-72.
• Pastutmaz, P. (2009). Knidos Üretimi Kabartmalı Seramikler (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Popescu, M. C. (2010). Pergamian Pottery Discovered in Geto-Dacian Sites (2nd – 1st Centuries BC). Caiete ARA, 1, 51-66.
• Popescu, M. C. (2018). Oinophora Reflected in the Production of Geto-Dacian Pottery Workshops During the 1st Century AD. Acta Musei Napocensis, 55/I, 9-24.
• Robinson, D. M. (1909). An Oenophorus Belonging to the Johns Hopkins University. American Journal of Archaeology, 13/1, 30-38.
• Rotroff, S. I. (2006). The Introduction of the Moldmade Bowl Revisited. Tracking a Hellenistic Innovation. Hesperia, 75, 357-378.
• Salomonson, J. W. (1979). Kleinasiatische Tonschalen mit Reliefverzierung. BABesch, 54, 117-137.
• Salomonson, J. W. (1980). Der Trunkenbold un die Trunkene Alte. Untersuchungen zur Herkunft, Bedeutung und Wanderung einiger plastischer Gefässtypen der römischen Kaiserzeit. BABesch, 55, 65-135.
• Sezgin, K. (2017). Tlos Antik Kenti Stadyum Alanı Seramikleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Slane, K. W. & Dickie, M. W. (1993). A Knidian Phallic Vase from Corinth. Hesperia, 62/4, 483-505.
• Şahin, F. (2021). Patara’dan Bir Grup Oinophoros: İkonografi ve Üretim Üzerine Gözlemler. Arkeoloji Dergisi, 26/1, 121-144.
• Takmer, B. (2006). Lex Portorii Provinciae Lyciae: Lykia Eyaleti Gümrük Yasası (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Thomson de Grummond N. & Simon, E. (2006). The Religion of the Etruscans. Austin: University of Texas Press.
• Treister, M. (2020). Roman Bronze vessels with Medallions bearing Figural Images from Sarmatia. C. A. Belousov & C. Ilyushechkina (Ed.) Homo Omnivm Horarvm. Symbolae ad anniuersarium septuagesimum professoris Alexandri Podosinov dedicatae içinde (s. 565-610). Mosquae: Academia Pozharskiana.
• Varmaz, Ş. (2015). Patara Su Yolu Çalışmalarından Ele Geçen Hellenistik Dönem Seramikleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi, Denizli.